پاٹیاں کندھاں

ستاں پِنڈاں نوں لگدا اِکو سکول، جِس دِیاں کندھاں وی پوریاں نہیں ہیگیاں سی۔

ہر سیال چ پٹھان مِٹی دے گارے دیاں کندھاں بیلچیاں نال سِدھیاں کر جاندے پر فیر وی ایہ کندھاں تھاں تھاں توں پاٹیاں ہویاں سی۔

جہڑے بال نوں جِتھوں سوتر لگے اوہ سِدھ کر کے پاٹی کندھ دی تھاں توں سکول چ وڑ آہندا سی۔پاٹیاں کندھاں دے پاڑ بالاں لئی انمولے ہوندے سی۔

ایس سکول چڑھدے سورج والے پاسے کُھلا میدان ہوندا سی جِتھے ماسٹر سردیاں وچ پِیڑھی ڈاہ کے بالاں نوں پڑھاندا تے دوجے پاسے ہک پیپل دا چنگا وڈارُکھ سی، ماسٹر گرمیاں چ ایس دے پرچھاویں ہیٹھ بالاں نوں پوری محنت نال پڑھایا کرنا۔ آہنڈ گوانڈھی سکولوں چُھٹی بعد پیپل دی چھاویں بہنا کرنا۔ چوپال تے ترنجن لگنا تے نِکی ڈِگری تیکر رونق میلا چلدا رہندا سی۔

ایس پورے سکول وچ اِک نِکا جیا کوٹھا سی،جِتھے ماسٹر دی میز کرسی ،بوکرتے کجھ بالاں دے ٹاٹ پے ہوندے سی۔

وجھلانہ پِنڈ چ داویں پاس سکول ماسٹر ،بالاں نوں کِڈی محنت نال پڑھاندا ہوندا سی۔

اوہ صرف داہ پاس سی پر ادھے دا ادھا پِنڈ اج ایس استاد دا شاگرد اے۔

جدوں ہر کوئی ماسٹر مقبول نوںگُوڈے پے سلام کردا سی تے میرے اندروں کسے شے تُنکا جہیا مار کے مینوں آکھنا،

"وڈا ہو کے ماسٹر لگ جاویں۔پڑھاون والا صدا جیوندا رہندا اے۔علم ونڈنا نبیاں پیغمبراں تے درویشاں دا کم اے،ماسٹر لگ جا"۔

مینوں استاد مقبول نال ڈاڈھا پیار سی میرا دل کردا سی میں ہر ویلے اوہناں کول بیٹھا رہوواں۔

سویرے اوہناں دے آن توں پہلاں میں اوہناں دی پِیڑھی دُھپے کڈھ کے رکھنی تے میز اُتے حاضریاں دارجسٹر۔

اوہناں دی پیڑھی نال سبھ توں اگے آودی بوری وچھا کے بہ جانا۔

چُھٹی ویلے میں تے ماسٹر مقبول سبھ توں اخیر سکولوں نکلدے سی۔

جیس ویلے سارے بال چُھٹی دی ٹلی نال گھراں نوں بھیڈاں وانگ نَس جاندے سی مینوں سارے ذہر لگدے سی،بھئی جدوں چُھٹی دا ویلا ہووے اوہ استاد توں پہلاں کیوں نِکلدے نے یاں استاد کولوں اجازت کیوں نہیں لے کے جاندے؟

پر مینوں خورے استاد نال ایہناں عشق کیوں سی؟

شاید ماسٹر بڑا پیار کردا سی تے میں ایس پیار دا بھکھا سی جو مینوں آودے گھروں اج وی نہیں لبھیا۔

کدی کدی اوہ میرے سِر تے ہتھ پھیردا تے مینوں اِنج لگنا جویں میرا پیو مینوں پیار کردا پیا اے۔جے میرا پیو جیوندا ہوندا تے ہو سکدا سی میں وی ماسٹر ورگا ماسٹر ای بنا آں تے آودی حیاتی دیاں ساریاں اُمنگاں تے ریجھاں پوریاں کراں آں۔

اوہناں دا گھروجھلانہ پنڈ توں تھوڑا جہیا دورِک کھوہ تے سی۔ میرا من کردا سی میں اوہناں نال اوہناں دے گھریں ٹُر جاواں، مینوں اوہ آودا پُتر بنا لوون یاں فیر مینوں پڑھائی رکھن تے میں اوہناں دا نوکر بن جاواں۔

خورے کیوں میں جدوں اوہناں نوں ویکھدا سی تے میرا ہاں ٹھر جاندا سی؟

اِک دیہاڑے مینوں جوان بھین دو روپے دِتے ، میں سکولے جاون توں پہلاں ای ہٹی توں ٹانگر لے لئے ،جدوں سارے بال تفریح ویلے کھیڈن لگ پئے تے میں ہانیاں کولوں ڈردے تے استاد کولوں شرماندے استاد مقبول نوں ٹانگر پھڑائے۔

اوہناں ٹانگر پھڑدیاں نال ای میز اُتے پئے حاضری دے رجسٹرتے رکھے تے پِیڑھی تے بیٹھے مینوں لک توں پھڑھ کے آودے سینے نال لایا۔

میرا متھا ایڈے پیار نال چُمیا کہ اوہناں دے بُلھاں دی نرمی متھے راہیں اندر وڑدی گئی تے میرا پِنڈا حرارت پھڑدا گیا۔

میرے سینے چ اک لہر جہی بھجی،مینوں ایویں لگیا جویں ماسٹر دے روپ چ رب حوصلا دے کے چُم رہیا اے۔ پتا نہیں اوہ کیہو جہیا حوصلاسی جیس حوصلے میرے سارے حوصلے ای بھن سٹے تے حیاتی چ پہلی واری کسے دے سینے لگ کے رج کے رویا۔

مینوں اِنج لگیاجویں قبر چوں نِکل کے میرے پیو پیار نال سینے لا لیا ہووے۔

جیس پیار نوں میں ہُن تیکر ترسدا رہیاں اوہ پہلی واری ماسٹر مقبول دے سینے چوں پیار ملیا۔

مینوں حالے وی چیتا ہیگا اے کہ ماسٹر مینوں چپ کرواندے پے سی پر اوہناں دیاں اکھاں بھِجیاں ہویاں سی۔ میرے سینے چ لگدے بھانبھڑ نوں پہلوں ای جان گئے سی پر اوس دیہاڑے ایس بھانبڑ دی اگ اوہناں سیکی تے محسوس وی کر لئی۔

اوہناں میرا متھا پنج ست واری چُمیا تے آودے گل دے مفلرنال میریاں اکھاں چوں وگدے دریا نوں ڈکن دا ترلا کردے رہے۔ جدوں ماسٹر جی ہنجواں دے ہڑھ روکن توں چنگی طرحاں فیل ہو گے تے مینوں آکھیا۔

"شیرو توں مینوں میرا ابا چیتے کروا دِتا اے۔ساری عمرے ساڈے دونواں چ ڈر دی وجھا توں خلا رہیا ،اسیں اک دوجے نوں سینے نہیں لا سکے تے اج میں ابے دے سینے نال سینا لاون نوں ترسدا پھرناں"۔

اوہناں دے ایہ اکھر مونہوں نِکلے تے میں کنڈ پرنے ہو کے بالاں دے بستیاں اُتے ڈِگیا تے بے ہوش ہو گیا۔

اک دینہہ استاد مقبول،نال دے شہر کم نال گئے تے ڈھولے نوں سنیہا گھلایا کہ اج سارے بال چُھٹی کرن تے پھٹیاں دے دوجے پاسے الف ب وی لِکھ کے لیاون۔ڈھولے دے سنیہے نال سارے بال خشی نال ٹپن لگ پئے۔

بستاچُک کے سکولوں اِنج نکلے جویں ڈنگراں دے واڑے چوں صدیاں بعد ٹپوشیاں لاہندے ڈنگر نکلدے نیں تے ہر ڈنگر آودی مستی چ رنگ برنگے ناچبے کردا اے،مینوں سارے بال اوس ویلے ڈنگراں وانگ ای جاپے۔

کجھ بال آپو ٹاپو کھیڈن لگ پئے تے کُجھ پیٹھو گرم۔

میں بھیڑا جیہا منہ کر کے آودا بستا پھڑیا تے سکول دی اِک نُکرے نِکا جیہا دربار، جیس نوں پنج فُٹ دیاں کندھاں نال ولیا ہویا سی اوہندے چ جا وڑیا۔

ایس دربار دو پرانے ویلے دیاں قبراں اج وی موجود نیں،جہناں اُتے چادراں چڑھیاں ہوندیاں نیں جو ہر سال ہاڑ دی اٹھ تریک نوں چاولاں دی دیگ دا ختم پڑھا کے بدلایاں جاندیاں نیں۔

دربار تے اج وی اُنج ای اے پر چودھریاں دی شریعت دے قانون موجب ایہ چاول کسے کمی دے گھریں گھلانا حرام ہوندا اے۔دیگ دے چاول چودھریاں یاں مولوی گھریں ای جاندے نیں۔پہلوں ایس پیپل ہیٹھ چاول بس کمی ای کھاندے ہوندے سی۔

اوہناں کندھاں دے اولھے تفریح ویلے پونے چ ولھیٹے دیسی گھئیو نال تلے پرونٹھے جو ماواں تے بھیناں پتراں تے ویراں لئی بناندیاں سی، بال پرونٹھے کھاندے سی جہناں اُتے ساگ یاں چِبھڑاں دی بنی چٹنی ہوندی سی۔ اوس چ ایڈاسواد ہوندا سی کہ شاید ہیر دی بنائی چوری وچ وی نہ ہووے۔

ہیر دی چوری توں مینوں میرا بال پُنا چیتا آجاندا اے۔

جدوں ابا بلداں نال ہیٹھلے پاسے شِکر دُپہاریں ہل چلاہندا سی۔ اوس ویلے میں تے میری اماں ابے واسطے شکر والا ستّو تے تندوری دیاں بنیاں روٹیاں تے دیسی گھئیو چ کھنڈ رلا کے لے جاندے سی۔ ابا ٹُکر کھاندا کھاندا اماں ولے منہ کرکےمینوں آکھدا سی

" پُترا تیری ماں دے ہتھ دا پکیا روٹی ٹُکر جدوں پنجاب دی مِٹی اُتے بہ کے کھائی دا ناں تے قسمے رب دی ایہندی چس ہیر دی چوری نالوں کِدھرے ودھ چسکولی ہوندی اے"۔

مینوں ابے دی گل سن کے بھورا کُو شرم جئی آ جانی تے میں اوتھوں کسے بہانے کِھسک جانا تے اندروں اندری کہنا

"توں دوواں جیاں دے وچ ایویں کیدو بنیا کھلا ایں"۔

جیس ویلے وی چوری یاں ہیر دی گل ہووے تے ابے دی اوہ گل مینوں چیتے آجاندی اے۔

سکولےو چ ایہ پنج فُٹ دیاں کندھاں اولھے اوس ویلے بال روٹی کھاون لئی ورتدے سی تے اج ایہ کندھاں شاموں بعد جوان مٹیاراں دے عاشقاں نوں مِلن دا آسرا بنندیاں نیں تے ادھی راتیں چور اُچکیاں دا ایتھے اکٹھ ہوندا اے۔

میں اوس دیہاڑے کندھاں نوں پڑھائی دا آسرا بنا کے پڑھی جاندا ساں۔

سارے بال کھیڈ کے آودے آودے گھریں ٹُر گئے پر میں ایہناں اندر لُک تے کدی تختی اُتے گاچی مار کے پھوکاں نال سکاون لگ جاندا سی تے کدی کاپی کڈھ کے ماسٹر دی لکھی ہک دو اُتے پِنسل پھیرن لگ جاندا سی۔ میں ایہ کم ایس لئی کردا پیا سی کہ کل دا کم اج ای کر لوواں تے گھریں جا کے اے بی سی وی پڑھ لوواں۔

"پر رب نوں میرا پڑھنا منظور سی تے نہ اے میرا ماسٹر بننا"۔

میری ماں مینوں لبھدی لبھدی سکولے دربار چ آ وڑی تے تھاپیاں نال کُٹدی کُٹدی مینوں ہتھ چ داتری تے بھوری پھڑاہندی کہندی اے

"گھر چ پشو تے تیریاں جوان بھیناں بُھکھ نال مردے پے نیں۔

گھاء ونڈے دا آہر کر تے چھیتی نال ڈنگراں نوں ویچ تے بھیناں نوں پرناہ لے"۔

بُھکھ دی ماری ماڑی ماں پُتر نوں کڑویج کے آکھدی اے۔

"تیری پڑھن دی ٹھرک میں کرنی آں پوری۔اگے توں ایس سکولے تیرے فرشتے ای پڑھن آو گے کاکا"۔

اوہ دیہاڑا میرا سکول چ اخیرلا دیہاڑا سی جد میری ماں نے میرے ساہمنے کتاباں آلا بستا جو مینوں اُستاد لیا دِتا سی تے میری پھٹی کھوہ اچ چل سٹی، مینوں لگیا کے میریاں سدھراں وی کھوہ چ جا ڈِگ پیاں نے تے اوہ ڈِگ تے ٹُٹ گیاں نیں۔

ویلا اِنج پرتیجیا کہ پاٹیاں کندھاں اج پکیاں ہون دے نال اُچیاں وی ہو گیاں۔

اِک کوٹھے دی تھاں اُٹھ کوٹھے تے ٹاٹاں دی جگھا لکڑ دے میزاں تے کُرسیاں آ گئے۔

داویں پاس ماسٹر دی تھاں تے سائنس دیاں ڈگریاں والے ماسٹر آ گئے جوکالجاں یونیورسٹیاں توں پڑھ کے آئے۔

داویں پاس ماسٹر تے اَج دیاں ماسٹراں چ ایہ فرق سی کے اوہ بالاں نوں آودے بال سمجھدا سی تے اج دے ماسٹر بالاں نوں بال وی نہیں سمجھدے تےکالجاں یونیورسٹی دیاں کندھاں کولوں پڑھائی دے نال نال ہور وی بڑا کجھ سِکھ کے آئے۔

اج میں بھیناں ویاہ دِتیاں،پیو دے پِچھے ماں وی ٹُر گئی تے میرے ویڑھے میں، میری سوانی تے میرا جوان پُتر رہندے پئے آں۔

میں آپ تاں ماسٹر نہیں بن سکیا پر آودے پُتر نوں ماسٹر بناون لئی پڑھاندا پیاں۔

اَج اوہ سکولوں واوا ڈیر بعدوں آیا تے میں پُچھیا

" راجو پُتر سکولوں ڈیر نال کیوں آیا ایں"؟

اوس کہیا

"ابا سکول دیاں اُچیاں پکیاں کندھاں تے پکے کوٹھیاں چ بس ناں دی پڑھائی ہوندی پئی اے"۔

راجو میریاں لتاں نال ایویں چِنبڑ گیا جویں اوہنے کوئی ڈراونا سفنا ویکھیا ہووے تے ہکو واری جاگیا تے مینوں گھٹ کے پھڑ لیا یاں چوکھے انھیرے تے وسدے مینہ چ کالے بدلاں دی اِکو واری کڑکدی کالی بدلی گجی تے میرے پُتر ڈردیاں مینوں جپھی گھت لئی سو۔

میں وی ڈر گیا تے اوہندے پِھکے پیندے رنگ والے چہرے اُتے دوویں ہتھ پیار نال پھیر کے پُچھیا

"راجو کیہ ہویا اے توں دس تے سہی"؟

اوہنے میرا ہتھ آودے دونواں ہتھاں نال گھٹ کے پھڑیا تے آکھیا

"ابا توں ماسٹر نہیں بنیا تے چنگا ای ہویا اے جے توں ماسٹر ہوندا تے توں وی ساڈے سکول ماشٹراں طرحاں ،ایویں ای کردا"؟

میں کچیچی لیندیاں ذری رُعب پا کے کالھی نال پُچھیا۔

"کیہ گل ہوئی اے چھیتی دس"؟

اوس بستا چلا کے نال پئی منجی اُتے ماریا تے کہیا سو

"میں اگے توں سکولے پڑھن نہیں جانا میں تیرے نال کم کرن جاواں کراں دا۔ مینوں میرا ماسٹر آودے گھریں لے جاندا اے تے میرے نال اشلیل حرکتاں کردا اے"۔

گھر دِیاں کچیاں کندھاں مینوں ماسٹر نہیں بنن دِتا سی تے اَج سکولاں دیاں پاٹیاں کندھاں پکیاں ہو کے وی دھڑم میرے سُفنیاں اُتے آ پیاں تے میرے سُفنے ایہناں تھلے آ کے چورو چور ہوگئے۔