(کون سی ہیلن کیلر؟(آخری قسط

باب نمبر 8

کیمبرج دا ویلا

1900ء دے مُڈھلے دہاکے وچ بہت گھٹ عورتاں کالج گئیاں۔ کسے مناکھی ڈوری عورت نے کالج دی پڑھائی مکمل نہ کیتی۔ پر ہیلن نے ایس طرحاں دی پہلی عورت بنن دا پکا ارادا کر لیا۔ اوس نوں پتا سی کہ اوہ کِتھے جانا چاہندی اے۔ ریڈ کلف ‘ ایہ ہا ورڈ یونیورسٹی دی اک شاخ سی جو کہ بلکل بوسٹن دے باہر اے۔ ریڈ کلف نوں یونائیٹڈ سٹیٹ وچ سبھ توں ودھیا کالج مِتھیا جاندا سی۔ ایس دا پڑھیار بن جانا ہیلن واسطے اک بہت وڈی کامیابی ہو جانی سی۔

ہیلن نے اوہ طریقا لبھیا جس نال اوہ ریڈ کلف وچ داخلا لے سکے۔ نوجوان کُڑیاں واسطے کیمبرج سکول سی جو ریڈ کلف وچ داخلا لین گئی اوہناں نوں تیار کردا تے اوہناں دی مدد وی کردا۔

عینی آرتھر گلمین نوں ملن گئی جوکیمبرج سکول دا ہیڈ سی۔ اوس نے گلمین نوں التجا کیتی کہ ہیلن نوں اپنی پڑھیاربنا لوے۔ ایس سوال توں حیران اوس نے کہیا کہ اوہ ایس بارے سوچے گا۔ ہیلن تے عینی کول سوائے انتظار دے کوئی چارا نہیں رہیا۔ اوس دا جواب ہیلن دا مستقبل طے کرے گا۔

ایس دوران ہیلن دا پیو وفات پا چُکیاسی۔ ہیلن اپنے پیو کپتان دے کفن دفن واسطے گھر جانا چاہندی سی پر اوسدی ماں نے اوس نوں اجازت نہ دِتی۔ ایہ گرمی دا موسم سی تے بہت ساریاں اُڈنی بماریاں جنوب وچ پھُٹ پئیاں سن۔ ہیلن دی ماں اپنی دِھی دی صحت نوں خطرے وچ نہیں سی پاسکدی۔ ایس لئی ہیلن ماسچیسٹس وچ ای کپتان واسطے دُکھی رہی۔

آخرکار‘ فیر کلمین نے جواب دِتا۔ ہیلن نوں قبول کر لیا گیا اے۔ پہلی وار ہیلن نوں سکول جان لئی ڈر لگیا۔ دوجیاں کُڑیاں نوں کوئی ڈر نہیں سی؟ جے اوہ فیل ہو گئی تے کیہ ہووے گا؟

پہلے پہل تاں ہیلن نوں ایوں لگا کہ اوہ سکول دی اک ودیارتھن ای اے۔ اوہ تے عینی باؤلز ہاؤس وچ رہندیاں سن۔ ہیلن نے دوست بنائے۔ کُجھ عورتاں نے ہتھ نال اکھر پٹی سکھ لئی تاں جو اوہ ہیلن نال گل کر سکن۔ اوہ کھیڈاں وچ اوہناں نال بھاگ لیندی نالے لمی لمی سیر پیدل کرن لئی چلی جاندی۔ ہیلن نے انگریزی‘ تواریخ‘ لاطینی تے جرمن پڑھی۔

کُجھ کتاباں بریلے (اُبھرے ہوئے اکھراں والی کتاب جو مناکھے یاں نابینالوک پڑھ سکدے نیں)وچ سن۔ عینی نوں اوس واسطے ساریاں کتاباں پڑھنیاں پیندیاں۔ عینی نوں اوہ لفظ وی ویکھنے پیندے جو اوہ نہیں سی جاندی۔ بھاویں اوہ لفظ جرمن وچ ہوون یاں فرانسیسی وچ۔

ہیلن نے دن رات محنت کیتی ۔ ہیلن اپنی تعلیم تِن ورھیاں وچ پوری کرنا چاہندی سی۔ کیہ اوہ اینی سخت محنت کر رہی سی؟بہت سار ے پڑھیار گلمین دے سکول وچ پنج ورھے گزاردے سن۔ پہلے دی طرحاں عادت وانگوں ضدی اوس نے واپسی توں انکار کر دِتا۔

مستقل محنت نال اوس نے پورا زور ماریا۔ ہیلن بمار ہو گئی۔ اوہدی بھین ملڈرڈ وی سکول جاندی سی۔ ملڈرڈ نے ویکھیا کہ ہیلن بمار لگدی اے تے ہمیشا تھکی تھکی وی۔ مسز کیلر نوں خطرا لگ گیا۔ کیہ عینی اوہدی دِھی توں اینا جوکھم تے کرڑی محنت کروا رہی اے؟

مسز کیلر‘ ہیلن دیاں سہیلیاں نال ملی۔ کیہ اوہنوں ہیلن نوں عینی توں دُور کر لینا چاہیدا سی۔ گل مین وی ایوں ای سوچدا سی۔ ہیلن تے عینی لگ بھگ دس ورھیاں توں اکٹھے رہ رہے سن۔ جدوں ہیلن جاندی‘ عینی وی چلی جاندی۔ شاید ایہ ای اوہ ویلا سی کہ ہیلن نوں اپنی اُستانی کولوں وِچھڑنا سی۔ ہیلن اپنی اُستانی نوں چھڈنا نہیں سی چاہندی۔ ہیلن نوں ایوں لگدا اوہ استانی توں بغیر رہ جاوے گی۔

مسز کیلر لڑکھڑا گئی۔ اوس نوں یقین نہیں سی آیا۔ آخر مسز کیلر عینی دے نال ای سی۔ ہیلن‘ عینی دے نال ای ہووے گی۔ ہیلن نوں گلمین دے سکولوں ہٹا لیا گیا۔ اوہ تے عینی رینتھم ماسچسٹس رہن لئی چلے گئے۔ اوتھے ہیلن اک پرایویٹ استاد نال کم کردی رہی۔ ریڈ کلف وچ جاون توں اوس نوں کوئی انکار نہیں سی کرسکدا۔

جون 1899 وچ ہیلن نے ریڈ کلف دے ٹیسٹ دِتے۔ اوہ پہلاں ای اُنّھی ورھیاں دی ہو چُکی سی۔ ریڈ کلف دے نوں پڑھیار صرف اٹھارھاں دے سن۔ ہیلن نوں فیل ہو جاون دا ڈر سی‘ پر اوہ چنگے نمبراں نال پاس ہو گئی۔ آخر کار4 جولائی 1899ء نوں قبولیت دا خط آیا۔ ہیلن واسطے صرف چھٹیاں ای رہ گئیاں سن۔ پر ریڈ کلف دے ہیڈ نے اوس نوں تجویز دِتی کہ ہیلن نوں ایتھے داخلا لین واسطے اک ورھے انتظار کرنا چاہیدا اے۔ ستمبر 1900ء وچ ہیلن نویں پڑھیار دے طور اُتے ریڈ کلف وچ داخل ہوئی۔ ذہانت دی حیران کُن

دھرتی وچ ہیلن نے آکھیا ’’مینوں وی دوجیاں وانگ اَزاد ای ہونا چاہیدا اے‘‘ ہیلن دا خاب سچ بنن لگا سی۔

باب نمبر9

کالج دے ورھے

تے ہیلن نے اپنے کالج دے ورھے شرع کیتے۔ کیمبرج سکول وانگ ای اوکڑاں بھریا ’’ریڈ کلف‘‘ اوس نوں ناممکن لگیا۔ ہُن بُہتا ویلا نہیں رہیا۔ عینی ہیلن دے ہتھاں وچ لیکچر ہجے توڑ جوڑ کردی۔ عینی ہیلن واسطے درسی کتاباں پڑھدی۔ انج لگا جیوں اوہ ہوا چکی اُتے ہوون۔ ارام واسطے کوئی ویلا نہیں سی یاں فیر ہیلن نوں پچھے دھکیل دِتا جانا سی۔

ہُن تے ہیلن اکلاپا محسوس کردی۔ اوہ تے عینی کیمپس دے اک نکے جہے گھر وچ رہندیاں ایہ ہیلن دیاں کلاس والیاں کُڑیاں دے کمریاں توں دُور سی۔ کُڑیاں دو ستانا روّیا رکھدیاں سن پر بہت ساریاں نوں نہیں سی پتا کہ ہیلن دے اردگرد کویں د ا ردءِ عمل کرنا اے۔ دُوجیاں نوں ایہ کرنا عجیب لگدا کیوں کہ ہیلن بہت مشہور سی۔ ایس لئی تیزی نال ہتھ ملا کے اوہ تِتّر ہو جاندیاں سن۔

ہور ہیلن ہر ویلے کماں وچ مصرف رہندی۔ اوس کول کھیڈن‘ سوچن تے دن وچ خاب ویکھن دا کوئی ویلا نہیں سی ہوندا۔ اوہدے کول اک پرچا تیار کرن واسطے ہوندا ۔ اک لیکچر نوں یاد کرنا ہوندا یاں فیر ٹیسٹ دین دی تیاری کرنی ہوندی۔ ہیلن دے کالج دا پہلا سال اوکھیائی بھریاتے اکلاپے والا رہیا۔

اگلے ورھے ہیلن نے آشے یاں مضمون لکھنا شروع کردِتے۔ ایہ آشے یاں مضمون اوس دے جیون بارے کہانیاں سن۔ ’’سوانی سنسار‘‘ میگزین دے اک ایڈیٹر نے ایہناں کہانیاں بارے سُنیا۔ اوس نے ہیلن کولوں پُچھیا کیہ اوہ میگزین وچ اوہدے مضمون چھاپ سکدا اے۔ اوس نے ہیلن نوں تِن ہزرڈالر دی پیش کش کیتی۔ ہیلن واسطے خُشی بھری گل سی۔ ایہ کافی وڈی رقم سی۔ ہیلن مَن گئی۔ انج اوس نے ’’’میری زندگی دی کہانی‘‘ اُتے کم شروع کیتا۔

ہر مہینے ایہ میگزین ہیلن دی کہانی دا نواں باب چھاپن لگا۔ پہلا باب بہت وڈیایا گیا لیکن ہیلن نے دُوجا باب تھوڑی دیر وچ دِتا۔ کہانی کافی لمّی سی۔ ہیلن تے عینی دوواں نوں نہیں سی آندا کہ کویں ایڈِٹ کردے نیں۔ اوہ ہُن کیہ کرن؟

ہیلن دیاں سہیلیاں نے اوسنوں اک اعلا ایڈیٹر جان مَیسی بارے دسیا۔ جان نے آرٹیکل نوں ایڈٹ کرن واسطے ہیلن دی مدد کیتی۔ میگزین ایس مواد نوں پسند کیتا تے لوکائی نے وی۔ ویلے دے نال نال اگست وچ اخیرلا ’’باب‘‘ چھاپ دِتا گیا۔ اوس ویلے تیکر پوری دُنیا ہیلن نوں چاہن والیاں وچ سی۔

جان مَیسی نے سوچیا کہ ہیلن دیاں کہانیاں نوں اک کتابی شکل دِتی جاوے۔ جان نے ہیلن دے بالپن دے خط وی شامل کر دِتے کہ کویں عینی نے ہیلن نوں سکھایا۔

ہیلن دی کتاب ’’میرے جیون دی کہانی‘‘ کامیاب ہو گئی۔ ایہ اج وی چھاپے چڑھ رہی اے۔ ا یہ پنجاہ توں ودھ زباناں وچ چھپ چُکی اے۔ ہُن ہیلن کول لکھارن دے طور اُتے جیون سی۔ کوئی وی ایہ نہیں کَہ سکدا کہ ایہ اوس دی کہانی اے۔ ایہ صرف اوہدی ای کہانی سی۔

جون 1904ء وچ ہیلن نے آدر نال ریڈ کلف توں گریجوایٹ دی ڈگری لئی۔ پوری دُنیا دے اخباراں نے ایس خبر نوں مان نال چھاپیا۔ ہیلن اوہ کُُجھ حاصل کر چکی سی جو کوئی وی بجھل انسان پوری دنیا وچ کدی وی حاصل نہیں سی کر سکیا۔ ہُن اوہدے کول کالج دی ڈگری سی پر اوہ ایہدے نال کیہ کرن جا رہی سی؟

عینی کول وڈے سوالاں بارے فیصلا کرنا سی۔ اوہ تے جان مَیسی آپس وچ محبت کرن لگ گئے۔ اوہ اوہدے نال ویاہ کرنا چاہندا سی۔ عینی حیران ہوئی کہ ہیلن دا کیہ بنے گا؟ کیہ اوہ ہور ازاد جیون گزار سکے گی۔ عینی‘ جان مَیسی نال ویاہ کرنا چاہندی سی تے فیر اوہناں نے 1905ء وچ ویاہ کر ای لیا۔ ہیلن اوہناں دے نال ای رہن لگ گئی۔

ہیلن واسطے اوہ اپنی زندگی وچ رہندی سی۔ اوس اپنی دُوجی کتاب ’’دُنیا جتھے میں رہنی آں‘‘ 1908ء وچ آئی جس وچ دُنیا نوں ہیلن بارے دسیا گیا۔ ایہدے وچ دسیا گیااے کہ کویں ہیلن نے اپنے چھُوہن ‘ سُنگھن تے چکھن دی حِس نوں اپینیاں دو وانجھی کیتیا ں حِساں دی بجائے ورتیا سی۔ کتاب ہیلن دی حیران کر دین والی سوچ تے تخیل اُتے وی چاننی پاندی اے تے کویں اوس نے اپنی دُنیا دی تصویر بنائی ایس بارے وی دسدی اے۔ ایہ کتاب وی کافی زیادا وِکن والی کامیاب کتاب ثابت ہوئی۔ پر ہیلن اپنا جیون آپ اپنے بل بوتے تے جیونا چاہندی سی۔ کتاب توں ملن والی رقم کافی نہیں سی۔ ہیلن اپناگزارا کویں کرے ؟

باب نمبر10

سبھ وڈے ہو گئے

ہیلن نوں لوکائی ساہمنے تقریر کرن لئی کہیا گیا۔ ہیلن نے اپنی پہلی تقریر ’’مانٹ کلیر‘‘ نیو جرسی وچ

کیتی۔ عینی اوہدے نال ای رہی۔ حالے تیکر ہیلن ڈری ہوئی سی۔ جے اوہنوں کوئی وی نہ سمجھ سکیا تاں؟ ہیلن نے اپنے جیون بارے بولیا۔ اوہدی اواز صاف نہیں سی پر کسے نوں اوس دی پرواہ نہیں سی۔ سُنن والیاں نے اوس نُوں پیار دِتانالے ہیلن نوں ہورتقریراں واسطے آکھیا گیا۔

ایس کرکے ہیلن تے عینی لیکچر ٹُور تے چلے گئے۔ اوہناں نے 1913ء وچ امریکا اندر وکھو وکھ شہراں وچ سفر کیتا۔ اوس نے اپنی زندگی بارے بولیا۔ اپنے خیالاں بارے تے جو اوس نے کہیا اوس نوں اوہنے مکمل کر لیا۔ عینی نے ہیلن نوں جانو کروایا تے فیراخیر تے اوہ بولدی سی۔ اوہ جتھے وی گئی بڑی گرمجوشی تے تعریفاں نے اوس دا سر ڈھکیا۔

ہیلن‘ سٹیج اُتے اینی کامیاب سی کہ لوکاں نے اوس دی زندگی تے خیالاں بارے فلم بناون لئی آکھیا۔ ہیلن تے عینی ہالی وُڈ گئے اوتھے خموش فلم ’’رہائی‘‘ بنائی۔ عینی تے ہیلن نے فلم توں آون والی ڈھیر دولت دا خاب ویکھیا۔ اوہناں نے سوچیا کہ اوہ ایس دے نال امیر تے مشہور بن جاون گے بلکل فلم سٹار وانگ۔ پر فلم کامیاب نہ ہوسکی۔

مایوس ہیلن تے عینی رینتھم واپس آ گئے۔ ہُن اوہناں کول اک نویں مصیبت سی۔ عینی دی نظر مُکدی جا رہی سی۔ عینی اپنی شادی دی ناکامی توں وی کافی پریشان سی۔ اوس نوں ڈر سی کہ اوہ نابینا ہو جاوے گی۔ دوواں نے ارام کیتا۔ ہیلن نے بہت سارے خطاں داجواب دِتا۔ ہیلن بہت مشہورہو گئی ہوئی سی پر اوہ اندروں ٹُٹ گئی سی۔ ہیلن نوں پیساکماون دا کوئی راہ وی لبھنا سی‘ فیر اک پیش کش ہوئی۔

نیویارک واڈویل ایجنٹ ‘ ہیلن تے عینی نوں ملے۔ واڈویل اک سٹیج شو سی جو وکھ وکھ ایکٹ اُتے سیریز کردے سن۔ ایجنٹاں نے اوناں نال گل بات کیتی کہ ایہ دوویں عورتاں 20 منٹاں دا ایکٹ کر دیاں سن۔ اِک ہیلن تے اِک اوہدی اُستانی بارے ایکٹ کرن گے۔ عینی تے ہیلن دیاں سہیلیاں نے ایس خیال نوں پسند نہ کیتا۔ ہیلن دی ماں نوں ایہ خیال بہت مکروہ لگا۔ لوک صرف نابینا تے ڈوری عورت نوں ویکھنا چاہندے سن۔ پر ہیلن نوں کوئی پرواہ نہیں سی۔ اوس نے سوچیا ایس نال اک مزا آوے گا۔ تے ہمیشا دی طرحاں اک وار فیر ہیلن نے کُجھ کرن دا سوچ لیاسی تے ہُن کوئی اوس دا ذہن نہیں سی بدل سکدا۔

پہلی پرفارمنس 24 فروری 1920 ء نوں ’’دا پیلس تھیٹر‘‘ نیویارک شہر وچ ہویا۔ اُستانی ایکٹ دا مڈھ بنھیا‘ اپنے آئرش لہجے وچ اوہناں نے دسیاکہ اوس نے پہلے کِسراں ہیلن نوں سکھایا۔ موسیقی تے فیر بھریاہویا تھیٹر۔ ہیلن نے پردے پرانہ کیتے تے سٹیج اُتے ٹُر پئی۔ فیر اوہناں نے ’’معجزے‘‘ بارے دسیااوس دن بارے دسیا جِس دن عینی نے لفظ ’’پانی‘‘ دے توڑ جوڑ کیتے فیر کدھرے جا کے ہیلن نوں احساس ہویا کہ ایس دا کیہ مطلب اے۔

ایس ایکٹ د ے اخیر وچ سُنن والیاں نے تعریفاں دے پھُل نچھاور کر دِتے۔ ہیلن نے اوہناں دے دل مکمل طور تے موہ لئے سن۔ جلد ای ہیلن تے عینی سبھ توں ودھ پیسے لین والے پرفارمرز وچوں اک ہو گئے۔ اوہناں نے 2500ڈالر ہر ہفتے کمانا شروع کر دِتے۔ عینی پریشان ہونا شروع ہو گئی کہ جے ہیلن سٹیج توں تھلے ڈِگ گئی یاں فیر کوئی غلطی ہو گئی۔ کُجھ وی ہو سکدا اے۔ پر انج ہویا نہیں۔ ایس لئی سُنن والے اوتھے آندے سن کہ اوہ ہیلن دی تعریف کرنا چاہندے سن۔ ہیلن نوں واڈ ویلے نال موہ ہو گیا۔ اوس نوں دُوجے پرفارمرز نال گل کرنا چنگا لگن لگ گیا۔ اوس نوں سٹیج دے پچھلے پاسے توںآندی خشبو بہت پسند آندی۔ ہیلن نوں ایوں لگدا جیوں اوہ ایسے ای پروار دا اِک حصّا رہی اے۔

1924ء وچ ہیلن نے نویں ملازمت شروع کر دِتی جہڑی اوہناں نے باقی ساری زندگی کیتی۔نابیناافراد واسطے امریکی فاؤنڈیشن نے ہیلن نوں آکھیاکہ اوہ اوہناں واسطے کم کرن۔ اوہ ہور لوکاں نال ملے ‘ نابینا افراد نال گل کرے تے چند ااکٹھا کرے۔ ہیلن نے ایہ ملازمت قبول کر لئی۔ اوس نوں ایوں لگیا کہ ایس طرحاں اوہ ہر تھاں تے نابیناافراد دی مدد کر سکے گی۔ ایس طرحاں ہیلن نابینا افراد دی سفیر بن گئی۔ اوہ بادشاہواں‘ ملکا تے صدراں نال ملی۔ عینی

اوہدے نال ای گئی۔

1925ء وچ ہیلن نے دُوجی کتاب لکھن واسطے اک ورھا لیا۔ ہیلن نوںآکھیا گیا کہ اوہ اپنی زندگی دے تازا ترین واقعات لکھ کے دیوے۔ اوس نے ریڈ کلف وچ گزرے اپنے ویلے نوں موضوع بنایا۔ نابیناافراد واسطے فاؤنڈیشن تے اپنی زندگی دے سارے لوکاں نوں موضوع بنایا۔

1929 وچ ’’منجدھار‘‘چھاپے چڑھی ایہ وی کامیابی نال بہت زیاداوِکن والی کتاب ہوئی۔

1929ء دا ای اوہ ورھا سی جدوں سٹاک مارکیٹ تباہ ہو گئی۔ اوس ویلے معاشی مندی وڈے پیمانے تے کھِلر گئی سی۔

عینی بمار ہو گئی۔ اوہدی ویکھن دی شکتی وِگڑدی ای جاون لگی۔ بعد وچ اوہ بلکل ای نابینا ہو گئی۔ ہیلن دا دِل ٹُٹ گیا۔ اوس نے یقینی طور تے ایوں کیتا کہ استانی دی پوری طرحاں دیکھ بھال کیتی جاوے۔ عینی دی تھاں تے اک سیکرٹری جس دا ناں پولی تھامسن سی اوس نوں رکھیا گیا۔

فیر 1936ء وچ عینی سلیوان وفات پا گئی۔ لگ بھگ پنجاہ ورھے اُستانی ہیلن دے جیون دا مرکز رہی سی۔ کیہ ہیلن اوس دے بغیر رہ سکے گی؟ بہت زیادا لوک سوچن لگے کہ ہیلن تباہ ہو جاوے گی۔ پرانج نہ ہویا۔ اوہدے دل وچ اوہنوں پتا سی کہ اوس نے اگانہ جانا اے۔ اوہ دنیا توں دُور نہیں جا سکدی۔ استانی کدے انج نہیں سی چاہندی۔

ایس لئی ہیلن نے پولی دی مدد نال اپناکم جاری رکھیا۔ ہیلن فاؤنڈیشن واسطے بولدی رہی۔ اوہ صدر فرینکلن نال ملی جس نوں پولیو سی۔ اوہدے لتّاں تے جوڑ سن تے اوہ وہیل چیئر تے ٹُردا پھردا سی۔ دوواں نے ثابت کیتا کہ لوک شدید قسم دے بجھل پن توں چھٹکارا پا سکدے نیں نالے وڈیاں شیواں تے مقام حاصل کر سکدے نیں۔ ہیلن نے نابینا افراد دی مدد واسطے قانون پاس کراون لئی کم کیتا۔ نابینا افراد تعلیم تے ملازمت واسطے تربیت حاصل کرن لئی مالی مدد حاصل کرن گے۔ چندے دِتے جاون گے تاں جو بولن والیاں کتاباں لوکائی دی لائبریریاں وچ رکھیاں جاون۔ ایہ قانون نابینا افراد نوں ازادی نا ل جیون گزارن لئی مددگار ثابت ہوون گے۔

1930ء دے دہاکے وچ ہیلن نے جاپان دا سفر کیتا۔ جاپانی لوکاں نے ہیلن کیلر بارینیا پر بہت ساریاں نے اوہناں بارے کہانیاں سمجھیاں تے یقین نہ کیتا۔ جاپان وچ نابینا افراد نال بہت بھیڑا ورتارا کیتا جاندا اے۔ اوہ واجبی جہی تعلیم تے سرکاری مدد حاصل کر سکدے نیں۔ ہیلن دے ایس سفر نے ایہ سبھ بدل دِتّا۔ ایہ جاندیاں ہویاں کہ ہیلن کُتیاں نال پیار کرد ی اے جاپانی لوکاں نے اوہنوں اک خوبصورت ’’اکیتا‘‘ نامی کُتّا دِتا۔ ایہ تحفا ایہ درشاندا اے کہ اوہ ہیلن نوں کِنّا آدر دیندے نیں۔ ہیلن اپنے دیس واپس آگئی۔

ایس توں مگروں دُوجی جگت جنگ 1945ء دے خاتمے توں بعد ہیلن نے اک وار فیر پوری دُنیا دا سفر کیتا۔ اوہ نابینا فوجیاں نال ملی۔ ہیلن نے اوہناں نوں جوش تے ہمت دِتی۔ اوہناں نوں ہیلن نے امید دِتی۔ ہیلن اپنی پوری باقی حیاتی بجھل لوکاں دی حمایت وچ بولدی رہی۔ اوہ ہر صدر گرور کلیو لینڈ توں لے کے جان ایف کینڈی تک نوں ملی۔

1955ء وچ ہیلن نے اپنی اک ہور کتاب ’’ٹیچر: عینی سلیوان مَیسی‘‘ چھاپی۔ ایہ اوس ہستی بارے کتاب سی جس نے کئی طرحاں نال ہیلن نوں اپنا جیون دان کر دِتا ہویاسی۔

براڈ وے اُتے اک کھیڈ ’’معجزے کرن والی‘‘ 19ء وچ کھیڈیا گیا۔ ایہدے وچ وی ہیلن تے اوہدی اُستانی دی کہانی وکھائی گئی۔ بعد وچ ایس ڈرامے نوں اک مشہور فلم بنا دِتا گیا۔

ہیلن جُون 1968ء نوں وفات پا گئی۔ اوس ویلے اوہ لگ بھگ اٹھاسی ورھیاں دے سن۔ اوہناں نے لکھاں لوکاں نوں متاثر کیتا اوہناں نوں ہمت دِتی۔ اوہناں دی کہانی سانوں اج وی متاثر کردیاں ہویاں اگانہ نوں لے جا رہی اے۔