تُریا جاوے رام

۔ ۔ ۔ توقیر چغتائی

کرونا دی وبا نال پوری دنیا دکھی تے پریشان ہوئی اے اوتھے اوہناں کامیاں تے دیہاڑی داراں نوں سبھ توں ذیادانقصان ہویا جو اپنے پنڈاں ، گراواں جاں نکے نکے شہراں نوں چھڈ کے ٹبر سنے وڈے شہراں وچ روٹی روزی کمان لئی گئے ہوئے سن ۔ اچن چیتی ’ لاک ڈاءون‘ دا اعلان ہویا تاں اجہے مزدور اپنے جدی پنڈاں تو کئی سو میل دُور کارخانیاں تے ملاں وچ کم کار توں وی ویلھے ہو گئے تے رہائش دے نال کھان پین دا مسئلیاں نے وی اوہناں نوں گھیر لیا ۔ اوہ نہ تے اوتھے رہ سکدے سن تے نہ اپنے گھراں نوں مڑ کے جا سکدے سن کیوں جو ریل گڈیاں تے بساں وی بند کر دتیاں گیاں سن ۔ وڈی ابادی تے رقبے آلے دیس دے مزدور ایس وبا توں ایس لئی وی زیادہ متاثر ہوئے کہ اوتھے ایس مصیبت نوں غریباں ، گھٹ گنتری دے لوکاں تے اچھوتاں نال جوڑ دتا گیا ۔ جدوں وبا دے نال دھارمک پاڑ ودھیا تاں وکھ وکھ شہراں وچ رہن آلے پردیسی مزدور کئی سو میل دور وسدے اپنے اپنے پنڈاں گرواں ول تر پئے، پر راہ وچ اوہناں نوں بھکھ تریہ دے نال نفرت دیاں جو اوکڑاں جھلنیاں پیاں اوہناں نوں ویکھ تے سن کے حساس دل رکھن آلے لوک چپ نہ رہ سکے ۔ ایسے ہی لوکاں وچوں کلویر گوجرہ وی سن جو دلی یونی ورسٹی وچ پروفیسر نیں ۔ آؤ تہانوں اوہناں دی اک نظم پڑھائیے جہدے وچ پروفیسر صاحب نے ہندو دھرم دے سبھ توں وڈے ناواں رام تے سیتا دے نال اوہناں دے دو نِکے پُتراں ’ لو ‘ تے ’ کُش‘ نوں علامت بنا کے پورے بھارتی معاشرے تے تنقید وی کیتی تے نال ای ایہ وی دسیا کہ غریباں دا تے مزدوراں دا کوئی دیس، وطن نہیں ہوندا ۔

تُریا جاوے رام

...... کُلویر گوجر

گٹھڑی چکی ننگے پیریں

تُریا جاوے رام

پِچھے پِچھے

چپل گھسیٹدی

موڈھیاں تے لوَ کُش نوں چُکی

تُردی جاوے سیتا رانی

جُوٹھے بیر کدوں دے مُکے

کُھوہاں دے وی پانی سُکے

پیاس نوں پی پی

بھُکھ نوں کھا کھا

تپدیاں سڑکاں اُتے

تُردے جاون کنے سارے سیتا رام

آپو اپنے لوَ تے کُش دے نال

سخر دُپہرا چھاں نہ کدھرے

مرنے جوگی تھاں نہ کدھرے

ورھیاں توں وی ورھیاں پہلاں

بھکھ دی وبا توں ڈردے

اپنا کچا ڈھارا چھڈکے

ہوراں وانگوں

دیس بیگانے تر آیا سی رام

سال کُو پچھوں گٹھڑی چُکی

پچھے پچھے سیتا آ گئی

سال کُو مگروں پھر گھر اندر

لوَ کش نے کلکاری ماری

پر وبا دی فطرت ہُندی

ودھدے جانا، پھیلدے جانا

ہولی ہولی دیس بیگانے وی آ پُجی

جہڑی بھُکھ مری توں ڈر کے

گاؤں توں بھجیا سی رام

اوہی بھکھ مُڑ رام دے دَر تے

بہ گئی چونکڑ مار

سبھ لوکاں نے بار بھیڑ لئے

راجا محلوں باہر نہ نکلے

بھُکھے لوکیں

جیکن بُھوت پریت کوئی ہوون

متھا پھڑکے سوچے رام

اِیس دیس لئی کیہ نہیںکیتا

دُھپاں دے وچ اِٹاں چُنیاں

فیکٹریاں دا دُھواں کھادا

اِس نوں ڈھویا اُس نوں ڈھویا

سونا کھیتاں وِچ اگایا

پِتل وی حصے نہ آیا

رام نوں بھورا سمجھ نہ آوے

ہُن اوہ کہڑے دیس نوں جاوے

بھُکھیاں دے منہ تالے جڑ کے

راجا ڈونگھی نیند رسوں گیا

ڈُسک ڈُسک کے سیتا بولی

دیس پرائے بھُکھن بھانے

مرن دے نالوں

کیہ ماڑا سی اپنا 'گاؤں'

سارا شہر بِگانہ ہویا

نیڑ ےکوئی ڈُھکن نہ دِندا

ایتھے کس دی چھاویں بہیئے

ایتھے کس نوں اپنا کہیئے

چل مُڑ اپنے دیس نوں چلیے

سُن کے گل سیتا رانی دی

ڈُونگھی سوچیں پے گیا رام

بھُکھے رام نوں گیان ایہ ہویا

بھُکھیاں دا کوئی دیس نہیںہندا

بھُکھیاں لئی سبھ دیس بیگانے

بھکھ توں وڈی مہاں ماری (وبا)

ہور نہ دوجی کوئی

صدیاں توں بس ایس طرحاں ہی

تپدیاں سڑکاں اُتے

سِر تے گٹھڑی، ننگے پیریں

رام بھروسے تُریا جاوے رام

پِچھے پِچھے

چپل گھسیٹدی

موڈھیاں تے لوَ کُش نوں چُکی

تُردی جاوے سیتا رانی

پیاس نوں پی پی

بھکھ نوں کھا کھا

صدیاں توں بس تُری جا رہے

تُری جا رہے …تُری جا رہے

٭٭٭٭٭