پنجابی آگو مشتاق بٹ جی دی یاد وچ آن لائن ادبی بیٹھک،تقریب دا پربندھ ورلڈ پنجابی فورم،روزن ادبی فورم تے  جگت پنجابی سبھا  ولوں کیتا گیا…… ٭رویل نیوز٭

گجرات (محمد اشفاق ایاز ولوں)ہوسکدا اے کہ سادڈی نویں نسل نوں پتا ای نہ ہووے کہ مشتاق بٹ کون سی تے ایس پنجابی پتر دیاں پنجابی زبان واسطے کی خدمات نیں۔ مشتاق بٹ او مہان پنجابی سیوک اے جنہاں 1970 وچ اپنی ماں بولی واسطے بڑی جدوجہد کیتی، جس دا نتیجا اے نکلیا کہ پاکستان دی تواریخ وچ پہلی واری پنجاب یونیورسٹی لاہور تے شاہ حسین کالج لہور وچ پنجابی کلاساں شروع کیتیاں گئیاں۔ مہان پنجابی سیوک مشتاق بٹ جی دی یاد تازاکرن لئی جمعہ17 جولائی 2020نوں "روزن ادبی فورم" تے ”ورلڈپنجابی فورم" دے صدر تے "جگت پنجابی سبھا' دے سیکرٹری محمد افضل راز دی مجمانی وچ "آن لائن ادبی بیٹھک" دا پربندھ کیتا گیا۔ ایس وچ پنجاب انسٹیٹیوٹ آف لینگویج، آرٹ اینڈ کلچر (پلاک) دی ڈائریکٹر جنرل ڈاکٹر صغریٰ صدف، لاہور کالج فار وومین یونیورسٹی، لاہور دی ڈاکٹر صائمہ بتول تے ڈاکٹر مریم سرفراز، چئیرمین پنجابی یونین،چیف ایگزیکٹو بھلیکھا گروپ آف نیوز پیپرزمدثر اقبال بٹ، مہان پنجابی ایکٹیوسٹ الیاس گھمن، سپیشل ایجوکیشن دے ڈاکٹر انوار احمد اعجاز، پنجابی سیوک محمد اشفاق ایاز نے رلت کر دیاں ہویاں مشتاق بٹ جی مرحوم دی پنجابی زبان لئی خدمات تے اوہناں نوں زبردست خراج عقیدت پیش کیتا۔ محمد افضل راز نے سارے رلت کرن والیاں نوں جی آیاں نوں آکھیا تے فیر گل بات دا مڈھ بن دیاں ہویاں اے سوال کیتا کہ اسیں ں اپنے آگواں، سوجھواناں، مہان لوکاں نوں ایہڈی چھیتی بھل کیوں جاندے آں۔ ڈاکٹر انوار احمد اعجاز گل نوں اگے دھاندیاں اپنے وچار سانجھے کیتے تے آکھیا کہ جویں مشتاق بٹ اپنی ماں بولی واسطے جدوجہد کیتی، اللہ سوہنا او ویلا چھیتی لیائے جدوں اسیں ں اک مِک ہو کے فیر اپنی ماں بولی واسطے باہر نکلئے۔ ایہ گل انج ای اے کہ جویں کوئی ریجھاں والی ماں کولوں پُچھے دس نی کملئے تیرے واسطے تیرے پتراں کیہ کیتا، تے اوہدیاں اکھاں وچ آئے اتھرو بہت کجھ دس جاندے نیں۔ ایہ سوال اسیں ں اپنے کولوں پُچھئے کہ اساں اپنی ماں بولی واسطے کیہ کیتا تے ایہدا جواب وی اوس ماں ورگا ای ہووے گا۔ دوجے پاسے اسیں اپنے آگواں تے مہان لوکاں نوں کدی نہیں بھل سکدے۔ اسیں اوہناں نوں جھک کے سلام پیش کرنے آں۔ اسیں اوہناں دے پیراں تے پیر دھر کے اگے ودھاں گے تے ماں بولی دی خدمت کراں گے۔ افضل راز نے انواراعجاز دی گل اگے دھاندیاں پُچھیا کہ ایہدا مطلب اے وے کہ ساڈی تربیت وچ کوئی خامی، کمی اے۔ اساں اپنے بالاں نوں دسیا ای نہیں کہ ساڈا ہیرو کون اے۔ اسیں تے فلماں تے ڈرامیاں وچ پیش کیتے گئے ہیرو نوں ہیرو سمجھ نیں آں۔ اسیں اوہناں نوں ہیرو سمجھدےای نہیں جہناں ساڈی نیہہ وے وچ اپنا لہو دتا۔ قربانی دتی۔اج اسیں اوہناں دی بنیاد اتے جیہڑے پھل کھِڑے ویکھے نیں اوہناں نوں پئے سُنگھد ے آں۔ انوارجی نے اوہناں دی گل نال اتفاق کیتا۔ فیر محمد اشفاق ایاز اگے سوال کیتاگیا کہ دسو ساڈی تربیت وچ کتھے کمی رہ گئی اے۔اوہناں آکھیا کہ امروز پہلا اخبار سی جہنے پنجابی صفحا شروع کیتا۔ ستار طاہر ایہدے وچ سو عظیم کتاباں بارے پنجابی تبصراشروع کیتا۔ پر ہویا کیہ کہ پنجابی پڑھن والے بہت گھٹ لوکی سن۔ جدوں سکولاں تے کالجاں وچ پنجابی پڑھائی نہیں جانی تے گھراں وچ پنجابی کنج آوے گی۔ تے بال بالکے تے اوہناں دیاں ماواں کنج پنجابی بولن تے پڑھن گیاں۔ ہن تے بچیاں نوں اردو توں وے اگے انگریزی وچ بولنا سکھایا جاندا اے۔ جہدا دوجامطلب اے وے کی گھراں وچ پنجابی دی تربیت ای نہیں ہو رہی۔ ایہدا اکو ای حل اے کہ کم از کم پرائمری دے سطح تے پنجابی نوں لازمی قرار دتا جاوے۔ تے ایہدی سرکاری سرپرستی کیتی جاوے۔ افضل راز گل اگے ودھائی تے آکھیا اسیں کسے زبان دے مخالف نہیں۔ پر دوجے پاسے اسیں کیوں نہ اپنی گل کرئیے۔اسیں کیوں نہ شاہ حسین دی گل کرئیے۔ بابا بلھے شاہ دی گل کرئیے۔ فیرافضل راز نے ڈاکٹرمریم سرفراز جی نوںسوال کیتا کہ دسو ساڈی تعلیم وچ کمی اے، ساڈی تربیت وچ کمی اے یاں ماحول وچ کمی اے کہ پنجابی اگے نہیں ودھ رہی۔ ڈاکٹر مریم سرفراز نے وچار سانجھے کیتے تے آکھیا کہ سبھ توں پہلاں میں مشتاق بٹ تے اوہناں دی پنجابی تحریک نوں سلام پیش کرنی آں۔سانوں ایس تحریک نوں مزید اگے ودھان دی لوڑ اے۔ سکولاں کالجاں وچ پنجابی نوں نصاب دا حصہ بنان لئی مزید جتن کرن دی ضرورت اے۔ ساڈے سکولاں وچ پنجابی نوں لازمی کیتا جائے۔ سرکار کولوں اوس طرحاں ای گلاں منوائیاں جان جویں مشتاق بٹ منوائیاں سن۔ جس طرحاں اوہناں سرکاری ریڈیو تے پنجابی خبراں نشر کروان دا جتن کیتا تے بالاں دے پنجابی پروگرام نشر کروائے۔اج ایس گل دی وی لوڑ اے کہ اسیں اپنے بالاں لئی نکی جماعت توں ای پنجابی پڑھان دی تحریک شروع کرائیے تاں جے اوہ اپنی ماں بولی نوں جانن، سکھن تے ہر گھر وچوں مشتاق بٹ جہے پنجابی سیوک پیدا ہو سکن۔ ایس توں بعد ڈاکٹر صائمہ بتول نے گل نوں اگے ودھاندیاں آکھیا کہ میں ایس گل نال سہمت آں کہ اسیں اک بناوٹی ماحول وچ رہندے پئے آں۔ جدوں ساڈے گھراں داما حول ٹھیک نہیں ہوندا، اسیں پنجابی ماں بولی نوں اپنان لئی تیار نہیں تے فیر اسیں سرکار تے دوسرے لوکاں کولوں کیہ امید رکھ سکنے آں کہ سرکارساڈے لئی کجھ کرے، دوجے ساڈے لئی ایہ کرن۔ گھر دے اندر پنجابی بولن تے لکھن نوں رواج دین لئی ضروری اے کہ پرائمری دی سطح تک بالاں نوں پنجابی وچ تعلیم دتی جائے۔ساہنوں مشتاق بٹ جی دا احسان مند ہونا چاہیدااے کہ اوہناں نے کم از کم یونیورسٹی سطح تک پنجابی نوں پڑھان دا جتن کیتا۔ افضل راز نے گل نوں اگے ٹورن لئی مدثر اقبال بٹ جی نوں اپنے وچار سانجھے کرن نوں آکھیا تے کہیا کہ مدثر اقبال بٹ ہوری ساڈے اصل پنجابی ہیرے نیں۔ مدثر اقبال بٹ بڑی ڈونگھی گل کیتی کہ ساہنوں پاکستان بنن توں پہلاں ای اک سازش دے تحت پنجابی توں دور کر دتا گیا۔ انگریز ایہ سمجھ دا سی کہ جے ایس قوم کول اپنی زبان رہی تاں ایس وچ جرأت اظہار وی رہوے گی، اے ترقی وی کرے گی تے ساڈے مقابلے وچ وی کھلووے گی۔ مردانہ وار مقابلا وی کر سکے گی۔ جنہاں قوماں دیاں زباناں کھو لئیاں جاندیاں نیں اوہناں نوں بے زباناں آکھیا جاندا اے۔ مشتاق بٹ بہت وڈا ناں اے تے اوہ مڈھلی پنجابی تحریک دے بانی نیں۔اسیں اوہناں نوں ملن نہیں گئے پر اوہناں دیاں گلاں ای سنیاں نیں۔ اوہناں اوس دور وچ پنجابی دی گل کیتی جدوں پنجابی دی گل کرن والیاں نوں غدار آکھیا جاندا سی۔ اوہناں جس انداز وچ کم کیتا تے جس انداز وچ لوکائی نوں اپنے نال ملایا۔ ایہ مشتاق بٹ دا بڑا وڈا کارنامہ اے۔ اج اگر اسیں اوہناں سورمیاں دا ذکر نہیں کراں گے جہناں ایس تحریک نوں اپنا خون دتا۔ تے ایہ ساڈی احسان فراموشی ہووے گی۔ اج داایہ پربندھ جہڑا افضل راز ترتیب دتا اے ساڈے ایس وڈے یار نوں یاد کرن دا مڈھ بنیا اے۔اسیں ان شاء اللہ اوہناں دے پیراں تے پیر رکھ کے ایس گل نوں اگے ودھان دی کوشش کراں گے۔ رہی گل پنجابی دی تے ایس نوں ترقی دین لئی سانوں لوکائی نوں اپنے نال ملانا پئے گا۔ جس طرحاں مشتاق بٹ لوکائی نوں اپنے نال ملایا۔ اسیں چنددانشور تے دوست بیٹھ کے، پنجابی بارے گلاں کر کے نشستند گفتند برخاستند توں گل اگے نہیں ودھد ی۔ میں سمجھ ناں واں کہ اوہدوں تیک گل اگے نہیں ودھ سکدی جدوں تیک اسیں لوکائی نوں اپنے نال نہیں ملاواں گے۔ ایس گل دی لوڑ اے کہ اسیں ایس تحریک نوں نچلی سطح تے لے کے جایئے۔ ایسی نال ای ساڈی آواز بھاری ہو سکدی اے۔ تے فیر ایس زبان نوں اپنا ذریعا تعلیم بنان واسطے، ایس زبان نوں اپنی گل بات دا وسیلہ بنان واسطے، لوکائی نوں نال ملانا بہت ضروری اے۔ میرا تعلق پرنٹ میڈیا نال اے۔ میں سمجھ ناں واں کہ میڈیا وچ پنجابی دی آواز اینی اُچی نہیں۔ بہت پہلاں پنجابی اخبار سجن نکلیا۔ لیکن او جلد ای مر گیا۔ ایس توں بعد کئی دوستاں نے آہر کیتا کہ پنجابی اخبار نکلنا چاہیدا اے کیوں جے ایہ پنجابی مقصداں لئی بہت ضروری اے۔ پر ایہدے وچ کامیابی نہ ہو سکی۔ فیر اساں اپنا اخبار بھلیکھا شروع کیتا جس نوں ماڑے چنگے حالات وچ پچھلے تریہہ سال توں مسلسل کڈھ رہئے آں۔ فیر جمیل پال نے لوکائی دا آغاز کیتا۔ دو پنجابی چینل وی آئے دونویں جلدی مر گئے۔ ایہدی وجہ ایہ سی کہ اوہناں لوکاں نوں پنجابی نال دلچسپی نہیں سی۔ اوہ کاروباری لوک سن۔اوہناں پنجاب نوں نہیں اپنے کاروبار نوں ویکھیا۔ ریاض شاہد وی پنجابی اخبار شروع کیتا۔ جلدی مر گیا۔ لوکاں نوں پنجابی نال دلچسپی ہی نہیں۔ پنجابی اخبار وک دا ای نہیں۔اسیں چند ہزا ر اخبار چھاپنے آں تے مفت تقسیم کری دا اے۔ لہذا ایس تحریک نوں اپنے نوجواناں تیک اپڑان واسطے، عام لوکاں تیک اپڑان واسطے اک جامع منصوبہ بندی کرنی پئے گی۔ جس دے لئی عام لوکاں نوں اپنے نال ملانا پئے گا۔ ساڈی گل اوہدوں ای اگے ودھے گی جدوں اسیں اپنے ممبراں نوں آکھاں گے کہ اسمبلی وچ جا کے پنجابی دے ودھا لئی گل کرو۔ اللہ کرے کہ اسیں مشتاق بٹ دے پیراں تے پیر رکھ کے پنجابی واسطے کم کرئیے۔ ایس توں بعد افضل راز الیاس گھمن دا مختصرتعارف کراندیاں آکھیا کہ الیاس گھمن نے مشتاق بٹ نال رل کے کم کیتا، تے ایہناں کول مشتاق بٹ دیاں بہت ساریاں یاداں ہون گیاں۔ الیاس گھمن اپنے وچار سانجھے کردیاں مشتاق بٹ جی تے لکھیا اپنا مضمون پڑھ کے سنایا تے یاداں تازا کیتیاں۔ الیاس گھمن آکھیا کہ مشتاق بٹ جی پنجابی زبان نوں اوہدے حق دوان دی تحریک دے سبھ توں کامیاب آگو سن۔مشتاق بٹ وکالت دی پڑھائی ویلے توں ای ترقی پسند لہر نال جڑ گئے سن۔ مشتاق بٹ جی نے جولائی 1970 دے شروع وچ" دیس پنجاب محاذ " دی نینہ رکھی تے نال ای پنجابی زبان دے حق منوان لئی عملی جتن شروع کر دتے۔مشتاق بٹ ہوری اپنی لفظی لکھتاں وچ، اپنی گلیں باتیں، تے شاعری وچ اپنی ماں بولی دی وڈیائی دسدے ہوندے سن۔اپنی اک شاعری دی کتاب وچ پنجابی زبان دیاں صفتاں کردیاں کہندے نیں کہ مینوں پتا لگا کہ قیامت دیہاڑے لوکاں نوں اوہناں دی ماں دے ناں نال بلایا جائے گا۔میں اک عالم کولوں پچھیا کہ جے ایہ گل ٹھیک اے تے مینوں سمجھاؤ کہ بلایا کس زبان وچ جائے گا۔ او ہ کہندے نیں بندے نوں اوس دی ماں دی زبان وچ بلایا جائے گا۔ اسیں مسلماں ہوندیا ں ای اپنی ماں بولی نوں چھڈ دتا اے، تے فیر قیامت دیہاڑے ساہنوں اپنی ماں بولی وچ بلایا گیا تے جے اسیں ایہ بلارا نہ سمجھ سکے تے فیر سمجھو ساڈے مقدروچ ذلالت ای ہووے گی۔ ایم اے پنجابی دیاں کلاساں شروع کروان لئی سرکار تے دباء پاؤن لئی موچی دروازے توں لے کے مال روڈ تے پنجاب اسمبلی تیک وڈی ریلی کڈھی۔ پنجابی جلوس نوں کامیاب کروان لئی اوہ, شہر وچ روایتی جلوس کڈھن والے آگوواں دے ترلے تیک کردے رہے۔ جہناں کول گڈاں، ریڑھے تے بگیاں سن اوہناں نال وی گل مکائی گئی۔ پاکستان دی تاریخ وچ پہلی وار " پنجابی پڑھاؤ " دے لفظ بہت وڈے بینر اُتے لکھوائے گئے۔جلوس وچ ایہ بینر اوس واہن تے لایا گیا سی جہدے تے مشتاق بٹ تے دوجے معتبر سوار ہوئے۔ ملتان دی نشانی دے طور ایس جلوس دے رلتیاں لئی ملتانی لاچے منگوائے گئے، پگاں تے تریزاں والے خاص جھگے وی بنوائے گئے.لوکاں دے کھان پین دا وی کھلھا سربندھ کیتا گیا۔مشتاق جی نے ایس توں بعد وی جلوس کڈھے۔ایس موقعے تے ہورناں پنجابی پیاریاں وی وڈا پیر پٹیا۔لاہور وچ لارنس روڈ تے چل رہے پرائیویٹ تعلیمی ادارے " شاہ حسین کالج " ولوں دتا اشتہار " ایم اے پنجابی دے داخلے شروع " کئی اخباراں وچ چھپ گیا۔ایس سارے دباء دا سٹا نکلیا کہ پنجاب یونیورسٹی نے وی ایم اے پنجابی دے داخلے شروع کروا دتے. ایس لئی ایہ حقی گل اے کہ 1970 وچ اک نہیں دو تعلیمی اداریاں وچ اکٹھی ایم اے پنجابی شروع ہوئی سی۔ مشتاق بٹ جی پنجابی بولی نوں یرائمری توں پڑھان تے سرکاری زبان بناون دے بہت وڈے حمایتی سن، اوہ اپنے ولوں اک روزوار پنجابی اخبار وی شروع کرنا چاہندے سن۔ پر ایہ ریجھاں پوریاں نہ ہو سکیاں تے اوہ اپنی حیاتی دے اخیری ساہواں تیک ایہناں منگاں دے پورے ہوون دی اڈیک کردے رہے۔مردیاں واری وی اوہناں دی زبان تے اکو لفظ سی پنجابی بچاؤ، پنجابی بچاؤ۔ آخر وچ افضل راز نے خوبصورت شخصیت دی مالک تے پنجابی زبان واسطے سرکاری سطح تے کوششاں کرن والی ڈاکٹر صغریٰ صدف نوں اپنے وچار سانجھے کرن دا آکھیا۔ جہناں نے پہلاں تے سبھ لوکاں تے خاص طور تے افضل راز دا شکریہ ادا کیتا جہناں پنجابی دے مہان سیوک مشتاق بٹ دی یاد وچ ایہ محفل سجائی اے۔ میں ساریاں گلاں سنیاں تے مشتاق بٹ بارے جیہڑے وچار سانجھے کیتے گئے، اوہناں دیاں کوششاں نوں سراہیا گیا، مینوں بڑی خشی ہوئی۔ مشتاق بٹ نے پنجابی زبان واسطے اوہدوں کم شروع کیتا جدوں لوکی پنجابی تے گل کرن لگیاں ڈر دے سن۔ اوہناں دا ذکر کئی کتاباں وچ مل دا اے۔ لیکن ایس گل دی لوڑ اے کہ اوہناں تے اک بھرویں کتاب شائع ہووے۔ جس دے وچ اوہناں دے کم دا بھرواں ذکر ہووے۔ جہڑے لوک اوہناں دے نال رہے تے اوہناں دے نال کم کیتا۔ اوہناں دیاں یاداں تے تاثرات دا ذکر ہونا چاہیدا اے۔ جس طرحاں کہ الیاس گھمن ہوری مشتاق بٹ جی تے بڑا کم کر رہے نیں میں اوہناں نوں ودھائی دیندی آں۔ اسیں نکے ساں تے سن دے ساں کہ پنجاہ ورہے بعد پنجابی مُک جانی اے تے جتھے پنجاب دے ایہڈے وڈے پتر ہون اوتھے پنجابی نہیں مُک سکدی۔ ایس سلسلے وچ مدثر اقبال بٹ جی تے الیاس گھمن دا بہت کم اے۔ ایہ پنجابی دی بڑی خدمت کر رہے نیں۔ پنجابی زبان نوں اوس دا حق ملے گا۔ ایس حق لئی اک واری فیر کوشش کرنی پئے گی۔ ایتھے لوکاں وچ آگاہی پیدا کرن دی لوڑ اے کہ ساڈا مسئلا کیہ اے۔ ویکھو باقی ساریاں صوبیاں وچ اوہناں دی مادری زبان وچ تعلیم دتی جا رہی اے تے جدوں پنجاب وچ پنجابی دی گل کیتی جاندی اے تے رولا پے جاندا اے۔ لیکن ہن حالات کافی بہتر نیں۔ اج اگر کرونا دا مسئلا نہ ہوندا تے اک واری فیر ملتانی لاچے پا کے، سر تے پگاں بن کے، ڈھولاں دے نال مال روڈ تے اپنی طاقت دا مظاہرا کر دے۔ پر جدوں حالات ٹھیک ہوندے نیں اسیں پنجابی واسطے کم کرن والیاں ساری تنظیماں نال رل کے، اوہناں نوں نال لے کے، اک واری فیر ملتانی لاچے پا کے نکلاں گے۔ جہڑے دانشور تے لکھاری پنجابی وچ کم کر رہے نیں، اوہ ساہنوں دسن اسیں پلاک ولوں اوہناں دیاں کتاباں چھاپاں گے۔ میں اک واری فیر ایہڈی سوہنی محفل سجان تے افضل راز تے اوہناں دے ساتھیاں داشکریہ ادا کرنی آں۔ آخر وچ افضل راز نے اپنے سارے رلتیاں دا شکریہ ادا کیتا تے ایس عزم دا اظہار کیتا جے ایسے طرحاں اسیں پنجابی اک دوجے نال جُڑے رہیے تے ایسیاں محفلاں سج دیاں رہن گیاں۔