پنجابی زبان ماضی ،حال تے مستقبل

دُنیا دے نقشے تے جھاتی ماری جاۓ تے اَساں ویکھاں گے کہ اج جنے وی ملک ترقی یافتا یاں امیر ملک نظر آوٗندے نیں اوہناں ملکاں وچ ایہناں دیاں نسلاں اپنی ماں بولی وچ تعلیم حاصل کر دیاں نیں۔ تے ایہو ایہناں د ی ترقی دا وڈا کارن وی اے۔

اَج دے ماداپرستی دے دور وچ ترقی نوں اسیں دوجے لفظاں وچ معاشی ترقی کہہ سکنے آں۔ لیکن ترقی صرف ایہو نہیں ہوندی۔ ایس وچ تہاڈی ثقافتی، معاشی تے علمی ترقی وی شامل ہوندی اے۔ تے صیحح گل تے ایہ وے کہ اگر ایہ شیواں ترقی یافتا نہیں تے تسیں معاشی طور تے وی ترقی یافتا نہیں بن سکدے۔ برصغیر دا علاقا اپنے اندر بہت ساری زباناں سانبھی بیٹھا اے۔ ایس دی وجھا ایہ اے کہ ایس دی تواریخ سانوں دسدی اے پئی اج تیک جس قوم، نسل یاں ملک دے حملا آوراں ایس خطے تے قبضا کرن دی کوششں کیتی اے اوہ لوگ کامیاب ای ہوۓ نیں۔ ایس وجھا توں اس خطے تے وکھری وکھری تہذیباں تے مذہباں نے اپنا اپنا اثر پایا۔ ایتھے کیوں جے ہندو مذہب موجود سی۔ تے ایہ ایس دی خوبی اے کہ ایس نے آؤن والی ہر نویں تے وکھری شے نوں اپنے اندر شامل کر لیا تے شکل صرف ہندو مذہب دی ای باقی رہی۔ پر اسلام نے اپنا حلیا سانبھی رکھیا جد تک کہ پاکستان بن گیا۔ اس تاریخ دی وجھا توں ایتھے مختلف دور وچ مختلف ذباناں نوں سرکاری حیثیت حاصل رہی۔ جس نے علاقائی ذباناں تے وی اپنا اثر چھڈیا۔ ایہناں علاقائی ذباناں وچ اک وڈا ناں 'پنجابی' زبان دا وی اے۔ لیکن علاقائی زباناں نوں کیوں جے اتنی اہمیت نہیں ملی ایس لئی ایہناں دی ترقی دی رفتار وی سست ای رہی۔ ایہو وجھا اے کہ اج وی ایتھوں دیاں نسلاں انگریزی وچ تعلیم حاصل کرن تے مجبور نیں۔

پنجابی پڑھیاراں نوں مختلف ذباناں نال واہ پاؤندا اے۔ ماپے پنجابی بولدے نیں۔ تعلیمی اداریاں وچ اردو زبان پرچلت اے تے سائنس دے علوم سارے انگلش وچ پڑھاۓ جاندے نیں۔ اساڈی اولاد باہر گلی محلے یاں دوستاں نال پنجابی وچ گل بات کردی اے۔ ایس لئی ایہناں نوں ماں بولی سکھن واسٖطے کسے استاد یاں تعلیمی ادارے دی ضرورت نہیں پیندی۔ جد کہ اردو یاں انگریزی لئی استاد بہت لازمی اے- ایتھے مینوں نیلسن منڈیلا دی آکھی گل یاد آؤندی اے۔ جس نے اک وار ماں بولی بارے کجھ ایس طرحاںگل کیتی سی کہ

“If you talk to a man in a language he understand, that goes to his head. If

you talk to him in his language, that goes to his heart. ( Nelson Mandela)

تے شاید ایہو وجھا اے کہ اَج ہیر وارث شاہ ، سیف الملوک یا بلھے شاہ دیاں کافیاں جس گہرائی نال سنی تے گائی جاندیاں نیں ایس طرحاں دوجی زبان نہیں ورتی جاندی۔

21فروری نوں عالمی ماں بولی دیہاڑ منایا جاندا اے۔ ایس دن نوں اپنی ماں بولی نال محبت تے ایس دی ترقی بارے سوچ بچار تے اس لئی اقدامات کرن واسطے مختص کیتا گیا اے۔ کیوں جے کوئی وی قوم اپنی اصل بھل کے کدی وی ترقی نہیں کرسکدی۔ اساڈے کول بیکن ہاوس جئے سکول وی موجود نیں جتھے پنجابی نوں "فول لینگویج" آکھیا جاندا اے۔ تے پنجابی بولن تے بچیاں نوں جرمانا وی کیتا جاندا اے۔ایہ خبر میڈیا تے آؤن نال ایس سکول دے خلاف ریلیاں کڈھیاں گیئاں۔ جد کہ مشرقی پنجاب دے "سُرجیت پاتر صاحب" نے اک نظم لکھ کر اس واقعے دی مذمت کیتی۔ اس نظم دا عنوان وی "جُرمانا" اے۔ اوہ لکھدے نیں

"جُرمانا"

چیں چیں کردی چڑیاں دا

کل کل کردی ندیاں دا

شاں شاں کر دے رُکھاں دا

اپنا ای ترانا ہوندا اے

میں سُنیا اے ایس دھرتی تے

اک ایہو جہیا دیس وی اے

جتھے بچیاں نوں اپنی ہی ماں بولی

بولن تے جُرمانا ہوندا اے

اپنی زبان نال ساڈی بے حسی دا اندازااسی گل توں لاوُ کہ ساڈی اکھاں کھولن لئی تے پنجابی ذبان دے دفاع لئی نظم بھی مشرقی پنجاب دا بندا لکھ رہیا اے۔

ایس گل وچ کوئی شک نہیں کہ پنجابی ذبان نے جس طرحاں بھارتی پنجاب وچ ترقی کیتی اے۔ ایس طرحاں پاکستان وچ نہیں ہوئی۔ سوچن والی گل ایہ وے کہ ایس دی وجھا کیہ اے؟؟

ایس دی اک وجھا تے ساڈیاں سرکاراں نیں۔ جہناں اس صوبے دی زبان نوں سرکاری پدھر دا مقام دین دی ذرا کھیچل نیں کیتی۔ دوجی طرف صوبا سندھ نوں ویکھو اوتھے اوہ لوک سکولاں دے وچ سندھی نوں بطور لازمی مضمون پڑھدے نیں۔ جدوں پنجابی نوں کسی نے سکولاں دے وچ نہیں پڑھنا تے اوہناں نوں ماں بولی نال لگاو کدے نہیں ہونا۔ تے جے معاشرے دے وچ پنجابی پڑھن آلے نہیں ہوون گے تے پنجابی وچ ادب تے لکھے گا کون؟؟

پنجابی دے پچھے رہ جان دی دوجی وجھا پنجابی قوم خد اے۔ جدوں پنجابی لوکاں نے اپنی ماں بولی بولدے ہوے شرم محسوس کرنی اے تے اس ذبان نے کیہ ترقی کرنی؟ جدوں اپنی تاریخ تے ثقافتی اقدار دی علمبردار زبان بولن تے سانوں فخر نیں ہووے گا تے بولے گا کون؟ پنجاب دے لوکاں وچ انگلش تے اُردو ذبان دا رحجان ذیادہ اے۔ دوجی غیرملکی زبان یا قومی زبان دی اہمیت اپنی تھاں لیکن ماں بولی نال مترئی ماں والا سلوک کرنا بہت وڈی ناانصافی اے۔

اگر کوئی ایہ اعتراض اُٹھاوے کہ نہیں پنجابی زبان وچ خاص وُسعت نہیں جے ایس وچ کوئی اعلی ادب تخلیق ہو سکے تے اس نوں دسیا جاوے کہ پنجابی دے صوفی شاعر "بلھے شاہ" نوں آفاقی شاعر سمجھیا جاندا اے۔ جہناں دے کلام دا ترجما دُنیا دی کئی زباناں وچ ہو چکیا اے۔دوجی مثال "ہیروارث شاہ" اے جہنوں اک گورے نے پڑھن تون بعد ایہ لکھیا کہ ہیر وارث شاہ پنجاب دا انساییکلوپیڈیا اے۔

پنجابی ذبان وچ دنیا دے مختلف علاقیاں تے ذباناں دے لفظ شامل نیں۔ ایس بارے جناب شریف کنجابی ہوراں اک تحقیق کیتی اے جہدے وچ حوالے دے کہ اوہناں پنجابی وچ بولن والے لفظاں دا تانا بانا سکینڈے نیوین ملکاں نال جوڑیا اے ایس توں اسیں پنجابی زبان دی وسعت تے زرخیزی دا اندازا لا سکدے آں پاکستان دے آیئن 1973ء دے آرٹیکل 251 دے مطابق صوبائی حکومتاں نوں حق حاصل اے کہ اوہ اپنی علاقائی زبان نوں تعلیم واسطے استعمال کرن لئی قانون سازی کر سکدیاں نیں۔ کجھ چر پہلاں ای سپریم کورٹ پاکستان نے ایہ فیصلا دتا کہ حکومتاں اپنی قومی زبان دے نال نال لوکائی دی مادری زباناں نوں وی ترقی تے سرکاری سطح تے درجہ دین دے اقدامات کرن۔ سپریم کورٹ دے ایس آرڈر توں احساس کرن آلیاں نوں اُمید لگ گئی اے کہ ہُن کجھ بہتری آوے گی۔

مُکدی گل ایہ کہ ترقی لئی مادری زبان وچ تعلیم ویلے دی لوڑ اے حکومتاں نوں ایہو جہے اصول بناؤنے ہوون گے کہ بھاویں عدالتی فیصلے ہوون یاں سڑک تے ائیرپورٹاں تے لگ ہوۓ بورڈ، مُلکی دوائیاں ہوون یاں کتاباں دے فرنٹ پیج، ہر تھاںاُتے پنجابی نوں لکھیا جانا چاھیدا اے۔ ہُن پنجابی نوں پنجاب دی سرکاری ذبان دامقام دینا پوے گا تاں جے ماں بولی نوں اپنا جائز مقام ملے۔ نہیں تے ڈر اے کہ کدھرے ایہ نہ ہووے کہ پنجابی زبان جہڑی اس علاقے دی تواریخ نوں قبل از میسح توں اپنے اندر سانبھی لگی آؤندی اے اک گواچی ہوئی زبان بن جاوے تے اسیں اپنی اصل نوں بُھلے ہوۓ اک گواچی ہوئی قوم،،،،،،،،،،،،!!!!!!؟؟؟؟؟