دُنیا اُتے کرونا وایرس دے مثبت تے منفی اثرات

دُنیا اُتے کرونا وایرس دے مثبت تے منفی اثرات

نفیس حیدر

ساری دنیا وچ کھلری موذی وباکرونا وایرس نے ہر ملک تے ہر خطے وچ وکھرے وکھرے انداز وچ اپنے اثرات چھڈے نیں تے جدوں ایہ وبا مڈھوں مُک جاوے گی یاں پولیو وایرس وانگ ہولی ہولی زمانے دے نال نال ٹردی جاوے گی اوس ویلے تیکر ہور کئی منفی اثرات چھڈدی جاوے گی۔ ساری دنیا دے سوشل میڈیا کیہ تے پرنٹ میڈیا کیہ ہر تھاں اتے ایس گل نوں تسلیم کیتا جارہیا اے کہ ایہ اوہ واحد وبا اے جہنے تگڑا کیہ تے ماڑا کیہ امیر کیہ تے غریب کیہ سبھ نوں متاثر کیتا اے۔ ایس گل وچ شک وی کوئی نہیں کہ ایہدے توں سبھ متاثر ہوئے نیں پر متاثر ہون دے وکھرے وکھرے انداز یاں پہلو نیں۔ امیر تے سہندے ملکاں دی لوکائی ایہدے توں کسے ہور طرحاں متاثر ہوئی تے غریب یعنی ایشیا دے ملکاں دی لوکائی کسے ہور طرحاں۔

پاکستان تے پاکستان ورگے ہور غریب ملکاں وچ ایس وایرس پاروں مثبت تے منفی دوویں اثرات ویکھن وچ آئے نیں۔ مثبت اثرات نوں پڑھدے ہوئے کدھرے کدھرے دلچسپ تبدیلیاں ویکھن وچ وی آرہیاں نیں۔ پاکستان وچ مانگتاں تے بے روزگار لوکائی وچ وادھا ہویا۔ اک اندازے مطابق مانگتاں دی گنتی وچ 10 فیصد وادھا ویکھن وچ آیا اے۔ پر جے سیاسی نظریے نال ویکھیا جاوے تے پاکستان دی 22 کروڑ لوکائی مانگت اے تے ایہ مانگت اودوں توں موجود نیں جدوں توں پاکستان وجود وچ آیا ہویا اے۔ کوئی قحط ہووے یاں پولیو ورگی عالمی وبا ہووے، طوفان ہووے یاں سیلاب ہووے، بھچال ہوون یاں ماحولیاتی آلودگی ہووے ایس پاکستانی اپنے ملک دے لیڈر سمیت مانگت بن جاندے آں تے آس لا لیندے ہاں کہ امیر ملک ساڈی مدد نوں آون تے سانوں خیر پاون بھاویں اُدھار‘ اوہ وی امداد دی شکل وچ ای دے دین۔

ایس نقطا نظر نال ویکھیا جاوے تے منگن والیاں دی گنتی وچ 10 فیصد دی بجائے 100 فیصد وادھا ہویا اے۔ ساڈے آگو تے پاکستان دے سپریم لیڈر وزیراعظم عمران خان اپنے موہوں ایس گل دا اعتراف کیتا اے کہ اوہناں نوں منگن دا ڈھنگ بہت چنگی طرحاں آوندا اے یعنی جہڑا منگن ڈھنگ اوہناں نوں آوندا اے اوہ کسے ہور نوں نہیں آوندا۔ ساڈے سیمت گلیاں، سڑکاں، اشاریاں تے مسیتاں دے باہر منگن والیاں نوں عمران خان توں منگن ڈھنگ سکھنا چاہیدا اے تاں جے اسیں وی ایس سنگین صورتحال وچ سوکھے ساہ لے کے زندگی لنگھا سکیے۔

کرونا وایرس پاروں روزگار دے مواقع مُک جاون نال لوک اپنے ڈھڈ دی بھکھ مٹان دی خاطر دوجے بندے نال زیادتی کرن اتے اُتر آئے نیں۔ دن دیہاڑے ڈاکو نقدی کھوہ کے ٹردے ہوندے نیں۔ بے حسی دا ایہ عالم اے کہ سمن آباد دے علاقے وچ موٹر سایکل سوار نوں لفٹ دینی مہنگی پے گئی۔ لفٹ لین والے نے تیز دھار چاقو نال موٹر سایکل سوار دا گل وڈھ دتا تے نقدی کھوہ کے نس گیا۔

کرونا وایرس دی وجھا توں غریب وچ وادھدے دے نال نال ساڈے ذہناں اُتے جہڑے منفی اثرات چھڈ دتے نیں آون والے ویلے وچ جدوں ایس وایرس توں جان چھٹ جاوے گی سانوں نفسیاتی روگیاں دی صورت وچ اک ہور عذاب دا ساہمنا کرنا پے جاوے گا۔ ایس وایرس دی وجھا کر کے سائیکالوجیکل مسائل بہت زیادا ودھدے نظر آرہے نیں۔لوکاں دے وچ برداشت گھٹدی چلی جارہی اے تے لوکاں وچ عجیب ذہنی کشمکش، چڑچڑا پن تے منفی سوچاں پروان چڑھ رہیاں نیں۔ تے جے انج ای رہیاں تے رب نہ کرے‘ ملک وچ نفسیاتی مریض بہت زیادا ودھ جانے نیں جہدے منفی اثرات ساڈے معاشرتی رویاں دے نال نال دنیا وچ درپیش سبھ معاملات اتے اثرانداز ہون گے۔ انج لوکاں وچ عدم برداشت دی قوت گھٹ جاوے گی تے لڑائی جھگڑیاں، خدکشیاں تے طلاق دی گنتی وچ بے حد وادھا ہووے گا۔

پچھلے دن سیالکوٹ وچ دکھانت ویکھن وچ آیا۔ نشے دے عادی بندے نے اپنے بچیاں نوں قتل کردتا۔ انج دے بے انتہا واقعات سُنن وچ آرہے نیں۔ جے ایہناں معاملات نوں پرکھیا جاوے تے ایہدے پسِ پردا وی کرونا وایرس پاروں گھراں وچ محصور ہو کے گھر دے معاملات وچ مرد حضرات دخل اندازی کردے نیں۔ گھر دے معاملات پہلے وی چل رہے سن پر بندے گھر وچ مسلسل رہ کے ایس قدر تذبذب دا شکار ہو گئے نیں کہ گھر وچ ویلا گزاریا نہیں جارہیا تے گھر وچ اپنے نال نال دوجیاں نوں وی پریشان کیتا جارہیا اے۔ گھر والیاں سوانیاں واسطے کرونا وایرس نالوں وڈا وایرس اوہناں دے گھر والے بن رہے نیں۔ سوانیاں بندیاں دیاں میناکاریاں تے نوک ٹوک توں ہُن اک تھک چکیاں نیں۔ ہن گھر والیاں دِلوں دعاواں کررہیاں نیں کہ کرونا وایرس مُک جاوے تاں جے گھر وچ نفسیاتی مریض لوکاں کولوں اوہناں دی جان چھٹے۔ سوانیاں آس لائے بیٹھیاں نیں کہ کدوں دفتر کھلن تے اوہناں دے گھر والے اپنے اپنے کماں اتے جان تے گھر وچ خشگوار فضا قایم ہو سکے۔

ایہناں منفی اثرات توں وکھ کرونا وایرس پاروں کجھ مثبت پہلو وی ساہمنے آئے نیں جہناں وچ سبھ وڈا مثبت اثر ماحولیاتی آلودگی دا کافی حد تیکر مک جانا اے۔ فرنساں، وڈیاں فیکٹریاں، آڑھتاں تے دھوں چھڈن والیاں وڈیاں وڈیاں چمنیاں دے بند ہو جاون نال تے ٹریفک دے ویگ وچ واضح کمی آون نال ماحولیاتی آلودگی وچ کمی نال کراچی، لاہور،فیصل آباد وغیرا وغیرا ورگے مصروف ترین شہراں وچ وی صاف ستھری فضا نوں واضح محسوس کیتا جاسکدا اے۔ میں لاہور شہر وچ رات ویلے کدے وی اسمان اُتے اینے زیادا ٹمکدے ہوئے تاریاں دے جھرمٹ کدے نہیں ویکھے۔ اوہدی وجھا فضا دا صاف ہونا تے شہراں دیاں بتیاں دا بجھیا ہونا اے۔ ماحولیاتی آلودگی دے گھٹ ہو جاون تے فضا صاف ستھری ہو جاون پاروں حفظانِ صحت دے مسائل وچ کمی واقع ہوئی اے۔ ساہ دے مریض، دل دے مریض تے انج دیاں ہو بے شمار بیماریاں دے مریضاں دی صحت وچ واضح بہتری نظر آئی اے۔ ساینسداناں دی اک تحقیق مطابق کرونا وایرس پاروں پوری دنیا وچ جس قدر خاموشی ریکارڈ کیتی گئی اے جدوں دی دنیا وجود وچ آئی اے اینی خاموشی ایس توں پہلاں کدے ریکارڈ نہیں کیتی گئی۔

ایس توں بعد سڑکاں اُتے ٹریفک نہ ہوون پاروں روڈ ایکسیڈنٹ وچ واضح کمی سگوں نہ ہون برابر ایکسیڈنٹ رپورٹ ہوئے نیں۔ ایس وبا توں پہلاں اک اندازے مطابق پاکستان وچ روز دے تقریبن 15بندے صرف روڈ ایکسیڈنٹ نال جان توں ہتھ دھو بیٹھدے سن پر ہُن ایہدے وچ کمی ویکھن وچ آئی اے۔

سبھ توں اہم تے چنگا مثبت اثر کرونا وایرس پاروں ایہ ہویا اے کہ ریپ دے کیسز وچ بے انتہا کمی ویکھن وچ آئی اے۔ لوک اپنے اپنے گھراں تیکر محدود ہو کے رہ گئے نیں انساناں دی شکل وچ بھکھے بھیڑیاں دا وس نہیں چل پارہیا جہدے پاروں جنسی زیادتی تے جنسی ہراسگی دے کیسز وچ کمی واقع ہوئی اے ایہدے باوجود کدھرے کدھرے انج دے شرمناک واقعات سُنن وچ آرہے نیں جہڑے ہمیشا وانگ بغیر کسے نتیجے دے کیسز بند ہو جاندے نیں تے درندے ازادانا ساڈے وچ دندناندے پھردے رہندے نیں۔

ایہناں سبھ معاملات نوں ساہمنے رکھدے ہوئے جے پرکھیا جاوے تے کرونا وایرس دی وجھا توں پاکستان سگوں پوری دنیا وچ نقصان ہورہیا اے۔ اوہ نقصان معیشت دی تباہی دی صورت وچ ساڈے ساہمنے آرہیا اے۔ جہدا آون والے ویلے وچ اسیں ساہمنا کرنا اے۔ کسے بھکھے کولوں پچھیا گیا دو جمع دو کِنے ہوندے نیں۔ تے اوہنے آکھیا چار روٹیاں۔ ایس لئی سیانے ٹھیک آکھدے نیں کہ بھکھے پیٹ بھجن نہیں گائے جاسکدے۔ جدوں بھکھ نے سانوں آون گھیریا تے کرونا دا خوف کسے نوں نہیں رہنا کیوں کہ ایہ حقیقت اے بندے نوں بیماری تے وبا توں مرنا منظور ہووے گا بھکھ نال مرنا نہیں۔ایس لئی سانوں وایرس توں زیادا غربت بارے فکر مند ہونا چاہیدا اے۔ تے صرف فکر مند ای نہیں ایس غربت نوں گھٹ کرن دے مناسب حیلے وی تلاش کرنے چاہیدے نیں۔ تاں جے کدھرے انج نہ ہووے اسیں اک بحران توں نکلیے تے سانوں دوجے بحران دا ساہمنا ہووے۔

*****