پرچاکار یاں صحافی

پرچاکار یاں صحافی

جمیل احمد پال

صحافی توں مراد اوہ بندا اے جہڑا ایس شعبے نال جڑیا ہووے۔ صحافی یاں پرچاکار اوہ لوک نیں جہڑے اخبار‘ ریڈیو‘ ٹیلی وژن یاں نیوز ایجنسیاں نال تعلق رکھدے ہوون۔ ایس شعبے وچ آون والے نویں بندے نوں جونیرتے پرانے نوں سینیر پرچاکار آکھیا جاندا اے۔صحافی دا کم اک ذمے واری داکم اے۔ ایس شعبے وچ اوہ بندا زیادا کامیاب ثابت ہوندا اے جہدے وچ تھلوکت خوبیاں ہوون:

.1 اعلا تعلیم یافتا ہووے۔

.2 اپنے آل دوال‘ اپنے شہر‘ اپنے ملک تے دنیا بارے معلومات رکھدا ہووے۔

.3 نیڑے تیڑے دے اداریاں‘ تنظیماں بارے واقفیت رکھدا ہووے۔

.4 قومی تے بین الاقوامی تبدیلیاں اُتے نظر رکھدا ہووے۔ سیاست دا وی چنگا واقف ہووے۔

.5 اپنی مادری زبان دے نال نال انگریزی نال وی چنگی واقفیت ہووے۔ انگریزی وچ لکھی تحریر دا اپنی زبان وچ ترجما کر سکے۔

.6 اپنے من دے وچار تے سوچاں سادا زبان وچ بیان کرسکدا ہووے۔ نظراں ساہمنے ہون والے کسے وی واقعے دی رپورٹ لکھ سکدا ہووے۔

.7 ادب‘ تواریخ وغیرا دا وی چنگا جانکار تے واقف ہووے۔

.8 قوت مشاہدا وی ہووے۔ ماحول تے واقعات نوں چنگی طرحاں جان جائے تے اوہناں وچ موجود خبر نوں لبھ سکدا ہووے۔

.9تجسس دا جذبا وی ہووے کیوں جے ایہدے توں بِنا چنگاصحافی نہیں بن سکدا۔

.10 کسے وی گل نوں سچائی نال بیان کردا ہووے۔

.11 اوس دِیاں معلومات ٹھیک ہوون‘ خبر دی پرکھ وی کر سکدا ہووے۔

.12 یادداشت بہت تیز ہونی چاہیدی اے تاں جے اک دن پہلاں چھپی خبر نوں دُبارا چھپن توں روک سکے۔

.13 وقت دی پابندی کردا ہووے۔ صحافت وچ وقت دی بہت پابندی کیتی جاندی اے۔اخبار دی کاپی مقرر وقت توں لیٹ نہیں ہو سکدی۔ انج ای ریڈیو‘ ٹیلی وژن توں خبراں عین مِتھے وقت اُتے تے پابندی نال نشر ہوندیاں نیں۔

.14 اپنے شعبے دے تیکنیکی معاملات توں چنگا واقف ہووے تاں جے اخبار چھپن‘ ریڈیو تے ٹیلی وژن توں خبراں نشر ہوون وچ کوئی مسئلا نہ پیش آوے۔

.15 صحافی اوہ بندا بن سکدا اے جہدیاں معلومات وسیع ہوون تے ہر شعبے بارے کجھ نہ کجھ جاندا ہووے۔ گل انج بندی اے کہ سپیشلسٹ اوہ بندا ہوندا اے جہڑا کسے اِک شے بارے سارا کجھ جاندا ہووے۔ ایس تے اُلٹ صحافی اوہ اے جہڑا ہرشے بارے کجھ نہ کجھ جاندا ہووے۔

ایڈیٹر تے رپورٹر دے شعبے…… اوہناں وچکار فرق

اخبار اک پیچیدا ادارا ہوندا اے جہدے وچ خبراں تے اشتہاراں دے دو بنیادی شعبے‘ منیجنگ ایڈیٹر یاں چیف ایڈیٹر دے ماتحت ہوندے نیں۔ پر ایہ کم اینا سِدھا نہیں۔ خبراں دے شعبے وچ اگے کئی شعبے ہوندے نیں۔ خبراں اکٹھیاں کرن لئی وِیہاں قسم دے مرکزاں توں رجوع کیتا جاندا اے۔ خبراں اکٹھیاں کرن دا کم مختلف نیوز ایجنسیاں‘ ناما نگاراں تے رپورٹراں دا کم اے۔ بنیادی طور اُتے ایہ رپوٹنگ دا شعبا اے تے جہڑے لوک خبراں لیاوندے نیں‘ اوہناں نوں رپورٹر آکھیا جاندا اے۔ اک لحاظ نال ایہ بنیادی اِٹ اے جہدے اُتے اخبار دی پوری عمارت تعمیر کیتی جاندی اے۔ایس دے مقابلے اُتے ایڈیٹر اوہ مستری اے جہڑا عمارت نوں تعمیر کردا اے۔ کسے وی اخبار اندر بہت سارے رپورٹر ہو سکدے نیں۔ جہڑے سینکڑے ہزاراں دے حساب نال خبراں لے کے آوندے نیں۔ایہ خبراں زندگی دے ہر شعبے نال تعلق رکھدیاں نیں جہناں وچ کھیڈ توں لے کے فلمی خبراں تک تے مذہبی امور توں لے کے سیاسی تے سماجی خبراں تک موجود ہوندیاں نیں ایہناں وچ ساینسی خبراں وی ہوندیاں نیں تے معاشی خبراں وی۔ وڈے اخباراں وچ ایہناں سارے شعبیاں والے رپورٹر وکھو وکھ ہوندے نیں یعنی کھیڈاں واسطے وکھرا رپورٹر ہوندا اے‘ اسمبلی واسطے وکھرا تے سیاسی خبراں لئی وکھرا رپورٹر ہوندا اے۔ ایہ سارے دن دِیاں خبراں کٹھیاں کر کے اخبار دے دفتر اپڑاندے نیں۔ کوئی رپورٹر جہڑی قسم یاں دایرے دِیاں خبراں دیندا اے‘ اوہنوں اوس رپورٹ دی بیٹ beat آکھیا جاند اے۔ یعنی فلانے رپورٹر دی بیٹ جرایم اے تے فلانے دی بیٹ کھیڈاں دیاں خبراں نیں۔ کوئی رپورٹر کسے خاص شعبے دی ای خبر دیندا اے۔ بعض واری بیٹ بدل وی جاندی اے۔ چھوٹے اخباراں وچ اِکو رپورٹر مختلف قسم دے شعبے بھگتا دیندا اے۔

رپورٹر اوہ بندا بن سکدا اے جہڑا خبر سونگھن دی قابلیت رکھدا ہووے۔ کسے ویلے صورتحال پانی وانگوں ہوندی اے۔ اُتوں ہموار تے اوس دی تہ وچ وڈے وڈے طوفان چھپے ہوندے نیں۔ چنگے رپورٹر خبر نوں تاڑن تے خبر نوں اُگلوان دی قابلیت رکھدے نیں۔ بعض واری بے معنی گل وچوں خبر نکل آوندی اے۔ جہڑا رپورٹر خبر کڈھن دی جنی ودھ قابلیت رکھے گا‘ اوہ اونا ای قابل سمجھیا جاوے گا۔

رپورٹر دے مقابلے اُتے ایڈیٹر دی گل کریے تاں ایڈیٹررپورٹراں توں اُتلے درجے دا ہوندا اے تے اوہدا کم رپورٹراں دِیاں لیاندیاں خبراں دی اصلاح‘ درستی‘ چھانٹی‘ چھنگائی، سودھی تے اہمیت دے لحاظ نال ترتیب دینا ہوندا اے۔ایس دے باوجود چنگے ایڈیٹر وچ لازمی طور اُتے اک رپورٹروی چُھپیا ہوندا اے۔ بعض واری ایڈیٹر نوں وی رپورٹر دا کم کرنا پیندا اے۔انج سمجھو کہ ایڈیٹر رپورٹر دا کم کر سکدا اے پر رپورٹر‘ ایڈیٹر دا کم نیں کر سکدے۔

ایڈیٹر واسطے ضروری اے کہ اوہ زبان تے بیان نوں چنگی طرحاں سمجھدا ہووے۔ رپورٹر کول بعض واری اینا ویلا نہیں ہوندا کہ اوہ خبر وچ زبان بیان دا خیال کر سکے۔ اوہ سدھے سادے لفظاں وچ لکھ کے دفتر وچ اپڑا دیندا اے تے اوہدے بعد اوہدا کم ختم ہو جاندا اے۔ اگے ایڈیٹر اوس خبر وچ زبان تے بیان دِیاں غلطیاں دُور کرن دے ذمے وار ہوندا اے۔ رپورٹر اک ادھے شعبے دا ہوندا اے جد کہ ایڈیٹر نوں ہرشعبے بارے جانکاری ہونی چاہیدی اے کیوں جے ہر قسم دِیاں خبراں نال اوہدا تعلق ہوندا اے۔ خبری اہمیت دے حوالے نال وی رپورٹر دی ذمے واری گھٹ اے۔ اوہنوں خبر دی اہمیت دا اندازا تے ہوندا اے پر اوس دا کم ہرقسم دی خبر نوں اخبار دے دفتر تک اپڑا دینا اے۔ جد کہ ایڈیٹر اوس خبر دی اہمیت دا اندازا کردا تے فیصلا کردا اے کہ ایہنوں کنے کالمی سرخی نال لایا جاوے یاں فیر شہ سرخی دے طور اُتے ورتیا جاوے۔

بعض وار رپورٹر خبر دے ناں اُتے بہت سارا اشتہاری مواد وی دفتر اپڑا دیندا اے۔ ایڈیٹر دا کم اے کہ کسے تحریر وچوں خبری مواد وکھرا کرے تے اشتہاری مواد چھانگ کے وکھرا کر دیوے۔

ایڈیٹر تے رپورٹر وچ اک فرق ایہ وی اے کہ رپورٹر صرف خبراں رپورٹ کردا اے جد کہ ایڈیٹر خبراں دے نال نال فیچر تے مضمون چھاپن دا ذمے وار وی ہوندا اے۔

دوہاں وچ اک فرق ایہ وی اے کہ رپورٹر دا اخبار دی پالیسی نال کوئی خاص تعلق نہیں ہوندا۔ اوہ ہر قسم دی خبر اخبار دے دفتر اپڑا دیندا اے جد کہ ایڈیٹردا اخبار دی پالیسی دے نال براہ راست تعلق اے۔ اوہ پالیسی دے مطابق خبراں نوں گھٹ یاں ودھ اہمیت دے نال چھاپدا اے۔ جہڑیاں خبراں پالیسی دے نال لگا کھاندیاں نیں‘ اوہ زیادا اہم انداز نال چھپدیاں نیں تے جہڑیاں پالیسی نال لگا نہیں کھاندیاں‘ اوہناں نوں غیر اہم تھاں اُتے چھاپیا جاندا اے یاں فیر اُکا نہیں چھاپیا جاندا۔ ایس کم نوں خبری اصطلاح وچ بلیک آؤٹ کرنا یاں فیر کلkill کرنا آکھیا جاند اے۔

مختصر لفظاں وچ گل کیتی جاوے تاں انج بندی اے کہ جتھے رپورٹر دا کم ختم ہوندا اے‘ اوتھوں اگے ایڈیٹر دا کم شروع ہوندا اے۔مواد کٹھا کرنا تے تیار کرنارپورٹر دا کم اے۔ اوس مواد دی ترتیب کاری‘ چھانٹی‘ چھنگائی، سودھی تے اہمیت دا تعین ایڈیٹر دا کم اے رپورٹرجزو اے تے ایڈیٹر کُل اے‘ جہڑا اک ہور وڈے کُل دا اک حِصا اے۔ رپورٹر دے لیاندے ہوئے خام مال نوں چنگی طرحاں تیار کر کے پڑھن والے تیکر اپڑانا ایڈیٹر دا کم اے جہدے وچ اوہنوں ہور بہت سارے شعبیاں دی مدد وی حاصل ہوندی اے۔