kraamaat@gmail.com
+ +92 333-430-6384
جمیل احمد پال
September 18, 2020
پنجابی گانے تے اوہناں وِچلا جادُو…… ٭رویل کالم٭
جمیل احمد پال
چین تے بھارت دے سرحدی رٹے دا سبھ نوں پتا اے۔ سرحد دے دوہاں پاسے فوجاں چوکس کھلوتیاں نیں۔ لداخ دی سرحد اُتلے بھارتی فوجیاں نے شکایت کیتی اے کہ چین والے سرحد اُتے پنجابی گانے سُنا کے ساڈے فوجیاں دا دھیان ونڈا رہے نیں۔ اوہناں مطابق پینکانگ جھیل لاگلے علاقے وچ چین نے ایل اے سی (لاین آف ایکچول کنٹرول) اُتے وڈے وڈے لاؤڈ سپیکر لا کے اُچی اواز وچ پنجابی گانے لائے ہوئے نیں ……
شاید 1967دی گل اے‘ محمد اختر ممونکاہوری ”سیارہ ڈائجسٹ“ وچ سفرناما لکھدے ہوندے سن۔ اوہناں نے اپنے سفرنامے وچ کدھرے لکھیا سی کہ کابل دے ہوٹلاں وچ پنجابی گانیاں دے ریکارڈ وجدے نیں۔ جہڑے ہوٹل وی جاؤ‘ پنجابی فلمی گانے دا ریکارڈ وج رہیا ہوندا اے۔ اودوں کابل امن امان دا شہر ہوندا سی‘ ظاہرشاہ دی حکمرانی سی تے اجے اوہناں دا تختا نہیں سی پلٹایا گیا۔ افغانستان دی مقامی زبان فارسی یاں دری تے پشتو اے پر اوہدے ہوٹلاں وچ پنجابی گانیاں دے ریکارڈ چلائے جاندے سن۔ ایہ گل ادھ صدی توں ودھ پرانی اے۔
1980 دہاکے دے انتلے ورھیاں دی گل اے‘ سجن صدیق بابر ہوری چین دی سیر نوں گئے۔ واپس آ کے اوہناں نے دسیا کہ ساڈی سرحد نال ملن والا علاقا سنکیانگ (زنجیانگ) جو مسلم اکثریتی ترک علاقا اے‘ اوتھے پنجابی گانیاں دے کیسٹ ہوٹلاں وچ عام چلائے جاندے نیں۔ گانے کہڑے سن؟ اوہی چن وریام‘ شیر خان‘ سالا صاحب…… اپنے زمانے دیاں فلماں دے گیت۔ ع۔”توں ایں ماہی چھیلا تے میں آں تیری لیلا“ تے ”سجن میرا چور چور چور‘ مچاواں گی میں شور شور شور“۔ چیتے رہوے کہ سنکیانگ دی مقامی زبان دا ناں اویغور اے جہڑی فارسی اکھراں نال (کجھ گھاٹے وادھے سَنے) لکھی پڑھی جاندی اے۔
کوئی پنج سال پہلاں دی گل اے‘ برطانیا وسدے میرے متر عامر اشرف ہوراں اک دلچسپ واقعا سُنایا۔ اوہ چھُٹیاں وچ سیر کرن لئی جرمنی ٹر گئے۔ جرمنی دے شہر کولون وچ پھردے ٹردے اوہ اک ہوٹل جا اپڑے۔ ہوٹل وچ اجے گاہک کوئی نہیں سی‘ کھانے دا ویلا نہیں سی ہویا۔ ہوٹل وچ گانا لگا ہویا سی۔ کہڑا گانا؟
توں قرار میرا پیار میرے جانیا!
میں تینوں ایویں تے نہیں کول پئی بٹھانی آں
عامر اشرف ہوری حیران ہوئے۔ ہوٹل دا مالک کوئی گورا لگدا سی۔ شاید کسے گاہک دی فرمایش اُتے ایہ گانا لگا ہووے۔ عامر ہوراں ہوٹل دے مالک نوں پچھیا کہ ایہ گانا کِہنے لایا یاں لوایا اے؟
”میں لایا اے“ ہوٹل دے مالک نے دسیا۔
”تہانوں ایس گانے دی سمجھ آوندی اے؟“
”نہیں بس مینوں ایہ پسند اے۔ مینوں پتا اے ایہ پنجابی زبان دا گانا اے۔ میں اکثر پنجابی زبان دے گانے لا کے سُندا رہنا آں“
”ایہدی کیہ وجھا اے؟“
”اسیں یہودی آں۔ ونڈ توں پہلاں میرے وڈکے لاہور شہر وچ رہندے ہوندے سن تے پنجابی بولدے سن۔ فیر جدوں مذہبی نفرتاں شروع ہوئیاں تاں اسیں یورپ آ گئے۔ ایتھے جرمنی آن آباد ہوئے۔ تن پشتاں توں ساڈی زبان جرمن ای اے پر پنجابی میرے وڈکیاں دی زبان اے۔ میرا دادا پنجابی گانے سُندا ہوندا سی۔ مینوں پنجابی سمجھ نہیں آوندی پر میں پنجابی گانے سُندا رہنا آں۔ ایہ مینوں چنگے لگدے نیں۔“
نرا ایہ تھاواں ای نہیں۔ بلوچی بولن والیاں وچ وی‘ جتھے پنجابی تے سپ ویکھ کے پہلاں پنجابی نوں قتل کرن دا رواج اے‘ کوئٹہ شہر اندر دلیر مہدی دے گانے عام سُنے جاندے سن۔ کہڑے گانے؟
ہائے او ربا‘ ہائے او ربا‘…… بولو تارا را را را ……
پشتو تے فارسی بولیندڑاں دا کابل‘ بلوچی بولیندڑاں دا کوئٹہ‘ اویغور بولن والیاں دا کاشغر‘ جرمن بولن والیاں دا کولون‘ تے ہُن چینی بولن والیاں دا لداخ…… ہر تھاں پنجابی گیت۔ آخر پنجابی گانیاں وچ اوہ کہڑی چیز اے جہڑی سجے کھبے‘ مختلف زباناں بولن والیاں نوں پنجابی گیت سُنن نوں مجبور کردی اے؟ بظاہر فلمی گیت شاعری دی کوئی ودھیا چیز وی نہیں سمجھے جاندے۔ ”وڈے شاعر“ تاں فلمی گیتاں نوں شاعری ای نہیں سمجھدے۔ عام زندگی وچوں لئے گئے معمولی عام جہے بول‘ کدھرے تھوڑا بہت لچر پن وی۔ پر سدھے دل وچ لتھ جاون والے۔ اجے کل دی گل اے‘ انگلینڈ وچ ”بھنگڑا گرپ“ تے ”الاپ گرپ“ دے گیت ”نچدی دی گُت کھل گئی“ تے ’جٹ ہو گیا شرابی تک تک کے“ مقبولیت دے ریکارڈ قایم کر رہے سن تے جدوں کسے ورایٹی شو وچ گائے جاندے سن تاں پنجابیاں دے نال نال انگریز وی بھنگرا پاون لگ پیندے سن۔ ”لٹھے دی چادر‘ اُتے سلیٹی رنگ ماہیا“ اُتے میں بنگالن کڑی نوں آپ ٹپدیاں ویکھیا اے۔ تے اوس زمانے وچ ویکھیا اے جدوں پنجابی تے کُتا اِکو چیز دے دو ناں سمجھے جاندے سن تے پنجابیاں نوں بنگال توں کڈھن لئی آزادی دی لہر چل رہی سی۔
گل فلمی گیتاں دی ہو رہی اے‘ ایس لئی میں کلاسیکی پنجابی شاعری دے اوس جادُو دی گل ایتھے نہیں کر رہیا جہڑا میں بنگال وچ ویکھیا سی‘ اوہ کہانی فیر کدی……
پنجابی زبان وچ جادو اے‘ پنجابی گیتاں وچ جادو اے‘ عظیم پنجاب دی رنگاں تے خشبوواں بھری دھرتی وچ جادو اے کہ دُوروں دُوروں جہڑا آوندا اے‘ اخیر ایتھے وَس پیندا اے تے ایتھے دا ای ہو کے رہ جاندا اے۔ پنجاب تے پنجابی زبان دا جادُو دنیا دے ہر اک بندے اُتے چل جاندا اے۔
عجیب گل اے‘ صرف پنجابیاں اُتے ایہ جادو نہیں چلدا……
