اوپرا گھر ـــــــ ٭رویل کہانی٭

اوپرا گھر ـــــــ ٭رویل٭

گردیال سنگھ

"جہڑا دِھی پت جوان جہان، کھانوں پہننوں بنجا جائے، اوہدی ستا مگرے پئی رہندی اے بہو رانیئے!" بوبی ننتی نے کھچری اکھ نال سوَتری ول تکیا تے اپنی کتھ-کلا دا اثر ہندا ویکھ کے اوہدیاں وراچھاں دیاں بریک جھرڑیاں کنبن لگ پئیاں۔
"نالے بچے جہڑے دِھی پت دی ستا جیوندے جی، سبھ کش ہندیا ں سندی کھان پہننوں تڑفدی رہی، اوہنے تاں بھٹکنا ای ہویا"، بوبی نے ولیویں ڈھنگ نال گل شروع کیتی۔ “بھانت بھانت دے لوک دُنیا 'چ پئے اے بیبا! کئی تاں بال-بچے نوں کھوا پیا کے خُش ہندے اے، کئی کئی چندرے کھاندیاں دے مونہوں بُرکیاں کھونہدے اے۔ پر میں کہنی ایں جہڑے اؤنترے آودی انس نوں کھان-ہنڈھون نہیں دیندے اوہ دن رات دھند کاہدی خاطر پٹدے پھردے اے؟ جے آودا ڈھڈّ ای بندے نے بھر کے سونے تاں بندیاں تے کتیاں بلیاں’چ کیہ فرق ہویا؟ ……سکھ نال تن نونہیں، کدے ‘اوئِ’ نہیں آکھی۔ میں، بچا، ورجاں وی کیوں؟ اج وی، اوہناں دا، کل نوں وی اوہناں دا، چاہے کھان چاہے لٹون۔ آپاں تاں دو منیاں کھانیئے۔ جنا چر دین گے دین ،نہیں گردوارے جا بیٹھوں۔ میں تاں کہنی آں بچا بئی جہڑے چندرے ماپے سہرے دِھیاں پتاں توں لکو لکو رکھدے اے، اگلی درگاہ اوہناں نوں میلے دیاں روڑیاں چگ-چگ کھانیاں پین! ……ہے……رام! آودیاں نال وی دریت! دُنیا دا حالَ کیہ ہوؤُ! ………اچھا جو اوہنوں بھاوے۔"

دوویں ہتھ جوڑ کے ننتی بوبی نے متھے نوں لائے تے اک لما ہؤکا بھر کے اٹھ کھڑوتی۔ سوَتری نوں کوئی پتانہیں سی کہ بوبی نے کھچری اکھ نال، اس وار ہور اپنی کتھّ-کلا دا اثر اوہدے مونہوں پڑھ لیا سی تے پہلاں ورگی گجھی مسکراہٹ نال اوہدیاں ڈونگھیاں جھرڑیاں کنب رہیاں سن۔
"بوبی بیٹھ کش چر تاں، روٹی کھا کے جائیں۔"
"بس! جیوندی رہِ! تیرے ویر جیون! ماپیاں ونیؤں ٹھنڈھی وا آوے! تیرا ای کھائیدے بچا۔ جانی ایں نیانیاں اوکھیاں ہندیاں ہونگیاں- نیانے سارا دن وچاریاں نوں ساہ کہڑا لین دندے اے۔ جا کے کھیڈ لاؤں تاں روٹی ٹک دا کم نبیڑن گیاں۔ تے نالے میں آہر لگی رہنیں ایں۔ وہلا بندہ تاں اوں-ایں کوڑھی ہو جاندے۔"
تے چڑھے ساہ، انج ای بولدی، ننتی چلی گئی۔ سوَتری اوہدی کالی لون والی کھٹے رنگ دی گھگھری ول تے اوہدی کھسی، پرانی چنی ول ونہدی رہی۔ سوَتری نوں بوبی سچیں ‘دیوتا روپ’ لگدی سی۔ جویں لوک بوبی دی نندیا کردے سن، اوہنوں پھپھا-کٹنی، کل-مونہیں تے کل-جوگن آکھدے سن، اجہی کوئی گل اس نوں نہیں سی لگدی۔ اج کل کہڑی سس اپنیاں نونہاں دا انج کھال رکھدی سی؟ ……سوَتری دی اپنی وی تاں سس ای سی نہ! تردے نین-پرانی اوہ کدے منجیوں پیر نہیں سی لاہندی، سارا دن بیٹھی-بٹھائی حکم چلاؤندی رہندی۔ اوہ انج حکم دندی جویں سوَ تری ایس گھر دی نونہ نہیں گولی ہووے۔ سبھ کجھ ہندیاں سندی اوہنے کِنی ویری سوَتری توں چکی اتے پسیری پسیری پہایا سی۔ سارا دن اوہنوں گھر دی چک دھرک وچ انج لائی رکھدی کہ سوَتری نوں بند پِٹھ سدھی کرن دی ویلھ نہیں سی ملدی۔ پہلے پہر اوہ اٹھ کے سبھ توں مگروں سوندی پر کم اجے وی نہیں سی مکدا۔ جے کتے بند-جھٹ اوہ پیڑھی ڈاہ کے بہ جاندی تاں اوہدی سسّ رانی وِنگے ٹیڈھے ڈھنگ نال کجھ کہہ کہا کے کسے نہ کسے کم لا دندی۔
"………گھراں دے کم کدے مکدے اے۔ تیویں دے اینے کم ایں جنے اوہدے سر دے وال۔ اک اک کرکے چگن لگے تاں وی مکدے ای مکنگے نہ۔"
جدوں دی سوَتری ایس گھر آئی سی اوہنے کدے چنگی طرحاں نہا کے نہیں سی ویکھیا۔ اپنیاں تکھے کویاں والیاں، نیلیاں اکھاں وچ سرما پا کے نہیں سی ویکھیا۔ لمے کولے وال ریجھ نال واہ کے نہیں سن ویکھے۔
‘کوئی واہے وی کہدی خاطر!’ کدے کدے سوَتری سوچدی، ‘ اوہ وی تاں ایہناں ماپیاں دا پت اے-ایسے گھر دا جم-پلم’۔ تے ایہ ‘گھر’ خبرے کیہو جہیاسی جتھے کم توں بناں کوئی گل کسے نوں اہڑدی ای نہیں سی۔ سارے نریاں ‘کم دیاں’ گلاں ای کردے۔ سوَتری نوں ایہ وی سمجھ اج تائیں نہیں سی پئی کہ ایہ گھر سی کہ ہٹی جتھے ادھ ادھی رات تائیں اوہدا سہرا تے اوہدا پتی مول چند (اوہنوں ایہ ناں ای ‘مول-ویاج’ شبد ورگا لگدا- ہٹی دی بولی دا اک شبد) دیوا بال کے وہیاں دے گھسمیلے ورقیاں اتے اکھر لکھدے رہندے۔ اوہ میلیاں تپڑیاں اتے چپ چاپ، وہیاں دے ڈھیر وچکار بیٹھے انج لگدے جویں دھرم راج دے کھبے پاسے (جدھر کہندے سن نرکاں دا بوہا ہے) لیکھا کرن والے جم بیٹھے ہون۔ کئی وار انج کوڈے ہو کے کیڑیاں ورگے اکھراں نال اکھاں جوڑی بیٹھے دوویں پیوپُتاں دیاں شکلاں اوہنوں بڑیاں ڈراؤنیاں لگدیاں، تے سچیں ای اوہ ڈر جاندی (انج راتاں نوں اوہنوں بڑے ڈراؤنے سپنے وی آئے سن)۔
‘گھر وی ایہو جہے ہندے اے’ سوَتری سوچدی۔ اوہناں دا- اوہدے ماپیاں دا وی تاں گھر سی۔ کھلھا ویڑھا، پچھے دو کھلے کوٹھے جہناں وچ کپڑےلیڑے، صندوق، ٹرنک تے بھانڈے پئے ہندے سن۔ پر ایتھے چہوں منجیاں دا ویڑھاتے پچھلے پاسے چار، ‘وہینا ورگے’ بھیڑے بوہیاں والیاں گھچور-کوٹھڑیاں سن جہڑیاں بوریاں، پیپیاں، خالی ڈبیاں تے چاہ والیاں پیٹیاں نال توڑیاں ہوئیاں سن۔ چھتاں وچ چام چڑکاں دیاں تے ہیٹھاں چوہیاں دیاں کھڈاں سن۔ کوٹھڑیاں دے چارے بوہے کھلھے ہندے تاں سوَتری نوں ہٹی دے تھڑھے اتے بیٹھے بندے اوہناں اِلھاں، کاواں ورگے دسدے جہڑے اوہ نکی ہوندی، پتل دی پھوکنی وچوں اک اَکھ نال، گلی دے سرے اتے، شاہاں دی تے

منزلی حویلی دیاں ممٹیاں اُتے بیٹھے ویکھدی ہندی۔ ویڑھے دے دوجے پاسے ایہناں ای کوٹھڑیاں ورگی اک چونہ کو منجیاں دی درواجڑی سی ڈیوڈھی، جہدا اک بوہا گلی اتے کھلھدا سی تے دوجا ویڑھے دی کھبی کندھ نال۔ ویڑھے وچ پھردیاں اوہنوں گلی وچ آؤندا جاندا کوئی بندانہیں سی دس سکدا۔ درواجڑی وچ سارا دن اوہدی سس منجا ڈاہ کے پئی رہندی، جویں اوہدی راکھی بہندی ہووے۔ جدوں کتے دوجے پاسے دیاں گھچور کوٹھڑیاں دے بوہے بند ہندے تاں ایہ انھیرا-بھیڑاا وہڑھا اوہنوں سچی اک جیل ورگا لگدا۔ کدے کدے اوہ ڈر کے کوٹھے اتے، ایہناں ای کوٹھڑیاں ورگے کچے، بھیڑے چوبارے وچ جا وڑدی۔ ایس چوبارے وچوں ساہمنے گھر دیاں چھتاں تے اچیاں حویلیاں دس پیندیاں۔ اک ساہمنے چوبارے دی کھڑکی وچ کتاب پڑھی جاندا اوہ منڈا……(پتا نہیں جدوں اوہ اتے چڑھدی سی اودوں یاں ہر ویلے ای، کتاب اوہدے ہتھ وچ ہوندی، پر جھاکدا اوہ ایدھر رہندا) کجھ چر اوہدے ول جھاکدی رہندی۔ اگوں اوہ کتاب نوں انج ای پٹھی سدھی کری جاندا؛ پترے پٹھے-سدھے ای الدی جاندا۔ انج کردا اوہ اوہنوں چنگا لگدا۔ پر بند کو مگروں جاپدا اوہ جویں پھیر پھوکنی وچوں الھ-کاں ویکھن لگّ پئی ہووے۔ اوہنوں اپنیاں اکھاں تھکیاں جاپدیاں تے کالھی کالھی دور تکّ کھلرے، ڈھٹھے-پرانے کھولھیاں تے چوباریاں ول انج نگاہ مارن لگ پیندی جویں اوہ نویں نویں پنجرے پائی گھگی ہووے تے مالک نے لت نوں ڈور بنھ چھڈی ہووے؛ ایہ ڈور پتا نہیں اوہ کدوں کھچ لئے۔
“کڑے بہو!……کیہ کردی ایں بھائی؟”
سوَتری دا ڈر اوہدے اگے آ جاندا؛ ڈور کھچی جاندی۔ اوہ سسّ نوں بناں پتا لگن دتیاں، تیجی آواز توں پہلاں، پولے-پیریں ہیٹھ اتر آؤندی۔ پر ویڑھے وچ آؤن تائیں اوہدا ساہ چڑھ جاندا۔ دم گھٹن لگّ پیندا تے اکھاں اگے دُھونی وانگ کجھ پسر جاندا۔
‘ایہو جہے گھر وچ کوئی کدوں تائیں رہِ سکدے’۔
سوَتری سوچدی تے اوہنوں جاپدا اوہ ایس گھر وچ بہتا چر نہیں رہِ سکے گی۔
پر اج……؟ اج دی گل ہور سی۔ اوہدی سسّ تے سہرا ہردوار نہاؤن گئے سن۔ اہتوں تے اوہدے پتی توں بنا تیجا ہور کوئی گھر نہیں سی۔ ایہو گھر اج جویں اسنوں کھلھا کھلھا لگن لگ پیا سی۔ بوبی ننتی وی اج اس کول آپے آ گئی سی (سوَتری دی سسّ دے ہندیاں، اوہدے کھرھوے بول تے کھرہوے سبھا کرکے، کوئی تیویں گھٹ-ودھ ای ہناں دے گھر آؤندی سی؛ تے جے آؤندی وی تاں اوہدی سسّ نال ای گلاں کر کے مڑ جاندی۔
تے اج تاں سوَتری جویں ‘گھر-بارن’ سی۔
کجھ تسلی نال اوہنے سر اتے چنی سوت کیتی تے ڈیوڈھی دا بوہا بھیڑ کے ویڑھے وچ آ گئی۔ اوہنوں اپنی تور وی کجھ اوپری، پر چنگی چنگی لگدی سی۔
ویڑھے وچ آ کے اوہ موہڑے 'تے بہ گئی۔ گھچور-کوٹھڑیاں دے سارے بوہے کھلے سن۔ اوہدا ‘مول-ویاج’ (تے ایہ ناں سوچ کے اوہنوں ملوملی ہاسی آ گئی) وہیاں دے ڈھیر وچ دھرمراج دے منشی وانگ گدی اتے بیٹھا ناویں خطائی جاندا سی۔ اوہ کدے سدھا ہو جاندا، کدے پھیر کُب کڈھ کے وحی دے پنے نال اکھاں جوڑ کے لکھن لگ پیندا- انج ای جویں، شاہاں دی حویلی دی ممٹی اتے بیٹھی الھ اپنے پونچیاں وچ پھڑی روٹی نوں توڑ-توڑ کھاندی ہووے۔ سوَتری گوڈیاں اتے ٹھوڈی رکھی کنا چر بیٹھی اوہدے ول ویہندی رہی۔ (تے اوہنوں نہیں پتا کہ اوہدے ہونٹھاں اتے اونا چر مسکراہٹ کھلری رہی جس نوں ویکھ کے اوہدی چاچی آکھدی ہندی، ‘نیں ایوں نہ منہ کریا کر بھجڑاں-پٹیئے، نظر لگ جاندی ہندی اے’۔)
بیٹھیاں بیٹھیاں سوَتری نے انگل نال اپنیاں دوویں گلھاں ٹوہ کے ویکھیاں، نکے نکے ٹوئے پئے ہوئے سن۔ دوواں ہتھاں دیاں چیچھیاں اوہنے ڈونگھاں وچ پا لئیاں تے ملوملی ہسدیاں اٹھ کے ویڑھے نال لگویں، پہلی کوٹھڑی اندر چلی گئی (چیچھیاں اوہنے انجھ دی انجھ دبی رکھیاں سن جویں اوہناں دے چکاں ایہ ڈونگھ کاسے نال بھر جان گے)۔ تھندی چگاٹھ والے گھسمیلے شیشے اگے کھڑو کے ڈردیاں ڈردیاں اوہنے چیچھیاں پرے ہٹائیاں، پر ڈونگھ اجے اوویں پئے ہوئے سن۔
اوہ کھڑ-کھڑا کے ہس پئی۔
‘نہیں میریئے بگیئے کبوتریئے! اینیاں کھلاں نہ ڈولھیا کر، اگلی درگاہ اکھاں نال چگنیاں پینگیاں۔’ سوَتری نوں اپنی چاچی دی اوہ اواز پرتکھ سنی جہڑی اوہنے، اپنے ‘پیکے گھر’ انج ہسدیاں کنے واریں سنیں سی۔ (نال ای چاچی دی گلوکڑی دے نگھّ نال اوہ نڈھال جہی ہو گئی۔)
بند کو مگروں انج جاپیا جویں اوہدے سہرے نے اوہنوں انج ہسدیاں ویکھ لیا سی۔ سروں لتھی چنی سوت کیتی تے پچھانہ ہو کے گھچور-کوٹھڑیاں دے بوہیاں وچوں دی تکیا؛ اجے مول-چند انج ای بیٹھا بہیاں خطائی جاندا سی۔ پر سوَتری دا چتّ جویں ٹکانے نہ رہا ہووے۔ بے حس جہی ہو کے منجی اتے لمی پے گئی تے سر منہ چنی نال ولھیٹ لیا۔ اوہدے سر نوں گھوکی چڑھن لگ پئی سی۔ منجی اتے منہ اتانے پئی اوہ چھت دیاں سرکیاں ول جھاکن لگ پئی۔ بریک چُنی وچوں چامچڑکاں دیاں کھڈاں وچوں کردی مٹی اپنیاں اکھاں وچ پیندی جاپی۔ سرہوں دے تیل دے دیویاں نال تھندے آلیاں دے گل-گھوٹو مشک نال اوہدا ساہ اوکھا-اوکھا آؤن لگ پیا تے اوہدا جی کیتا اوہ باہر نس جائے۔
‘پر دنیاں وچ ہور بانیاں دے سبھ گھر اجڑ گئے سی؟ ……توں اوہ گھر تاں جا کے اک وار اکھیں دیکھ آؤندی……’
‘نہ میری رانی دھی’، ماں نے اوہدے متھے اتے ہتھ پھیردیاں آکھیا، ‘ماپے کوئی دھیاں دے ویری تاں نہیں ہوندے- تیرے زوراور سنجوگاں موہرے کسے دا کاہدا زور سی! اسیں تاں مرن والی دے مرن توں دو ورھے پہلاں دے بھجے پھردے سی، تیری خاطر۔ تینوں کیہ پتے تیرے پیو نے تیری خاطر کہڑا دلی دکھن گاہئ دِھیے! پر کرم بلی کیہدی پیش جان دندے اے۔ اکھے ‘میں آودی ایس دھی نوں کوئی چند ورگا منڈا بھال کے دیوں جہنوں دُنیا دو گھڑی کھڑو کھڑو ویکھے۔’ پر بدھ-ماتا دی لکھی کون ٹالے؟ نہ اوہ مردی، نہ تینوں……’
تے سوَتری دی ماں توں اگوں بولیا نہیں سی گیا۔
جدوں سوَتری ایہناں تیاں نوں اپنے پیکے گئی سی اودوں اوہنے اپنی ماں اگے ایہ رونے روئے سن پر بے بس ماں کردی وی کی۔ جدوں اوہنے سوَتری نوں توریا سی اودوں ای اوہ من-من روئی سی، تے اس پچھوں اج تائیں اوہ اپنی ایس دھی دے دکھ نال ای ادھی رہِ گئی سی۔ بھاویں سوَتری دے پیو توں ڈردی اوہ کدی ابھاسردی نہیں سی پر پھیر وی جدوں کتے اوہدا من اچھلدا اوہ کھہبڑ پیندی۔
‘جائے نوں کھاندے ایہ نک-نموج! میری سیونے ورگی دھی توں کھوہ وچ سٹ ‘تی۔ اگلی تاں وچاری وجووتی سی اوہنوں تاں کوئی جھلدا نہیں سی؛ ایہنوں کھوہ وچ دھکا کیوں دتا؟’
دھنا مل آپ انج محسوس کردا سی جویں اوہ کوئی وڈا پاپ کر بیٹھا ہووے۔ پر اوہدی بے بسی اکھوں اوہلے کرکے ایہو جہیاں سلاوتاں سناؤندی سوَتری دی ماں اہتوں جری نہیں سی جاندی۔ ہرکھ وچ آیا اوہ وی اگوں تتا ہو پیندا۔
‘تیرے دھگڑے مہاجناں دے مگر-مچھاں جڈے-جڈے منہ ایں! جہدا کوئی نلیمار جیا چار اکھر پڑھ جاندے اوہ ویہ تیہ ہزار نقد منگ لیندے۔ نون-تیل 'چوں دمڑی-دمڑی بچا کے میں کہڑے- کہڑے کنجر دیاں پیٹیاں بھری جاواں۔ اجے اہُ جہڑیاں تناں چھوٹیاں نوں آئے دن نواں وار آؤندے اوہناں نوں وی تورنیں کہ نہیں؟ سارا جھگا جے اکو تے لٹا بہندا تاں اوہناں نوں دسّ کہڑے کھوہ 'چ سٹداں؟ نالے جے گھر آیاں نوں جواب دے دیندے سارے سریکے-قبیلے نے منہ وچ انگلاں دینیاں سی۔ پھیر تونہیں ایسے منہ نال آکھنا سی، “میتھوں نہیں نموشی جھلی جاندی۔'
انج بھاویں دوویں جاندے سن کہ دوش کسے دا نہیں سی۔ اوہناں دے شریکے-قبیلے دے رواجاں دے ادھین اوہ سوَتری دا ساک دے بیٹھے سن۔
اوہناں دی وڈی دھی کلھو، جہدی نکی جہی عمر وچ ماتا دے نال اک اکھ جاندی رہی، تیہ تولے سیونا تے چار ہزار نقد دینا کر کے اوہناں نے ایسے گھر توری سی۔ پر اجے دو ورھے اوہنوں وئہی نوں پورے نہیں سن ہوئے، کسے قصر نال مر گئی۔ اوہدے ستھر اتے شریکے دے سارے سیانیاں نے آکھ ویکھ کے، دھنے نوں سوَتری دا ساک کرن لئی منا لیا- نالے پہلے دنوں ایہ ریت تری آؤندی سی، کوئی نویں گل تھوڑھا اوہ کرن لگے سن۔ جے اوہ نہ کردے تاں سارے انگاں-ساکاں وچ چرچا ہونی سی تے جہڑی ‘توئے-توئے’ آسیاں پاسیاں والے کردے اوہ وادھے دی۔ ایہو سارا کجھ سوچ کے دھنے مل نے مول چند نوں شگن دتا سی۔
‘کھوہ وچ ڈگدا تھوڈا شریکا قبیلا، پر میں تھوڈا کیہ وگاڑیا سی!'’
تے سوَتری دی ایس گل دا اوہدی ماں کول پچھتاوے توں بناں کوئی جواب نہیں سی ہندا۔
‘……پچھتاوے دے ہنجوآں توں ودھ بے-ارتھ شے شاید دنیاں وچ ہور کوئی نہیں!’ سوَتری سوچدی تے اکھاں پونجھ کے اٹھ کھلوندی (اج تائیں اوہ اپنی ماں توں بناں کسے دے ساہمنے، اپنے دکھ پھول کے روئی وی نہیں سی)۔
ہن وی جدوں اوہنوں اپنیاں اکھاں سلھیاں ہندیاں جاپیاں تاں اوہ اٹھ کے بہ گئی۔ بیٹھیاں بیٹھیاں اوہنے زور لا کے مسکراؤن دا یتن کیتا تے پہلاں وانگ دوئے چیچھیاں، دوہاں گلھاں دے وچکار کھوبھ لئیاں۔ ساہمنے ٹنگے پرانے چھج ول ویہندیاں اوہنوں انج جاپیا جویں اوہ وڈے سارے شیشے وچ اپنا منہ ویکھ رہی ہووے۔ تے اپنی مسکراہٹ اوہنوں ایڈی اوپری لگی کہ اوہنوں سچیں ہاسی آ گئی۔ چھجّ ول ونہدیاں اوہ اینی اچی ہسی جنی اچی اوہ ایس گھر آ کے کدے نہیں سی ہسی۔
“ہنہ……! منیں آکھیا کیہ ہو گیا!” بھیڑے بوہے 'چوں اپنی گھسی عینک بوچدا مول چند جدوں اگانھ ہویا تاں سوَتری سہم کے چپّ ہو گئی۔
دوجے پل سوَتری نوں مول چند انج لگا جویں اوہ اوہدا پتی نہیں ‘کجھ ہور’ ہووے۔ ‘پر کجھ ہور کیہ؟’ بند دا بند اوہنے سوچیا تے پھیر پہلاں نالوں وی اچی اچی ہسن لگّ پئی۔ مول چند اس مٹی دے بڈھے باوے ورگا لگیا سی جہڑا اسنے اک واری کسے وڈے شہر، وڈی ساری شیشے دی الماری وچ پیا ویکھیا سی۔ اوہدے نکی جہی دھوتی بنہی ہوئی سی تے ہتھ وچ سوٹی پھڑی اوہ کُبا ہویا جویں، بوڑے منہ نال مسکرا رہا سی؛ آپے ای کویں ہلی جاندا سی؛ اک بند وی نہیں سی ٹکدا۔
“ہنہ……! اج کتِے کملی تاں نہیں ہوگی!” مول چند نے اپنے اگلے ورلے دند کڈھ کے اوپری ہاسی ہسدیاں آکھیا۔ پر سوَتری نے جدوں اوہدیاں کچیاں گنیاں والیاں اکھاں ول تکیا تاں اوہنوں کچیان جہی آؤن لگ پئی۔
پر سچیں اج اوہنوں کجھ ہو ضرور گیا سی۔ اوہ مول چند دے منہ ول جھاک جھاک کے جھلیاں وانگ ای ہسی جاندی سی۔
“سچیں…ہنہ…اج تینوں کیہ ہوئی جاندے؟” مول چند نے تیجی وار کجھ ڈری آواز وچ پچھیا۔“کش نہیں،” سوَتری نے ہاسی روک کے مسکراؤندیاں بڑی بے جھجک ہو کے مول-چند دی بانہ پھڑھ لئی۔ “توں میرے کول بہ جا۔”
مول چند دیاں اکھاں جویں تاڑے لگّ گئیاں ہون۔ اوہ سوَتری دے منہ ول ، اوہدیاں دوہاں گلاں دے ڈونگھاں ولّ، بتر بتر جھاکدا ہولی دینے منجے دی باہی اتے بہ گیا۔ پر اوہنوں جاپیا اوہدیاں عینکاں بڑیاں میلیاں ہو گئیاں سن کہ اوہنوں ایویں دھپّ چھاں ای دسدی سی۔“ویکھیں میریاں گلھاں وچ ٹوئے پیندے اے؟” سوَتری نے انج ای مسکراؤندیاں، مول چند دیاں عینکاں وچوں ای سدھا اوہدیاں اکھاں وچ تکدیاں، اپنی سجی گلھ نوں چیچھی لا کے ایڈے سدھے شبداں وچ پچھیا کہ مول چند نے سنگ نال اکھاں نیویاں پا لئیاں؛ تے خاصا چر اہتوں بولیا نہ گیا۔
“دس وی؟……توں تاں کڑیاں آنگوں سنگدیں!” سوَتری ٹھہاکا مار کے ہس پئی۔
“پیندے اے…ہنہ……ہاں!” مول چند نے اوویں اکھاں نیویاں پائیں آکھیا۔
“سوہنے لگدے اے؟”
مول چند دا دل بڑی کالھی کالھی دھڑکن لگ پیا سی۔ اوہنے سوَتری توں چھیتی دینے اپنی بانہ چھڈا لئی تے اٹھ کے بھونتریاں اکھاں نال گھچور-کوٹھڑیاں دے بوہیاں وچوں دی ہٹی ول ویکھن لگ پیا۔ تے پھیر کڑیاں وانگ سنگدیاں، اک چور-نظر سوَتری ول جھکیا تے نیویں پا کے بولیا-
“ہٹی سنی اے؛ کوئی آ جاندے۔”
“کوئی نہیں آؤندا، توں بند بہ تاں جا۔” سوَتری نے پھیر اوہدی بانہ پھڑ کے کھچ لئی۔
“ٹھہر، ٹھہر……ہنہ……! اج تینوں ہویا کیہ اے؟ کملی نہ سیانی!” گجھے ہرکھ والی مسکراہٹ اوہنے اپنے ادھ کھڑ چہرے اتے لیا کے اپنی بانہ چھڈاؤندیاں آکھیا، “میں ڈیوڈھی دا بار ویکھ آواں۔”
اپنا ادھ-گنجا سر کھرکدیاں اوہ کالھی کالھی گلی والے پاسے درواجڑی ول چلا گیا۔ جدوں بوہا اڑا کے واپس مڑیا تاں اوہدا چہرا ڈر اتے غصے نال اجیہا گھناؤنا ہو گیا لگدا سی کہ سوَتری دا اوہنوں ویکھن نوں جی نہ کیتا۔
“کملی نہ سیانی!” اوہدے کول آ کے مول-چند نے آکھیا، “اجے گھر سانبھنا پیا سی، اج سارے بار چوڑ-چپٹ کر چھڈے اے۔ جے بھلا کوئی بندا اندر وڑ کے بہ جے پھیر؟”
سوَتری دیاں گلھاں دے ڈونگھ پوچے گئے۔ اوہدیاں تکھے کویاں والیاں موٹیاں کالیاں اکھاں دے دوئے پاسیں رتا لالی آ گئی۔ بند دا بند مول چند دے کریڑے کھادھے دنداں ول اوہ ونہدی رہی تے پھیر بڑی اوپری طرحاں مسکراؤندیاں (جس نال اوہدیاں گلھاں وچ اوہ ڈونگھ نہیں سن پئے) بولی، “بندا ایتھوں جوآں لے کے جاؤ!……”
مول چند نوں جاپیا جویں سوَتری نے اوہدے ساہمنے بول کے بڑی گستاخی کیتی سی۔ غصے نال اوہدیاں کچیاں اکھاں دیاں گنیاں سخت ہو گئیاں۔
“کیہ آکھیئے؟” اوہنے رعب بھرے لہجے وچ آکھیا۔
پر سوَتری دا چہرا اوس اوپری مسکراہٹ نال بےسیہان ہو گیا لگدا سی۔
“توں اج بھنگ پیتی اے؟” مول چند ہور اچی بولیا۔
“ایس گھر 'چ تاں چوہے کچلیاں نوں ترسدے اے، مینوں بھنگ کتھے!”
“ہنہ!…ایہ گھر لکھپتیاں دے، تیرے پیکیاں آنگوں دھیلے دھیلے دا تیل ویچن والیاں دا نہیں……ہاں!”
"تھوڈے لکھاں نوں نالے لکھاں دے ‘پتیاں’ نوں کسے نے تھیلی 'تے رکھ کے چٹنی اے؟:
"تیری زبان نوں اج کیہ ہوئٔے؟"
"میری زبان نوں تاں کش نہیں ہویا……چنگی بھلی اے۔” سوَتری اجے وی اوویں مسکراؤندی دس رہی سی۔
“تھوڈا کوڑما قبیلا ای سارا کنجراں دے……ایویں اوہو……بس……”
غصے وچ مول چند توں اوتھے کھڑوتا نہ گیا۔ اوہ سوَتری دی ہور کوئی گل سنے بناں، گھچور-کوٹھڑیاں دے نیویں بوہیاں وچوں دی کوڈا کوڈا ہو کے ہٹی اندر جا وڑیا (تے ہٹی وڑن لگیاں اوہنے اخیرلی گھچور-کوٹھڑی دا بوہا وی اڑا لیا)۔
سوَتری نے اوہنوں انج جاندیاں ویکھ کے اک ہور ٹھہاکا ماریا تے پھیر چنی نال منہ-سرہ ولیٹ کے پے گئی۔
آتھن تائیں نہ مول-چند گھر آیا، نہ اوہ منجیؤں اٹھی۔ اوہدے سر نوں نیند ورگی گھوکی چڑھن لگ پئی سی۔ نڈھال ہوئی اوہ ادھ-سرتی وچ پئی رہی۔
آتھنے جدوں اوہ منجیؤں اٹھی تاں اوہنوں انج لگیا جویں اوہ اوپرے گھر پھردی ہووے۔ روٹی دا ویلا سی۔ نہ اوہنوں بھانڈیاں والی ٹوکری لبھدی سی، نہ دال والا کجا۔ چلھا، ہارا، موڑھے سبھ انج لگدے سن جویں اوہنے ایہ اگے کدے نہیں سن ویکھے۔ انج ای گھانؤں ماؤں ہوئی اوہ تری پھری تے پتا نہیں کدوں روٹی-ٹک دا کم نبیڑ لیا، تے روٹیاں والا چھابا اگے رکھ کے کندھ نال ڈھو لا کے، چپ چپیتی بیٹھی، ڈیوڈھی دے بوہے ول جھاکن لگ پئی۔ باہروں اوہنوں، اک وار انج بھلیکھا پیا جویں ڈیوڈھی دا بوہا بوبی ننتی نے کھڑکایا ہووے۔ اٹھن دی ہمت ای نہ پئی۔
"لیا روٹی پا۔"
کجھ رکھی اَواز سوَتری نے سنی تے جدوں اتانہ جھاکی تاں آتھن دے گھسمیلے چانن وچ ، مول چند دی شکل اوہنوں اوپری، ڈراؤنی جہی لگی۔ سوَتری نے چپ چپیتیاں روٹی پا کے اوہدے اگے دھر دتی۔ اوویں چپ چپیتیاں مول-چند نے کھا لئی۔
“اج وی ہٹی ساؤنے؟” روٹی کھا کے ہتھ دھوندے مول-چند توں سوَتری نے جویں ستے ای پچھ لیا۔
“ہیں!……ہٹی سنی ایں۔”
مول چند جویں آیا سی اوویں ہٹی نوں مڑ گیا۔
سوَتری سارے بھانڈے تھاؤں تھائیں کھلرے چھڈّ کے منجی اتے پے گئی۔ کتے دی مٹھی ٹھنڈ، سنگھنے کھڑے تاریاں بھری رات وچ اوہ منہ اتانے، الانی منجی اتے، ایس کال-کوٹھڑی ورگے ویڑھے وچ ، کلم مکلی پئی سی۔ اوہنوں سنگھنے نیلے اسمان وچ جڑے تارے، بھیڑے ویڑھے دیاں کندھاں دے بنیریاں دے نال انج لگدے سن جویں کسے نے کچ بھن کے کھنڈایا ہووے۔
پھیر اوہنوں بوبی ننتی دیاں گلاں یاد آؤن لگ پئیاں۔ ‘جہڑا دھی-پت، جوا ن جہان کھان پہننوں بنجا جائے، اوہدی ستا مگرے پئی رہندی اے پت !’…
سوَتری نوں ڈر لگن لگ پیا سی۔ ماتا نال داگا، اک اکھوں سکھنا اپنی بھین کلھو دا چہرااوہنوں دسیا تے ڈھیر سارے تارے ماتا دے داغاں وانگ دسن لگے۔
اگلی سویر سوَتری نوں پتا نہیں کیہ ہو گیا، اوہ گم-سمّ ہو کے پے گئی۔ نہ بولدی سی، نہ ہلدی سی؛ نہ کجھ کھاندی سی، نہ پیندی سی۔ پتھرائییاں اکھاں نال بٹ بٹ چھت ول تکی جاندی سی۔
پھیر چار دن اوہ انج ای پئی رہی۔ اوہدی سس تے سہرا ہردواروں مڑ آئے سن۔ سہرے نے اوہدی حالت ویکھ کے چیلے توں پچھ لیاندی۔ چیلے نے دسیا اوہنوں اوہدی وڈی بھین دی رِنھن ہو گئی سی۔ چیلے نے اپاء وی کیتا، پر ‘شے’ دی پکڑ کرڑی سی، چیلے دی پیش نہ گئی۔
پنجویں دن سوَتری دی ماں آ گئی۔ اوہنے ہلون-ہلون کے سوَتری نوں بلایا۔ اوہنے ماں دے منہ نوں دوہاں ہتھاں نال ٹوہیا تے اکھاں جھمکن لگ پئی۔
"ماں!……" جدوں اوہدے مونہوں آواز نکلی تاں ماں دھاہ مار کے اوہدے گل نوں چنبڑ گئی۔
پر سوَتری دیاں اکھاں پھیر انج دیاں انج کھڑو گئیاں۔ اچانک اوہ انج بولن لگّ پئی جویں کاٹھ دی گڈی دا منہ ہلدا ہووے؛ اکھاں اوہدیاں اوویں اہل رہیاں۔
"میں تیری کلو……پر توں ،مائی میری ایس بھین نوں کیوں قصائیاں دے دتا؟ میں اگے ایس گھرے کہڑا سُرگ بھوگ کے مری سی!…ایہناں تیرے وڈے سہیڑاں نے نہ مینوں جیوندی نوں رجویں روٹی دتی، نہ منجے 'چ پئی نوں دو پیسیاں دی دوائی لیا کے دتی……تے توں ماں کیہ ویکھیا سی؟ اگ لونے کسے نے ایہناں دے لکھاں نوں! ہیں- توں مینوں ایہ دس"
اک بند ہور تے سوَتری دی جیبھ پھر ٹھاکی گئی۔ اکھاں سکن سکیاں، انج ای پتھر دے وٹیاں وانگ ٹکیاں، چھت ول ویہندیاں رہیاں۔
تے اگلے دن سوَتری پوری ہو گئی۔ جدوں نہادھوا کے، ریشمی سوٹ پوا کے اوہنوں سڑھی اتے پایا تاں اس دا سہرا اندروں ہتھ وچ کولی پھڑی ویڑھے وچ آ کے اوہدی سڑھی کول کھڑا ہو گیا۔ کَولی وچ رگڑے ہوئے نیلے-تھوتھے دیاں دو چونڈھیاں بھر کے اوہنے سوَتری دیاں، تکھے کویاں والیاں رتا کو کھلھیاں رہِ گئیاں اکھاں وچ پا دتیاں۔
"ہن آودی بھین وانگوں، مگر نگاہ نہ رکھیں ساڈی جڑھ وی لگ لین دیؤ، کیوں ساڈے مگر پئیؤں!"
تے اسے ویلے سوَتری دیاں پنجاں دناں دیاں سکن سکیاں اکھاں دے باہرلے ، تکھے کویاں وچوں پتا نہیں پانی کویں سِم پیا۔