(دوجی قسط / بلونت گارگی دی ساحر لدھیانوی بارے لکھت"جوانی دا شاعر۔۔۔۔ساحر لدھیانوی"(لپی انتر:ایم آصف
خاص لیکھ
December 12, 2019
قسط نمبر 2
برمن نے فلمی ٹیون سنائی:
ڈاں ڈاں، ڈاں، ڈاں ڈڈاں، آ ساحر نے سچویشن سمجھی تے ایس “ڈاں ڈاں” اُتے گیت لکھیا۔
یہ رات یہ چاندنی پھر کہاں
سن جا دل کی، داستاں
ایہ گانا ہٹ سی۔
فیر اوس نے برمن لئی کئی گیت لکھے، ہر گیت ہٹ۔ ساحر سونے دی “چڑیا” سی تے برمن اوس نوں ہور کسے لئی گیت لکھن نہیں سی دیندا۔ ساحر نے بغاوت کیتی تے آکھیا کہ فیر اوہ خود وی کسے ہور لئی میوزک نہ دیوے۔ ایس گل اُتے ساحر ہور ڈائریکٹراں لئی وی گیت لکھن لگ پیا۔ اوس نے اک سو فلماں دے گیت لکھے۔ اوس دے خاص ڈائریکٹر بی.آر. چوپڑہ سن۔ اوس دا ہر گیت نواں، ہر نظم وچ تازگی۔ ساحر فلم سٹار بن گیا۔
اوس نے گیت وچ ادبی خوبصورتی تے کلپنا دی روشنی بھری۔ اوہ نظم نوں ڈرائنگ روماں تے مشاعریاں وچوں کڈھ کے فلماں وچ لے آیا۔ فلم دے راہیں سارا ہندوستان وڈے اردو مشاعرے دا پِڑ بن گیا۔ اوس دے گیت ہر تھاں گونجن لگے۔
اوہ جو لکھدا، خوبصورت سی۔ جو لکھدا، ہر دل عزیز سی۔ اوس دے گیتاں نے لوکاں دے ساہتک پدھر نوں اُچا کیتا۔
ساحر نے یش چوپڑہ لئی ‘کبھی کبھی‘ فلم دے گانے لکھے۔ ایس دا میوزک خیام صاحب وی نال ہی کامیاب ہو گئے۔ اوہناں نوں کئی پروڈیوسراں نے میوزک دین لئی آکھیا تاں خیام صاحب اپنا بھاء ودھا چڑھا کے دسدے۔ ساحر دی سرپرستی ہیٹھ خیام ہور وی آکڑ کے تُرن لگا۔ نویں کار لے لئی۔ نویں سوٹ سلوا لئے۔ نویں شان۔ ساحر نوں خیام دی تُرت آکڑ پسند نہ آئی۔ ایہ اوس دے اپنے مزاج دے خلاف سی۔
اِک دن خیام ساحر نوں ملن آیا تے اپنی کامیابی دیاں شیخیاں مارن لگا۔ ساحر خاموشی نال سندا رہا۔ خیام نے آکھیا، ‘ساحر صاحب، مینوں نڈیاڑوالا نے فلم دا میوزک دین لئی آکھیا ہے۔ اوس نے پیسے پچھے تاں میں سٹھ ہزار روپیا آکھیا۔ اوہ من گئے ہن۔ ویسے میں چاہندا تاں اک لکھ روپیا وی منگ سکدا سی۔”
ساحر نے آکھیا، “خان صاحب، جے منگن تے ہی آئے ہو تاں پھر تسیں تختِ طاؤس وی منگ سکدے سی۔” ایس چوٹ اتے خیام ڈور بھور تکن لگا۔ اوس دی گردن تاں اوسے طرحاں آکڑی رہی پر متھے اُتے پسینے دیاں کنیاں چمکن لگیاں۔
ساحر جس پروڈیوسر لئی گیت لکھدا، اوہ ساحر دی ادبی تے فلمی سوجھ دی بہت قدر کردا۔ اوس دے گانیاں وچ اتنی کھچ ہوندی کہ معمولی دُھن وی سوہنی لگدی۔ لوک اوس دے گیتاں دے لفظاں نوں سُندے تے داد دیندے۔ اوہ فلماں وچ ادبی رنگ لے آیا سی۔
اک وار ساحر دا کوئی گانا فیمس لیب وچ ریکارڈ ہو رہیا سی۔ مشہور میوزک ڈائریکٹر مرحوم روشن دا پُت راجیش روشن ایس دا میوزک دے رہیا سی۔ اوسے نے ساحر دے اِک گیت دی دھن بنھی سی۔
جدوں ساحر ریکارڈنگ روم وچ داخل ہویا تاں خیام اوس دے نال سی۔ راجیش روشن نے اگے ودھ کے ساحر دے گوڈیاں نوں ہتھ لایا تے خیام نال ہتھ ملایا۔ خیام ایہہ دیکھ کے اندروں سڑ بل گیا۔
گانے دی ریکارڈنگ سُن کے جدوں ساحر باہر نکلیا تے گڈی وچ بیٹھا تاں خیام آکھن لگا، “ساحر صاحب، میں اپنے گانے ایس ریکارڈنگ تھیٹر وچ ریکارڈ نہیں کرنے۔ ایتھے لوک میریاں دھناں چرا لین گے۔ ایہ راجیش روشن وی کوئی میوزک ڈائریکٹر ہے؟ نرا چور۔ ایس دا باپ وی چور سی۔” ساحر روشن نوں مدن موہن توں وی اُچا سمجھدا سی۔ خیام دی گل سُن کے حیران ہویا تے غصے وچ بولیا، “خان صاحب، جے تھوڑی جہی کامیابی مل جاوے تاں دُلتیاں نہیں مارنِیاں چاہیدیاں۔”
ساحر وچ حلیمی سی پر نال ہی کلاتمک غرور۔ اوس نوں اپنی پرتبھا دا پتا سی۔ اوس نوں ایہ وی پتا سی کہ جس نے اوس توں گانے لکھواؤنے ہن، اوہ اوسے توں ہی گانے لکھوائے گا۔ اوس دے گیتاں وچ اک عجیب درد تے ہُوک سی جو ہور کسے وچ نہیں سی۔ اوس دا کسے ہور گیت کار نال مقابلا نہیں سی۔ سبھ اوس نوں گورو مندے سن تے اوس دے اگے جُھکدے سن۔
ساحر کجھ گِنے چُنے ڈائریکٹراں پروڈیوسراں لئی ہی گیت لکھدا سی۔ جدوں بی.آر.چوپڑہ تے اوسدا چھوٹا بھرا یش چوپڑہ علیٰحداہوئے تاں اوس نے یش چوپڑہ لئی گیت لکھنے منظور کیتے۔ اوس نے اک چوپڑہ ہی چُنیا۔ ‘
کبھی کبھی' تے ہور بہت ساریاں فلماں دے گیت اوس نے یش لئی لکھے۔ پر جدوں اوس نے ‘سلسلے' بناؤنی شروع کیتی تاں گیت کسے ہور شاعر دے سن۔ فلم فیل ہو گئی۔
میں ساحر نوں پچھیا، “توں ‘سلسلہ' لئی گیت کیوں نہیں لکھے؟”
اوہ بولیا، “یش میرے کول آیا تے اوس نے کہانی دے سین تے گیتاں دیاں تھاواں دسیاں تے آکھیا کہ میں دو گیت پنج دِناں وچ لکھ دیواں۔ میں اوس نوں آکھیا، “شوٹنگ تاں پندراں جولائی نوں ہونی ہے تے اج صرف چار اپریل ہے۔ مینوں گھٹ توں گھٹ دس باراں دن چاہیدے ہن۔ آخر میں جے کوئی جھکھ مارنی اے تاں ایس دی کوئی تُک تاں ہونی چاہیدی ہے۔ میں ہُن تیک پنج چھ سو گانے تاں لکھے ہون گے۔ سارے ہی محبت دے۔ آخر کنے کو نویں شبد نویں طرحاں بیڑ سکدا ہاں۔ مینوں لکھن لگے سوچنا پیندا ہے۔ میرا گھٹیا گیت وی باقیاں دے ودِھیا گیتاں نالوں چنگا ہونا چاہیدا ہے۔ میں ساحر ہاں۔ باٹا شو کمپنی وی نویں جوتے نوں جے اوس دی سلائی وچ رتا کو اُون ہووے، تاں کڈھ کے سٹ دیندی ہے۔ مینوں لکھن لگے سوچنا پیندا ہے۔ لفظاں وچ غم دا بارود بھرن لئی تے کہانی نوں اگے تورن لئی تے نواں رنگ دین لئی سوچنا پیندا ہے... میں دس دن توں پہلاں ایہ گیت نہیں دے سکدا۔”
یش چوپڑہ نوں جلدی سی۔ اوس نے ساحر نوں اپنی مشکل دَسی کہ ست دناں پچھوں میوزک ڈائریکٹر ویلھا نہیں ہونا تے اوس پچھوں لتا منگیشکر باہر جا رہی ہے تے اوہ تن جولائی نوں واپس آ رہی ہے تے اوس دا خاص ساؤنڈ ریکارڈسٹ صرف باراں اپریل نوں ریکارڈ کر سکدا ہے۔ ساحر شاید ایہ گیت دو دن وچ ہی لکھ دیندا پر جدوں اوس نے یش دیاں گلّاں سنیاں تاں اوہ اپنی گل تے اڑ گیا۔ اوس نوں ایس گل اُتے غصہ آیا کہ اوہ ہر اِک دیاں تاریخاں مطابق فلم دی ریکارڈنگ تے شوٹنگ دی ویونت بنا رہیا سی۔ پر ساحر نوں اوہ تھوڑے سمیں وچ ہی گیت رچن لئی آکھ رہیا سی۔ ساحر نوں ایہ گل منظور نہیں سی۔ اوہ اپنی شاعری نوں تیجے چوتھے درجے تے نہیں سی دیکھنا چاہندا۔
جدوں یش نے ضد کیتی تے آکھیا کہ ہور شاعر تاں دو تن دِناں وچ لکھ سکدے ہن تاں ساحر بولیا، “اوہناں توں لکھوا لئو۔” یش چوپڑہ دی دس سال دی دوستی ختم۔ فلمی ناطہ ٹُٹ گیا یش نوں ایس دا بہت دکھ ہویا۔ اگلی فلم لئی ساحر لکھن لئی تیار نہیں سی۔ ساحر دے گیتاں لئی ہور بے شمار پروڈیوسر انتظار کر رہے سن۔
اوہ انقلابی سی پر انقلابی رنگ اوس نوں ہر ویلے نہیں سی چڑھیا رہندا۔ اوس وچ انقلابیاں والا جوش نہیں سی، صرف ہوش سی۔ کڑتن سی، سنیس ازم سی۔
اوہ کئی وار انقلاب دا مذاق اڈاؤندا تے اپنے ساتھیاں نوں ناراض کر لیندا۔ پر اوس وچ اتنی مٹھاس تے جذبے دی رچناتمک بادشاہت سی کہ کوئی اوس نال ناراض نہیں سی ہو سکدا۔
1961 دی گل ہے۔ کانگو دے وڈے لیڈر لمبا دا قتل ہو گیا۔ ساری دنیا وچ ایس قتل دے خلاف روس وکھالا ہویا۔ ایس جوان انقلابی لیڈر دی موت اتے لوکاں دا خون کھولن لگا۔ جلسے ہوئے، جلوس نکلے، مظاہرے ہوئے۔ شاعراں نے اوس دی موت اتے سامراجیاں دے خلاف نظماں لکھیاں۔ میٹنگاں کیتیاں۔
نویں دِلی وِچ انتر راشٹری امن کانفرنس ہوئی جس وچ اٹلی دے مشہور ناولسٹ کارلو لیوی تے فرانس دے سائنسدان تے نوبل انعام جیتو جیولس کیوری تے بھارت دیاں وکھ وکھ زباناں دے شاعر، کوی تے کلاکار وی آئے ہوئے سن۔
بمبئی توں علی سردار جعفری، سجاد ظہیر، خواجہ عباس، جانثار اختر تے ساحر آئے ہوئے سن۔ پنجاب توں موہن سنگھ، نوتیج، سنتوکھ سنگھ دھیر، تے دو تن درجن ہور لیکھک وی ایس وچ شامل ہوئے سن۔
ہر کوئی لمبا دی موت توں متاثر ظلم دے خلاف، ایس جوان خون دے خلاف، افریقی آزادی دے جنگ دے حق وچ نظم جاں گیت جاں لیکھ لکھ کے لیایا سی۔ ہر کوئی ایس امن یگ وچ لمبا دی موت اتے ساہتک ہنجو کیر رہیا سی۔ ہر کوئی ایس غم دا بھاگی سی۔ وگیانک بَھوَن وچ وڈّی میٹنگ سی۔
ساحر وی اوتھے لمے لمے قدم بھردا تے جُھومدا ہویا آکھیا۔ اوہ مسکرا کے پچھن لگا، “کیوں جی، تسیں وی لمبا اتے کوئی نظم لکھی ہے؟
“ہاں۔”
“تسیں؟”
“ہاں۔”
“تسیں؟”
“ہاں۔”
“سبھ نے لکھی اے؟”
“ہاں۔”
“ساریاں نے؟”
“ہاں۔”
“تاں فیر میں نہیں لکھی۔” ایہ آکھ کے ساحر ہسن لگا اوہی ہاسی جس وچ عجیب طنز تے معصومیت لکی ہوئی ہوندی سی۔ “جس نوں دیکھو لمبا دے غم وچ ڈبیا ہویا سی۔ مینوں سمجھ ای نہیں آؤندی کہ میں کیہ لکھاں مینوں ایس قتل دی کجھ سمجھ ای نہیں آؤندی۔ میرے من.... میرے من وچ کوئی گل ای نہیں آ رہی.... پر ایہسارے تاں.... لمبا...لمبا...لمبا....”
اوہ مسکرا رہیا سی۔
میٹنگ ختم ہوئی تاں سردار جعفری نے ساحر نوں آکھیا، “ساحر، تم نے کوئی نظم نہیں لکھی؟ شام کو مشاعرہ ہے۔ لوگوں کا ہجوم ہوگا۔ سب تمہاری نظم سننا چاہیں گے۔”
ساحر بولیا، “آپاں نوں ایس دا پتاای نہیں۔ سمجھ ای نہیں آؤندی کیہ لکھاں۔”
جعفری بولیا، “پر توں بمبئی توں تاں صرف ایس مشاعرے واسطے ہی آیا ہیں خاص چل کے۔ کجھ تے لکھ... چل، ہوٹل وچ چلدے ہاں، اوتھے بیٹھ
کے کجھ لکھ لویں.... بس دو چار سطراں... کجھ ہی... لوک تینوں سنن لئی آؤن گے۔ اوس ویلے توں...ایس موقعے اتے ضرور کجھ پڑھنا چاہیدا اے'
سجاد ظہیر بولیا، “ساحر، ایہ بہت زیادتی اے کہ توں کجھ نہ پڑھیں۔ بہت بُری گل اے۔ تینوں ضرور کجھ لکھنا چاہیدا اے۔”
پر ساحر نے اوہناں دی گل سُنی اَن سُنی کر دتی۔ اوہ بلکل بے لاگ سی، بلکل خالی۔ اوہ اوہناں سارے لوکاں نوں اُلو آکھ رہیا سی جو لمبا دی موت اُتے نظماں لکھ کے لیائے سن۔ اوس نوں کجھ چِڑ جہی ہو گئی سی۔ اوہ آکھن لگا، “میں نہیں لکھ سکدا۔”
" جنپت ہوٹل جا کے سجاد ظہیر نے پھر آکھیا، “ساحر، شام نوں مشاعرہ اے۔ ساڈی عزت دا سوال اے...توں....”
جعفری نے آکھیا، “ایس نے ایس طرحاں نہیں مننا۔ اکو طریقااے.."
اوہ ساحر نوں پھڑ کے دوجے کمرے وچ لے گیا۔ بیئر دی بوتل، چکن سینڈوچ تے سگرٹاں دا ڈبہ رکھ دتا تے آکھیا، “لے... ایتھے بیٹھ! چار گھنٹیاں نوں بوہا کھولھاں گے....”
اوس نے باہروں کُنڈا جڑ دتا تے ساحر نوں اندر ڈک دتا۔
ساحر نے بیئر پیتی تے سوں گیا۔
چار وجے اُٹھیا تاں کمرا بند سی۔ شام دے ست وجے مشاعراسی۔
جعفری چھے وجے آیا، بوہا کھولیا۔ ساحر سگرٹ دے کش لا رہیا سی تے بیٹھا لکھ رہیا سی۔ نظم تیار سی۔
مشاعرے دی صدارت فراق گورکھپوری کر رہے سن۔ بڑا بھرواں تے جوشیلا مشاعرہ سی۔ بہت سارے شاعراں نے اپنیاں نظماں پڑھیاں۔
جدوں ساحر نے نظم پڑھی تاں سناٹا چھا گیا۔ چُپ ورت گئی۔ موت دی چھاں لرز اُٹھی۔ خون دے چھٹے تے ظلم دے چنگیاڑے اُڈے تے دِلاں اندر نظم دے شبد اُتر گئے۔ لوکاں نوں ہن تیک یاد ہن ایہشبد:
خون آخر خون ہے جم جائے گا
ظلم آخر ظلم ہے....
اج ساحر نہیں رہیا۔ فلمی گیتاں دی دُنیا بیوہ ہو گئی۔ ایس دا سہاگ اُجڑ گیا۔ ایس دیاں چوڑیاں ٹُٹ گئیاں۔ ہن کون لکھے گا ظلم دے گیت، جوانی دے گیت، رات دے سناٹے تے تڑپ دے گیت۔
ہن ساحر دا گھر سُنجا ہے۔ اوس دی ماں نہیں اوس دا ابا نہیں، اوس دا کوئی بھرا نہیں، اوس دی کوئی بیوی یاں پت نہیں۔ ایہ گھر وی ساحر وانگ اوس اکٹھ دا ہنگارا بن کے رہ گیا۔ پر اوس دے گیت اوسے طرحاں جوان ہن، اوہناں وچ ساحر دی معصوم ہاسی تے غم گونجدا ہے۔
