مادری زُبان وچ تعلیم دے فائدے

مادری زُبان وچ تعلیم دے فائدے

کرامت مُغل

تعلیم ہر انسان دی بنیادی، مُڈھلی لوڑ ہوندی اے۔ایہ ہر معاشرے دی اہم ضرورت وی اے جس نوں ہر حال وچ پورا کیتا جاندا اے کیوں جے تعلیم صرف مہارت تے علم دا ذریعا ای نہیں ہوندا سگوں ایس نال اخلاق تے کردار وی بن رہیا ہوندا اے۔تعلیم ہر انسان دی ذہنی تے جسمانی ودھوتری وچ اِک وڈا کردار ادا کردی اے۔تعلیم نال ای اگلی نسل دی نظریاتی ،فکری تے اخلاقی تربیت وی ہوندی اے۔تعلیم دے عمل وچ زبان دا وڈا کردار ہوندا اے کیوں جے ایس نال اُستاداں تے پڑھیاراں دا آپسی وچار وٹاندرا وی ہوندا اے تے علم نویں نسل تک اپڑایا جاندا اے۔کوئی وی پڑھیار اوسے ای زبان دی عزت کردا اے تے اوس نوں ای آدر جوگ سمجھن لگ جاندا اے جس نوں اوہ اپنے سکولاں،مدرسیاں،کالجاں،یونیورسٹیاں وچ بولدا سُنن لگ جاندا اے تے جتھے جتھے مادری زبان وچ تعلیم نہیں دِتی جاندی اوتھے نویں نسل اپنی مادری زبان توں دُور ہوندی جاندی اے۔اقوام متحدہ دے ادارے یونیسف دے مطابق مادری زباناں وچ تعلیم دتی جاوے تے بالاں نوں کوئی ہور بولی وچ تعلیم نہ دِتی جاوے۔زباناں اودوں مر جاندیاں نیں جدوں اوہدے بولن والے اوس توں دُور ہوندے جاندے نیں۔تعلیم دی زبان بنا کے کسے وی زبان نوں جیوندا کیتا جا سکدا اے تے اوس دی اہمیت تے ترقی وی ودھائی جا سکدی اے۔

کوئی وی بال جو پہلے اَکھر سکھدا اے اوہ ای اوہدی فطرت دا حصا بن جاندا اے تے اوہناں اکھراں دا اُچارن جدوں اوہ آل دوال سُن رہیا ہوندا اے تاں کن اوس نال مانوس ہو جاندے نیں پر جدوں ایہناں اکھراں دی تھاں کسے ہور بولی دے اَکھر اوس نوں سکھنے پیندے نیں تاں ایہ اوس نوں اُکا ای غیر فطری لگدے نیں ۔کوئی وی بال اوہی زبان اختیار کرے گا ،یاں سکھے گا جس نوں ذریعہ تعلیم بنا کے پڑھایا جاوے گا۔

جدوں کسے بال نوں کوئی وی اوپری زبان سکھلائی جاندی اے تاں فطری انداز دا خاتما کر دِتا جاندا اے تے پڑھیار نال سبھ توں وڈا دھرو ایتھوں ای شروع ہوندا اے ایتھوں ای تعلیمی مسئلیاں دا اجہیا مُڈھ بنھیا جاندا اے جس نوں اِک صدی دے پندھ نال وی نہیں مُکایا جا سکدا اے۔مادری زبان دی انہوند پاروں سبھ توں پہلاں بال نوں جس گل دا احساس ہوندا اے اوہ اے کہ اوس نوں اپنی آزادی مُک گئی نظر آندی اے تے فیر اوس نوں سبھ کجھ بوجھ ای لگن لگ جاندا اے۔اِنج کرن نال مایوسی تے محرومی ودھ جاندی تے جس نوں پڑھیار ہر لمحے حدوں ودھ محسوس کردا اے۔

تعلیم واسطے مادری زبان دی لوڑ ذہنی ودھوتری واسطے بہت ضروری ہوندی اے۔اوبھڑ بولی نوں بال یاد تاں کر لیندا اے اوس نوں رٹا لا لا کے اپنے دماغ وچ وی وسا لوے گا پر اوس اکھر نال اوہدے دماغ وچ اُنج تصویر نہیں بنے گی جویں مادری زبان دے اک اکھر نال اوس دے ذہن وچ تصویر بن جاندی اے۔مادری زبان وچ تعلیم دین نال تعلیمی منظر ناما سارے دا سارا بدلیا جا سکدا اے سبھ توں وڈا کم تاں ایہ ہووے گا کہ سکولاں وچوں پڑھائی چھڈ کے نس جاون والیاں دی تعداد بہت گھٹ جاوے گی جو دو چار ورھیاں وچ اُکا ای مُک جاوے گی۔انج کرن نال ودھ توں ودھ پڑھیار سکولاں وچ آون گے تے تعلیم حاصل کرن گے انج شرح تعلیم وچ خاصا وادھا ہو جاوے گا تے جیون دے ہر کھیتر وچ انقلاب آوے گا تے قومی سوجھ بوجھ وچ وادھا ہوئے گاتے تعلیمی زوال وچ ہمیش لئی خاتمے دا رونا وی بند ہو جائے گا۔

پڑھیار نوں تعلیم دین دا مقصدایہ ہوندا اے کہ اوہ اپنے خیالاں ،جذبیاں تے سوچاں نوں کسے ہور دے ساہمنے بیان کر سکے۔ایہ اظہار اوس دے اپنے جیون لئی بہت ضروری ہوندا اے کیوں جے روزگار تے آپسی میل ورتن دا وی ایس نال گوڑھا سنبندھ اے۔ایہ اظہار بول کے یاں لکھ کے ای کیتا جا سکدا اے تے جے اوس نے اپنی زبان دی تھاں کسے ہور زبان نوں سُنیا ہووے گا تاں اوہ اوپری زبان وچ اظہار کرن لئی دباؤ دا شکار ہووے گا سائنسی طور تے وی ایہ منیا جا چُکیا اے کہ اوپری زبان وچ اظہار کردیاں ہوئیاں بلڈ پریشر وی ودھ جاندا اے تے ہور وی نفسیاتی اثرات ویکھے جا سکدے نیں۔ نفسیاتی خوف دا خاتماکرنا پڑھیاراں لئی بہت ضروری اے تے ایہ اپنی زبان دے وچ اظہار نال ای ہو سکدا اے۔

مادری زبان وچ تعلیم اِک اَسان ذریعا تعلیم اے کیوں جے ایہ فطرت نال جُڑیا ہویا اے تے فطرت توں اُلٹ اوپری بولی وچ تعلیم دین نال تعلیم وچ رکاوٹ پیدا کیتی جا سکدی اے۔ اُستاداں تے پڑھیاراں وچکار ابلاغ دا مسئلا سبھ توں وڈا ہوندا اے ایہ ابلاغ زبان دے اوپرے ہوون کارن ای پیدا ہوندا اے۔ ہور فائدیاں دے نال نال مادری زبان دی اپنی ترقی وی اودوں ای ممکن اے جدوں اوہ نصاب دی زبان بن جاوے۔ایہ پڑھیاراں دا نفسیاتی مسئلا وی ہوندا اے کہ اوہ اوسے زبان نوں اہم،وڈی تے آدر جوگ زبان سمجھدے نیں جو اوہناں نوں سکولاں ،کالجاں،یونیورسٹیاں وچ پڑھائی جاندی تے سکھلائی جاندی اے۔

بالاں دی قابلیت جے ودھانا مقصد ہووے تاں مادری زبان وچ تعلیم ہونی چاہیدی اے۔ایس نال جتھے ان پڑھتا دا خاتما ہووے گا اوتھے سکولاں وچوں دوڑن والے پڑھیاراں دی گنتری وچ گھاٹا ہو جاندا اے۔

اگر کسے بال نوں اپنے لوکاں،اپنے وسیب،اپنے کلچر تے اپنے دیس بارے ٹھیک معلومات اوس دی مادری زبان راہیں نہیں ملدی اے تاں اوہ کدے وی اپنے لوکاں،وسیب،کلچر یاں دیس نوں نہیں سمجھ سکدا ۔ایس لئی ایہ گل ہمیشہ ویکھی جاوے کہ تعلیم راہیں اسیں کِنا کُو اپنی دھرتی تے وسیب نال نویں پِیڑھی نوں جوڑیا اے کدھرے ایہ تاں نہیں ہو رہیا کہ اپنی زبان توں وانجھا کردیاں ہوئیاں اسیں نویں پِیڑھی نوں اپنے اصل توں وی دُور کری بیٹھے آں۔

پرائمری تعلیم دا مقصد بچے دی مادری زبان راہیں صلاحیت نوں دریافت کرنا ہوندا اے تے اوس نوں ودھانا نہ اوپری زبان راہیں اوس نوں دبانا تے مُکانا کہ اوہ پڑھائی لکھائی توں ای نس جاوے۔پاکستان وچ تعلیم دی شرح 48 فیصد اے جد کہ فلپائن ورگے غریب مُلک وچ وی ایہ شرح سو فیصد تک اپڑ جاندی اے ایس دی وجھا صرف تے صرف مادری زبان وچ تعلیم دین دی وجھا توں ای اے ہور تے ہور غربت نال جھوجھدے مُلک نیپال تے برما وچ وی ایہ شرح 90 توں 95 فیصد تک ہو جاندی اے۔

مادری زبان وچ تعلیم دیون نال پڑھیار اپنی اصل نال جُڑیا رہوے گا ،اپنے وسیب،رہتل بہتل نال جانکاری لئی اپنی زبان نوں سکھنا بہت ضروری اے جدوں کوئی بال اک لفظ وی سکھدا اے تاں اوہ پوری تہذیب نوں وی سکھدا اے پر جدوں اوہ لفظ وسیب رہتل بہتل نال میل وی نہ کھاندا ہووے تاں اوس نوں سمجھنا کِنا اوکھا ہو جاندا اے۔ دیس دے صوفیا کرام دی گل نوں سمجھن لئی ضروری اے کہ اوہناں دی بولی نوں جانیا جائے تے فیر اوہناں دے کلام نوں اوہناں دی اصل زبان وچ پڑھیا جاوے جویں کہ پنجابی دے عظیم صوفی شاعراں دے کلام نوں سمجھن لئی اصل متن توں ای لابھ لیا جا سکدا اے ۔جے اسیں بالاں نوں ایہناں صوفیا کرام دے بارے تھوڑا تھوڑا کر کے سکھا دینے آں تاں اوہناں دے جیون وچ وڈا انقلاب آ جائے گا ۔ایس طرحاں کرن نال پڑھیاراں نوں اپنی بولی دی امیری دا وی اندازا ہوندا اے۔

ایہ وی ویکھیا گیا اے کہ پڑھیاراں نوں نویں نویں ٹیکنالوجی دے بارے جے اپنی مادری زبان وچ اسان کر کے سمجھایا جا وے تاں اوہناں نوں بُہتا چھیتی سمجھ آندا اے تے اوہ رٹے رٹائے فقرے یاد نہیں کردے نیں۔ اجوکے سمے وی سائنس تے ٹیکنالوجی دے نال نال کامرس دے کامیاب اُستاداں دا وی ایہ کہنا اے کہ اوہناں نے جد ویکھیا کہ انگریزی زبان نال بالاں دے پلے کجھ نہیں پے رہیا تاں اوہناں نے اسان لفظاں نال پنجابی وچ سمجھانا شروع کیتا تاں بالاں نے اک تاں سُکھ دا ساہ لیا تے بڑی اسانی نال سبھ سمجھ کے سُنا وی دتا۔انج اُستاد دا ویلا وی بچ گیا تے شاگرداں نوں وی سوکھت ملی۔کئی وار تاں ایہ وی ویکھیا گیا اے کہ ریاضی دا استاد اینی اوکھی انگریزی بول رہیا ہوندا اے کہ سوکھے سوال وی بالاں نوں سمجھ نہیں آ رہے ہوندے نیں جد کہ اجہیا استاد جو مادری زبان راہیں بالاں نوں سکھاندا اے تے اوہدا رزلٹ سو فیصد تک اپڑ جاندا اے۔کئی مضموناں وچ زبان دا میڈیم برائے ناں ای ہوندا اے تے کُجھ اُستاد اوس نوںوی اوکھا بنا کے اوکڑاں پیدا کر لیندے نیں ریاضی توں وکھ ڈرائینگ تے ہور عملی پڑھائی دے مضموناں نوں مثال وجوں ویکھیا جا سکدا اے۔ جدوں پڑھیاراں تے استاداں وچکار ابلاغ دا مسئلا آ جائے تاں فیر نقصان تعلیمی کھیتر وچ ہور زوال دی صورت وچ ویکھن نوں ملدا اے۔

پڑھیاراں دی تخلیقی قوت وچ وادھا کرن لئی ضروری اے کہ اوس نوں اوہدی اپنی زبان وچ تعلیم دتی جاوے۔جہڑے پڑھیاراں نوں اپنی مادری زبان وچ تعلیم دتی گئی اوہناں وچ خُد اعتمادی پیدا ہو جاندی اے ۔ایہ اُ صولی تے منطقی گل اے جس نوں کسے وی صورت وچ رَد نہیں کیتا جا سکدا اے ،ایس نال ذہنی تے فنی لحاظ نال جہڑی وی تعلیم دِتی جاوے گی اوہدے وچ ناکامی دی شرح وی نہ ہوون دے برابر ہوئے گی۔ایس طرحاں بالاں دی صلاحیت وی نکھر جائے گی تے اوہ جیون دے مضبوط ڈھانچے وچ اپنا اہم کردار ادا کر سکن گے۔

زباناں کسے وی قوماں دیاں پچھاناں ہوندیاں نیں جدوں زباناں مر جاندیاں نیں تاں صرف زباناں ای نہیں مردیاں سگوں اک تواریخ،تہذیب تے اوتھے دے ہیرو سبھ اپنی پچھان گوا دیندے نیں جویں ساڈے پنجاب نال ہویا اے ایتھوں دے واسیاں نوں اپنی زبان توں دُور کر کے تہذیب ،ثقافت دے نال نال اپنی تواریخ توں وی وانجھا کر دِتا گیا اے۔اوہ نہیں جاندے نیں کہ ساڈا ہیرو کون اے تے ساڈے غدار کون نیں کیوں جے اوبھڑ بولیاں والیاں نے اپنے ہیرو نوں انج بیانیا اے کہ ساڈے اپنے غدار تے بُزدل جہے بن کے وکھا دِتے نیں۔قومی پچھان دی لوڑ جے پیدا کرنی ہووے تاں اپنی زبان توں نویں پِیڑھی نوں دُور نہیں رکھنا چاہیدا اے۔

زبان دی ترقی لئی ضروری اے کہ تعلیم دی زبان ہووے انج اک تاں لِسانی ترقی ہووے گی دوجا وسیب نوں وی فائدہ ہووے گا۔وسیب دا فائدا انج ہووے گا کہ بدیسی کتاباں تے بدیسی پڑھائی نال آل دوال دا ماحول بدلدا جا رہیا اے جہدے وچ مثبت اثرات تے اوہی ای نیں جو اپنی زبان سکھ کے وی پورے کیتے جا سکدے نیں پر منفی اثرات اجہے نیں کہ سماج دیاں بنیاداں ہِل رہیاں نیں جہدے نال معاشرتی رویے بدل رہے نیں۔ اخلاقی تے تہذیبی قدراں نوں جے سچی مُچی پروان چڑھدیاں ویکھنا مقصد ہووے تاں کوئی وی نظام تعلیم اجہیا نہ بنایا جاوے جہدے وچ کوئی ہور زبان شامل کیتی جاوے۔

ایہ ویکھیا گیا اے کہ جہناں بالاں نوں اپنی مادری زبان دی اہمیت دا دسیا گیا اوہناں اندر احساس ءِ کمتری یاں محرومی دی سوچ کدے نہیں پیدا ہوئی اے۔پر جے کسے نوں مادری زبان توں وانجھا رکھیا جاوے تاں اوہ ساری حیاتی احساس کمتری وچ رہندے نیں۔ایس طرحاں دے کئی ہور نفسیاتی مسائل وی پڑھیاراں وچ آ جاندے جو اوہ ساری حیاتی جردے رہندے نیں۔

اوپری بولی وچ تعلیم دین والیاں نال اک ای وطن وچ رہندیاں ہویاں لوکاں نوں اک دوجے لئی اجنبی بنا دتا جاندا اے۔ایس طرحاں جتھے احساس محرومی ودھ جاندا اے اوتھے پڑھیار اپنے آپ نوں کمتر محسوس کردا اے بنگال دا وکھ ہوونا ایس نوں مثال وجھوں ویکھیا جا سکدا اے ہور کارناں وچوں ایہ وی اِک وڈا کارن سی کہ بنگالیاں نوں اوہناں دی زبان توں محروم کر دتا گیا تے اوہ اپنے وسیب رہتل بہتل تے تواریخ نوں وسارن لئی تیار نہیں سن ہوئے۔

معاشرتی جیون دا مضبوط ڈھانچا بناون لئی ضروری اے کہ تعلیم دا ڈھانچا مضبوط کیتا جاوے تے ایس نوں نیہ توں ای مضبوط کرن دی لوڑ ہوندی اے تے نیہ رکھی جاندی اے اپنی مادری زبان دے ورتارے نال جس نوں ساڈے دیس وچ اجے تیکر وساریا ای گیا اے۔

تعلیمی مسئلیاں دا اودوں ساہمنا کرنا پیندا اے جدوں ابلاغ دا مسئلا ہووے تے ایس نوں بڑی اَسانی نال مادری زبان نوں ذریعا تعلیم بنا کے حل کیتا جا سکدا اے۔مادری زبان وچ تعلیم دیون نال اک تاں بالاں دی اَپڑ وچ تعلیم ہووے گی دوجا تعلیم کسے خاص جتھے تک سِیمت نہیں رہوے گی۔لوکائی وچ اُچ جھک نوں مکاون لئی ذریعاتعلیم اکو جہیا ہونا ضروری اے کیوں جے دو رنگی تعلیم نال تعلیمی نظام نوں گنجھلاں دا شکار کیتا جا رہیا اے۔

٭٭٭٭٭