دھرو ــــــ لیکھ ـــــ ٭رویل٭

دھرو ــــــ لیکھ ـــــ ٭رویل٭

ابنِ عاشق

پنجاں پانیاں دی دھرتی دے بال لمے عرصے توں اک کرب دا شکار نیں جہدی وجھا توں اوہناں دیاں ذہنی قوتاں اک فضول کشمکش وچ خرچ ہو جاندیاں نیں۔ایس لیکھ وچ اک بال دے اوس ذہنی کرب تے کشمکش نوں بیان کرن دی کوشش کیتی گئی اے جہڑ ا اک ویلے وچ تن چار یا ودھ زباناں سکھن دے کرب وچوں گزر رہیا ہندا اے۔ ساڈے پنجاب وچ ایہ کرب جبری اے ایس لئی ایہ نقصان وی بہتا دے رہیااے۔ یاد رہوے جے ایہ کشمکش ہر اوس بال نوں پیش آندی اے جہڑا اوس علاقے وچ رہ رہیا ہندا اے جتھے اک توں ودھ زباناں بولیاں جا رہیاں ہون۔ جویں کوہاٹ تے راولپنڈی و غیرہ۔ ایہناں علاقیاں وچ پشتو، ہندکوتے پنجابی بولیاں جاندیاں نیں۔ایہناں علاقیاں دے لگ بھگ سارے لوک ایہناں نوں سمجھ دے نیں پر ایس عمل لئی اوہناں اُتے کوئی جبر نہیں۔ایہ زباناں سکھن لئی اوہناں لوکاں نوں سکولے نہیں جانا پیندا۔ کثیر لسانی علاقے وچ رہن والے لوک علاقائی زباناں نوں خد بخود سکھ جاندے نیں۔ اوہناں نوں کسے جبر یاکرب دا ساہمنا نہیں کرنا پیندا۔ پر سانوں جنہاں کول اُتے والی صورتِ حال نہیں ایس جبر تے کرب دا سامناکرنا پیندا اے۔سگوں ایہ ساڈے بالاں نال دھرو اے۔

گھر وچ پلن والا اک پراں والا جانور جہدے آنڈے بال روز کھاندے نیں، ماں تے بھین بھرا اوہنوں کُکڑی تے اوس شوق نال کھاہدی جان والی شئے نوں آنڈا کہندے نیں۔ بال وی اوہناں کولوں آپ مہارا سِکھ لیندا اے۔اپنی حیاتی دے پہلے پنجاں ورھیاں وچ ان گنت واری اوہ ایہ لفظ سن دا اے تے دوہراندا اے۔ جہدی وجھا توں ایہ لفظ اوہدے دماغ وچ واہوا پکا ہو جاندا اے۔

چھیویں سال وچ پیندیاں سار اوس بال نوں سکول وچ داخل کروا دتا جاندا اے۔اُستانی جی بال نوں اخلاقاً پہلے اردو قائدہ کھولن دا حکم دیندی اے۔ پہلا ورقا کھول دیاں سار بال نوں فوٹو ویکھ کے خُشی تے اطمینان ہوند ااے جے گل بہتی اوکھی نہیں کیوں جے پہلی فوٹو ای اوہدی جانی پچھانی تے دل نوں چنگی لگن والی اے۔ بال داتے دن ای اوسے شئے نال شروع ہوندا اے۔ فوٹو ول اشاراکر کے مس پچھدی اے۔

سوال: بیٹا یہ کیا ہے؟

جواب: بال فٹ جواب دیندا اے جی آنڈا۔

مزے والی گل ایہ وے جے بال ایہ جواب بِنا کسے پڑھائی تے سر کھپائی توں دے رہیا اے۔

سبق شروع تے بال دی خشی تے پسندیدگی توں ہندا اے پر جواب سن دیاں سار رولا شروع ہو جاندا اے۔ ہن جواب وچ آنڈا تے بال نے فوری طور تے کہہ دتا پر ایس آنڈے دا اَلمدا مس نوں ہضم نہیں ہو رہیا۔ اوہ فوری کہندی اے، بیٹا "یہ انڈا ہے"۔ بال پھیر دُہراندا اے جی آنڈا۔ ہن بال نوں آنڈا تے انڈا وچ فرق دی سمجھ نہیں آ رہی۔ مس فیر اپنے ولوں بہتا زور دے کے کہندی اے "نہیں بھئی اس کو انڈا کہتے ہیں"۔ بال دا نِکا جہیا دماغ اوسے ویلے اک الجھن دا شکار ہو جاندا اے۔ فوری طور تے بال دے یقین وچ شک دا وال جم پیندا اے۔ اوہ سوچدا اے جے جیس لفظ نوں پہلے کِسے غلط نہیں آکھیا اج اوس لفظ نوں مس غلط کہہ رہی اے۔ ایس مقام اُتے بال دے ذہن وچ خدبخود سوال پیدا ہندا اے جے اچانک ایہ لفظ غلط کنج ہو گیا۔ امی جان تے باجی نے تے کدی ایہنوں غلط نہیں کہیا۔ پاپا تے بھائی جان وی ایس شئے نوں ایہ ای آکھدے نیں۔ فیر جدوں مس کھپ کھُپ کے کہندی اے پتر آنڈے نوں اُردو وچ آنڈا نہیں انڈا کہی دا اے تے بال دے معصوم دماغ نوں اک زور دا جھٹکا لگ دا اے۔بال دا ذہن اُلجھن دی بلند ترین سطح اُتے اَپڑ جاندا اے۔ پئی مس خد ایس شئے نوں آنڈا کہہ رہی اے پر مینوں حکم دے رہی اے جے میں آنڈے نوں انڈا آکھاں۔

بال نے تے پریشان ہونا ای اے۔ کیوں جے اوہ آزاد اے۔ اوہنوں پتا نہیں جے غلامی تے غلاماں دے اصول اوہ ہوندے نیں جہنا ں نوں اوہناں دے مالک لاگو کر دیندے نیں۔ اوہناں دی اپنی کوئی مرضی نہیں ہندی۔ اوہناں نوں پتا ہوندا اے پئی ایہ آنڈا اے پر اوہ مجبورہندے نیں جے اوہ آنڈے نوں انڈا تے ایگ Eggآکھن۔ایس مقام تے بچے نوں اک ہور پریشانی دا ساہمنا کرنا پئے جاندا اے جے اوہدی ماں سچی اے یاں اُستانی۔ایہ پہلے دے مقابلے وچ بہتاتکلیف دین والا عمل اے۔ جدوں بال ایس فرق وچ ڈُب جاندا اے جے ماں جھوٹھی اے یاں اُستانی۔ایس رولے نال بچے دے دماغ وچ کھچ دھرو دا اک نواں معرکا شروع ہو جاندا اے۔ سچ تے جھوٹھ دی بجھارت اوس ویلے ہور اوکھی ہو جاندی اے جدوں آنڈے نوں Eggتے کُکڑی نوں Henکہن والی اک ہوراُستانی وی آ جاندی اے۔ Henوالی اُستانی پہلی نالوں بہتی Cute اے۔ایس لئی اوہدے اُتے یقین کرن نوں بال دا بہتا دل کر رہیا ہندا اے پراوہنوں اوہدیاں اکھاں وچ ماں نالوں پیار بہتا نہیں دِس رہیا ہندا جہدی وجھا توں بال اوہنوں وی کُکڑی نوں مرغی کہن والی مس دے لاگے شاگے ای جگھا دیندا اے۔نویں مس دے آن نال بال نوں اک ہور پسوڑی پئے جاندی اے جے اوہ تناں وچکار فرق کرن تے مجبور ہو جاندا اے۔ایس توں بعد اوہنوں مسلسل دھیان رکھنا پئے جاندا اے جے کُکڑی نوں کُکڑی کہن والی دے ساہمنے اوہ کُکڑی نوں کُکڑی کہوے، سکول وچ مس واسفہ دے ساہمنے کُکڑی نوں مرغی کہوے تے مس مکرمہ دے ساہمنے اوسے کُکڑی نوں Henکہوے۔ دوجی صورت وچ جھڑکاں پئے سکدیاں نیں تے گل ڈنڈے شنڈے تک وی اپڑ سکدی اے۔ تصور کیتا جا سکدا اے جے مِساں دی تھاں ماسٹر صاحب ہون تے اوہ وی ڈنڈے والے تے بال کنے کُو دن سکولے جائے گا۔

بال نوں بہتایقین تے اپنی ماں تے بھین بھراواں اُتے ای ہندا اے پر مس واسفہ دے ساہمنے کُکڑی نوں کُکڑی یا Henکہہ دتا جائے تے اوہ غصا کر دی اے جدوں کہ مس مکرمہ دے ساہمنے کُکڑی نوں کُکڑی یا مرغی کہہ دتا جائے تے اوہ تے اُنج ای لال پیلی ہو جاندی اے۔ایس لئی اوہ اپنی جان چھڈان تے مِسّاں نوں خش کرن لئی مِس واسفہ دے ساہمنے آنڈے نوں انڈا تے ککڑی نوں مرغی کہن لگ پیندا اے تے مس مکرمہ دے ساہمنے Eggتے Hen کہنا شروع کر دیندا اے۔اوہدی اپنی مرضی مُک جاندی اے۔

اوس بال دا نکا جہیا دماغ ایس نازک صورتِ حال وچوں نکلن لئی لگاتار کلابازیاں کھاندا اے۔ اوہنوں چیتا رکھنا پیندا اے جے کہڑی مس دے ساہمنے کُکڑی نوں مرغی تے کہڑی مس دے ساہمنے Henکہنا اے۔آخیر اک ویلا آجاندا اے جدوں اوہنوں پتہ لگ جاندا اے جے ایس جانور تے آنڈے دے تن ناں نیں۔ایس توں بعد اوہدا دماغ ایہ سوچن لگ پیدا اے جے اک ای جانور دے تن ناں کیوں نیں؟۔ جے تنے ناں ٹھیک نیں تے فیر دوجا ناں لین اُتے اک استانی ناراض کیوں ہو جاندی اے؟ اوہ بال وچارا ساری عمر ایسے رَولے وچ پیا رہندا اے جے کتھے تے کہدے ساہمنے کُکڑی نوں مرغی کہنا اے تے کتھے تے کہدے ساہمنے Hen کہنا ایں۔

جدوں بال ایہ سمجھوتہ کر رہیا ہندا اے اوس ویلے اوہنوں کوئی سمجھ نہیں آ رہی ہندی۔اوہ ویکھ رہیا ہندا اے، محسوس کر رہیا ہندا اے تے صورتِ حال وچوں نکلن دا راہ لبھ رہیا ہندا اے۔اوہ جان جاندا اے جے ایس کم نال دونواں پاسیوں شاباش مل جاندی اے۔ایس لئی اوہ ساری حیاتی ایہ ای طریقا پھڑ لیندا اے۔اوہ اُصول بنا لیندا اے جے ’جنھوں جہدے نال خشی مل دی ہووے اوہدے ساہمنے ،اوہ ای کہہ دتا جائے۔ ایس سمجھوتے نال اوہدی شخصیت وچ اک مستقل تبدیلی واقعا ہو جاندی اے۔ اوہ حقیقت دی بجائے دوجیاں نوں خش کرن دا اُصول اپنا لیندا اے۔ سچ تے جھوٹھ دی تھاں اوہ، اوہ کجھ کرن لگ پیندا اے جہدے نال اوہدے آل دوالے دے لوک خش ہو جان تے اوہنوں کجھ نہ کجھ دیندے رہن۔ بھاویں اوہ پیسے ہون، شاباش ہووے یا ہلاشیری، نہیں تے جان چھٹ جان دا فائدہ وی بڑا اے۔

جے ایس رولے توں بال دے معصوم دماغ نوں بچا لیا جائے تے ہورے دنیا دیاں ایجاداں وچ پنجابیاں دا حصا وی کجھ ودھ جاوے۔دو شیواں دے ناں سکھن لئی اک بال نوں چھے لفظ رٹنے پیندے نیں۔ جہدی وجھا توں اوہ پچھے رہ جاندا اے۔جے اوہنوں دو لفظ سکھن لئی فالتو توانائیاں ضائع نہ کرنیاں پین تے اوہدے سکھن دی رفتار 66فیصد تک ودھ سک دی اے۔

ایہ اک عظیم نیکی اے جہڑ ی اَسیں اپنے بالاں نال کر سکنے آں۔اسیں تھوڑی جہی کوشش نال اوہناں نوں نہ صرف ایس کرب توں نجات دوا سکنے آں سگوں اوہناں دے اَگے ودھن دی رفتار گھٹو گھٹ دُگنا کر سکنے آں۔ ایس کم لئی بہتا کجھ کرن دی لوڑ نہیں ۔بس پنجویں تک مڈھلی تعلیم پنجابی وچ کروان دی لوڑ اے۔ماں بولی وچ پڑھن لکھن دا ایہ حق تعلیم اقوام ِ متحدہ دے بنائے ہوئے عالمی قانون نے ہر بال نوں دتا اے۔ ایہ حق فطرت دے اُصولاں دے عین مطابق اے۔بالاں کولوں ایہ حق کھو کے اسیں بالاں نال دشمنی توں وکھ حق تلفی دا گناہ وی کر رہے آں۔ایہناں دوواں زباناں خاص کر انگریزی توں گھبرا کے جہڑ ے بال سکول چھڈ جاندے نیں اوس جرم وچ وی ساڈا حصالگا تار پئے رہیا اے تے اودوں تک پیندا رہوے گاجنی دیر تک اَسیں کوشش کر کے بالاں دی ایس جبر توں جان نہیں چھڈان وچ کامیاب نہیں ہو جاندے۔یعنی ماں بولی پنجابی وچ مڈھلی تعلیم دین دا بندوبست کر کے ایس مسئلے اُتے اک حد تک قابو پایا جا سک دا اے۔جے ثانوی، ہائی تے ڈگری دی سطح دے پڑھیاں نوں وی ایس رَولے وچوں کڈھ دتا جائے تے تعلیم سوکھی ہو سکدی اے تے ایہدا معیار ودھ سکدا اے۔ بی اے دا رزلٹ 35فیصد توں ودھ شاید ای کدی آیا ہووے۔ ایہ حقی گل اے جے 90فیصد بال انگریزی وچوں فیل ہندے نیں۔بعد دی صورتِ حال توں نبڑن لئی اُصول بنایا جا سک دا اے جے مادری زبان توں اَڈ ساریاں زباناں اختیاری مضمون دے طوراُ تے پڑھائیاں جان۔ انگریزی بولن والے ملکاں تے اداریاں نال لین دین تے ملن ورتن لئی سانوں اک فیصد توں وی گھٹ انگریزی جانن والے لوک چاہی دے نیں۔ عام لوکاں دی انگلش بہتر کرن لئی توانائیاں تے سرمایا ضائع کرن دی کوئی لوڑ نہیں ۔ درجناں ملک اجیہے نیں جہناں نوں انگریزی دا اک لفظ وی نہیں آندا تے فیر وی اوہ ترقی یافتا نیں۔ جے کدی انگلش دی لوڑ پوَے وی تے فنکشنل انگلش کافی اے۔ سوہنی گل تے ایہ وے جے انگلش نوں اختیاری مضمون دا درجا دے دتا جائے، جہنے انگریزاں نال مل ورتن کر نا اے اوہ انگریزی پڑھن، جہناں اوہناں دے متھے نہیں لگنا اوہناں نوں تے عذاب وچ نہ پایا جائے۔ایف اے، بی اے یا ایم اے توں بعد ڈپلومیاں نال وی مطلوبا بندیاں نوں انگلش سکھائی جا سکدی اے۔ایس طریقے نال ساڈیاں ملکی لوڑاں وی پوریاں ہو جان گیاں تے ساڈے تعلیمی نظام دی وڈی بیماری وی مک جاوے گی۔ ساریاں سجناں اگے بینتی اے جے اوہ رل کے اَگے ودھن تے ساڈیاں بالاں نال ہون والے ایس دھرو توں اوہناں دی جان چھڈاں وچ اپنا حصا پان۔

٭٭٭٭