پنجاب دی قیادت‘ پنجاب دی پگ ــــــــ٭رویل کالم٭

”پنجاب کے لوگو!پنجابیو!لاہوریو! میں تمہیں مخاطب کر کے کہتا ہوں کہ پنجاب کی پگ کو داغ نہیں لگنے دینا……“

ایہ نیں اوہ لفظ جو خواجا رفیق‘ مرحوم و مقتول دے سپُتر نے پنجابیاں نوں مخاطب کر کے آکھے۔ اوہناں دے ایس خطاب دا تھوڑا جہیا کلِپ کجھ دوستاں نے گھلیا۔ اِک سجن نے زخم اُتے لون وی دُھوڑدے ہویاں‘ کلِپ دے نال لکھیا: ”مبارک ہو‘ پنجاب کو قیادت مل گئی……“

لوکاں دا حافظا یقینن بہت کمزور ہوندا اے پر پنجابی کارکناں دا نہیں۔

1970 دے الیکشن وچ میرے دادا جی تے اوہناں دی ساری اولاد نے پپل پارٹی نوں ووٹ دتا سی۔ میرے اِک دو مامے جماعت اسلامی دے حمایتی سن۔ اوہناں نے جماعت نوں ووٹ دِتے ہوون گے۔ دادا جی اینے جذباتی سن کہ اوہناں نے فرمایا ”جے پیپلز پارٹی نہ آئی تاں اسیں خدا نوں مَننا چھڈ دیاں گے……“ دادا جی نوں ایہ کوڑا گھٹ نہیں بھرنا پیا۔ پپل پارٹی ای آئی تے پنج چھے سال وچ ای چلیا ہویا کارتوس بن گئی۔ بھٹو ہوراں دی شخصیت دے دُپھیڑ اوہناں نوں لے بیٹھے۔ بہت بعد وچ پتا لگیا کہ اوہناں نے پنجابی نوں قومی زبان بنان دی گل کیتی سی تاں بھٹو مینوں بہت چنگے لگن لگے۔

میں تاں الیکشن ویلے ڈھاکا وِچ ستویں پڑھدا ساں۔ جدوں میرے سارے انگ ساک پپل پارٹی نوں ووٹ دے رہے سن‘ میں بنگال وچ عوامی لیگ دے طوفان ویکھے۔ ہر پاسے جوئے بانگلا (جئے بنگلا) دے نعرے۔ ہر کھنبے نال ٹنگی ہوئی ناؤکا (نوکا‘ کشتی)…… پلاسٹک دا بنیا ہویا عوامی لیگ بیج نکا دس پیسے دا تے وڈا پندرھاں پیسے دا ملدا سی۔ میں کئی واری خرید کے اپنے سینے نال لائے۔ مجیب دی اِکو گل چنگی لگدی سی۔ اپنی زبان دی گل کردا سی۔ بنگلا بھاشا دی۔ ایسے چیز نے مینوں سوچ وچ پایا‘ میں کون آں؟ میری زبان کہڑی اے؟ ایس نتیجے اُتے اپڑیا کہ میں پنجابی آں‘ میری زبان وی پنجابی اے۔ ایس نتیجے اُتے پنجاب دے ماحول نے نہیں سی اپڑایا۔ اک بنگالی استاد تے اک اردو بولیندڑاستاد‘ فضیل الدین علی احمد ہوراں دا ہتھ سی جہڑے فرماندے ہوندے سن: ”کسی بانگالی‘ کسی پائیں جابی نے پاکستان کے لیے خُربانی نہیں دِیا۔ جو بھی قربانی دِیا‘ یو پی‘ بہار کے لوگوں نے دیا“ فضیل الدین ہوراں بارے ویروا کدی فیر۔

اوہی پپل پارٹی جہڑی کدی دِلاں دی دھڑکن سی‘ بھٹو دے بعد اوہدی سپتری دے ہتھ آئی‘ فیر جوائی تے دوہترے دے ہتھ۔ تے اوہناں نے پنجاب دی ونڈ دا نعرا لایا۔ میں پارٹی اُتے سدا لئی لعنت بھیج دِتی۔ جہناں نوں پارٹی کولوں کجھ خُش فہمی اے‘ اوہ ووٹ دیندے رہن۔ پنجاب وچ تاں پارٹی دا صفایا ہو چُکیا اے۔

ترتیب غلط ہو رہی اے‘ پر مجبوری اے۔ تحریک انصاف نے اقتدار وچ آون لئی 22سال ہر پاسیوں زور لایا۔ بھٹو وانگ فر فر تے بغیر پرچی انگریزی بولن والا خُد پسند کھڈاری مینوں ماڑا نہیں سی لگدا پر‘ لائی لگ سی تے گھیرا گرپ دے قابو آ جاون پاروں جدوں اوہنے وی پنجاب دی ونڈ والا ڈراما کیتا تے میں اوہنوں وی پپل پارٹی دی فہرست وچ شامل کر دتا۔ بعد وچ اوہدا ٹولا کافی نالایق ثابت ہویا‘ لوکائی دی باں باں کروا دِتی پر میں ایدوں پہلاں ای اوہنوں دل توں لاہ چُکیا ساں۔

تے ن لیگ؟ 1989دی گل اے‘ پورے پنجاب وچ اِک نعرا گونجا ”جاگ پنجابی جاگ‘ تیری پگ نوں لگ گیا داغ“ میریاں رگاں وچ لہو دی گردش تیز ہو گئی۔ پنجاب دی گل سُنے جان دے دن آ گئے سن۔ کندھاں اُتے ایس بارے پوسٹر وی لگے ہوئے سن۔ اک پوسٹر اُتے عمر حیات تے باغبانپورا دا ایڈریس لکھیا ہویا ویکھیا۔میں آپ جانا چاہندا ساں پر اپنے جذبات اُتے قابو پا کے اوس پتے اُتے خط لکھیا۔ اپنیاں خدمات پیش کیتیاں کہ پنجاب تے پنجابی دی خاطر میری جان حاضر اے‘ مینوں خدمت دا موقع دیو۔ میں صرف خدمت کراں گا‘ ثواب تہاڈا ہووے گا۔

کوئی جواب نہیں آیا۔ بعدوں پتا لگیا‘ اوہ صاحب اوس علاقے وچ مسلم لیگ دے کوئی ممبر شمبر وی سن۔

میں انتظار کردا رہیا‘ پنجاب دی گل سُنن دے دن آ جاون۔ پر ہویا کجھ وی نہیں۔ اخیر مایوس ہو گیا۔مایوسی ای ہونی سی‘کِکّر کولوں گلاب دے پھلاں دی آس لا بیٹھا ساں۔ بعد وچ جدوں پپل پارٹی تے پی ٹی آئی نے پنجاب دی ونڈ دی ککڑ کھیہ بہُتی ای اُڈائی تاں ایسے ن لیگ نے دو جُتیاں ہور اگے ودھ کے پنجاب دے دو نہیں سگوں تن حصے کرن دی قرارداد اسمبلی وچ منظور کر دِتی۔ پنجابی اسمبلی ممبر‘ دھرتی ماں دے ٹوٹے کرن دی منگ کر کے خُشی نال ڈانس کردے تے کیک کھاندے دِیاں فوٹوواں تے میں آپ ”لوکائی“ وچ چھاپیاں۔ ڈراما ای سہی پر عام لوکاں وچ ایس ڈرامے داجہڑا منفی اثر ہووے گا‘ اوہدا علاج کسے سوچیا سی؟

اوہ ہونہار پنجابی بال ای تے سی‘ جہنے ماں نوں دسیا سی کہ میں وڈا ہو کے تھانیدار بناں گا تے سبھ توں پہلاں تینوں ای گولی ماراں گا۔

پپل پارٹی ہووے‘ ن لیگ یاں فیرتحریک انصاف والے‘ میرے لئی اِکو رسی پھاہ دین جوگے نیں۔ جہڑا وی پنجاب نال مخلص نہیں‘ پنجاب تے پنجابیت نوں اُتے چڑھن لئی پوڑھی بناندا اے‘ پنجاب دی ونڈ دی گل کردا اے‘ میں کسراں اوہدے نال من دی سانجھ پا سکدا آں۔

تے اج خواجا رفیق دے سپتر فرماندے نیں ”پنجاب کے لوگو!پنجابیو!لاہوریو! میں تمہیں مخاطب کر کے کہتا ہوں کہ پنجاب کی پگ کو داغ نہیں لگنے دینا……“

اوہناں نے ایہ فقرے پنجابی وچ نہیں فرمائے۔ جنم جنم دے پنجابی نیں۔ امرتسریے تے لاہوری…… تے پنجابی بولنا وی اوہناں لئی بھار اے۔ اردو بول کے پنجاب دی پگ نوں داغ لگن توں بچا ون لئی سد مار رہے نیں۔

پنجاب دی پگ نوں داغ تے اوسے دن لگ گیا سی جس دن پنجاب دے پہلے جی نے اپنی زبان چھڈ کے اوپری زبان بولنی شروع کیتی سی۔ جس دن پنجاب دی ماں نے اپنے پتر نوں اپنی زبان سکھاون توں انکار کیتا سی۔ جس دن پنجابی بولیندڑ معراج خالد نے پنجابی نافذ کرن دی پیش کش اُتے ذوالفقار علی بھٹو نوں آکھیا سی ”کیوں سانوں مروان لگے او“…… پنجاب دی پگ نوں اک داغ اودوں وی لگیا سی جدوں جالندھر دے پنجابی بولیندڑ‘ جماعت اسلامی دے امیر میاں طفیل نے پنجابی نوں گالھاں دی زبان آکھیا سی۔ پنجاب دی پگ نوں اک داغ اوس دن وی لگیا سی جس دن پنجاب دے سکول توں بچے دے گھر فون گیا سی کہ بچے نال پنجابی نہ بولیا کرو۔ اک ہور داغ اودوں لگیا سی جس دن اک سکول نے سرکلر جاری کیتا سی کہ بچیاں نوں سکول وچ ”گندی“ زبان پنجابی بولن اُتے جرمانا ہووے گا۔

پنجاب دی چِٹی بے داغ پگ نوں اینے داغ لگ چُکے نیں کہ اوہدا چِٹّا رنگ کدھرے نظر ای نہیں آوندا۔ سعد رفیق ہوری کہڑی پگ نوں داغ لگن توں بچاون دی گل کر رہے نیں؟

اردو بول کے پنجاب دی پگ دا کہڑا داغ ہٹایا جا سکدا اے؟ ساڈی جاچے پنجابی صرف اوہی اے جہڑا پنجابی بولدا اے۔ اردو بولیندڑ دی پگ نوں سو داغ ہو ر لگ جاون‘ سانوں کیہ؟

کیہ ن لیگ نے کدی پنجابی زبان دے حق دین‘ سندھ وچ سندھی ورگا مقام دین‘ سرکاری تے تعلیمی زبان بنان دی گل کیتی اے؟ جے نہیں تاں سانوں ن لیگ نال کیہ ہمدردی ہو سکدی اے؟

جے اسیں ماڑے دِل نال ایہنوں ووٹ دے دیندے آں تاں ایہدا مطلب ایہ نہیں کہ ایہدے کسے لیڈر نوں اسیں محبوب بنا لیا اے۔ ساڈا ووٹ دینا اصلوں گھٹ برائی نوں ووٹ دینا اے۔ دُوجے سوا لکھ‘ ڈیڈھ لکھ نیں‘ اسیں اِک لکھ والے نوں ووٹ دینے آں۔ بس اینی گل اے۔

رہی گل پنجاب دی پگ نوں داغ لگن توں بچاون دی…… تاں پنجاب وچ لاچے تے تہمد پاون تے پگاں بنھن والے بابے کوئی ورلے ای نظر آوندے نیں۔ کجھ سالاں نوں اوہ وی مر مُک جاون گے۔

ڈرامے باز سیاستدان جہڑے سٹیج اُتے پنجابی بولدے ای نہیں‘ اوہ کہڑی پگ نوں داغ لگن توں بچاون دی گل کر رہے نیں؟