گلوبل پنجابی قومیت دی اُساری دے امکانات ـــ٭رویل٭

گلوبل پنجابی قومیت دی اُساری دے امکانات ـــ٭رویل٭

ہروِندر سنگھ
15 اگست پنجاب لئی اَزادی دے نال نال ایس دی بربادی نال وی جڑیا ہویا دیہاڑا اے ۔ اوس سمے لکھاں لوک مارے گئے ، کروڑاں گھروں بے گھر ہو کے رفیوجی بنے ، بزرگ بے بس اتے دِھیاں بھیناں بے پَت ہوئیاں، پنجابی بولی ،ثقافت اتے قومیت اڈواڈ ہوئی ۔ارباں کھرباں دا مالی نقصان ہویا ۔فیر وی ایس دے باو جود دوواں دیشاں دے پنجابیاں وچ اجے وی اک دوجے لئی پیار، سانجھ اتے کھچ اے جو دوواں پنجاباں اتے ایہناں توں ودیشاں وچ جا کے وسے پنجابیاں نوں ہن وی اک قومیت وجوں جوڑن دی سنبھاونا رکھدی اے ۔سوچنا تکنیک ،خاص کر کے سوشل میڈیا ، نے اس امکان نوں ہور وی ودھایا اے اتے جغرافیائی دوریاں نوں کافی حد تک ختم کر دتا اے ۔ اس حوالے وچ دُنیا بھر دے پنجابیاں نوں اپنی سانجھی زبان ، ثقافت دے آدھار تے پنجابی قومیت دی دُبارااساری اتے ترقی بارے سنجیدگی نال وچار کرن دی لوڑ اے ۔
سارے جگ دے وکھ وکھ عقیدیاں ،مذہباں، ذات اں اتے خطیاں دے قریب 14 کروڑ توں ودھ پنجابیاں نوں جوڑن والا سبھ توں اہم اتے سانجھا سوتر پنجابی زبان اے ۔مسلم ، ہندو اتے سکھ پنجابیاں دے وڈے مذہبی فرقے ہن اتے کئی ذات اں ، جماعتاں وی ہن جہناں نوں جوڑن والی اکو اک سانجھی کڑی پنجابی بولی اے ۔ پنجاب وچ سیاسی ،مذہب ، ذات اتے خطے دے نام تے تاں سمے سمے تے جھگڑے ہوندے رہے ہن پر پنجابی زبان نے ہمیشا پنجابیاں نوں جوڑن دا کارج ای کیتا اے اتے ایہ کدے وی توڑن دا سبب نہیں بنی ۔ جدوں کدے وی ایہناں وچ مذہب ، خطے یاں کسے ہور کارن کوئی فرق پیا اے تاں پنجابی ماں بولی دا جُسا وڈھیا، ولوندھریا گیا اے ۔ایس پکھوں پنجابی زبان دا تصور اک ایسی ماں نال کیتا جا سکدا اے جو وکھ وکھ پنڈاں تھانواں تے وسدے اپنے دھیاں پتراں دی ہمیشا خیر سُکھ منگدی اے اتے کدے وی اوہناں وچ کوئی فرق نہیں چاہندی ۔
عالمی پدھر تے پنجابی زبان بولن والے لوکاں دا وسیبا تقریبن 150 ملکاں وچ اے اتے پنجابی زبان اج وشو دی 11 ویں سبھ توں ودھ بولی جان والی زبان اے ۔ پنجابی زبان وچ کلاسیکی رُتبے والا معیاری ادب رچیا ہویا اے ۔ پر اینی امیری دی ملکا ہون دے باو جود تواریخ وچ پنجابی نوں بڑے پھٹ ملے ہن ۔سبھ توں دکھدائی گلّ ایہ اے کہ ایہ پھٹّ اسنوں کسے بیگانے نے نہیں سگوں ایس دے اپنے ای پتراں نے دتے ہن ۔ سبھ توں وڈا پھٹ اس نوں 1947 دی ونڈ ویلے لگیا جدوں پنجاب دی ونڈ نے صرف پنجاب دے خطے دی ہین نہیں سگوں پنجاب دی زبان اتے اس نوں بولن والیاں دی وی ونڈ کر دتی ۔ جے کسے ماں دے پتراں دے گھر دی ونڈ رضامندی نال ہووے تاں بھراواں وچ اتفاق بنیا رہندا اے اتے ماں نوں وی سانجھ دا سکھاواں احساس رہندا اے ۔مثلن ودیشاں وچ وسدے پنجابی اپنی خش حالی لئی پنجاب توں باہر گئے اتے اوہناں دے پنجاب ، پنجابی زبان اتے قومیت نال سنبندھ سکھاویں ہن ۔ پر دوویں پنجاباں دے پنجابی زبان دے پتراں دی ونڈ اینی وڈی پدھر دی قتل و غارت ہوئی کہ ماں دیاں اکھاں دے اتھرو وی مک سک گئے ۔ ایس دردناک ونڈ دے پنجابی زبان ، ثقافت اتے وراثت اتے ایتھوں تک کہ آرتھکتا تے بڑے ماڑے پربھاو پائے ،جس دے دورگامی ماڑے سٹے نکلے ۔ جویں ماں بِنا بچے یتیم ہو جاندے ہن اویں بچیاں بنا ماں وی یتیم ہو جاندی اے ۔ پنجاب دی مذہب دے آدھار تے ہوئی ونڈ کارن پنجابیاں نے اپنی ای سانجھی ماں (بولی) پنجابی نوں بے گھر اتے یتیم کر دتا ۔
خطے دے آدھار تے کُل دے پنجابیاں نوں تِن مختلف حصیاں وچ ونڈیا جا سکدا اے –پاکستان ، بھارت اتے ودیشاں وچ رہن والے پنجابی ۔ عالمی پدھر تے پنجابی دی ترقی دا منصوبا ایہناں ایہناں تناں خطیاں نوں دھیان وچ رکھ کے بناؤن دی لوڑ اے ۔ پاکستان، وچ دُنیا دے پنجابیاں دی گنتی سبھ توں ودھ ، قریب 10 کروڑ، اے اتے ایہ کُل پاکستان دی وسوں دا ادھ توں ودھ حصا بندی اے پر کئی کارنا کرکے پنجابی دی حالت خستا اے ۔ ایتھے پنجابی نوں نہ تاں کوئی سرکاری مانتا دتی ہوئی اے اتے نہ ای ایہ تعلیم اتے سرکاری کم کاج دی زبان اے ۔ ایتھے اردو نوں قومی دا درجا دتا ہویا اے اتے سرکاری اتے پرائیویٹ تنظیماں وچ تعلیم اتے سرکاری کم کاج دی زبان اردو یاں انگریزی اے ۔پاکستان پنجاب وچ 70 فیصد لوکاں دی ماں بولی پنجابی اے پر ایتھے اک وی پنجابی میڈیم سکول نہیں اے ۔ جدوں کہ ہورناں زباناں جویں سندھی اتے پشتو، جہناں دے بولن والیاں دی پاکستان وچ گنتی ترتیب وار محض 18.24 % اتے سندھی
چودھاں اعشاریا پنج اک اے ، دے ہزاراں دی گنتی وچ سکول ہن ۔ 2001 وچ سندھی دے 36750 اتے پشتو ذریعے دے 10731 سکول سن جہناں دی گنتی ہن ہور وی کتے ودھ ہوویگی ۔ مطلب ایہ کہ ایتھے صرف پنجابی ای اجہیا طبقااے جس نوں ،اپنی ای ماں بولی پنجابی نہ لکھنی آؤندی اے نہ پڑھنی ۔ ونڈ توں پہلاں پنجاب وچ پنجابی پڑھن اتے لکھن لئی گورمکھی اتے شاہ مکھی لپیاں پرچلت سن پر ونڈ توں بعد بھارتی پنجاب وچوں شاہ مکھی (اردو ) اتے پاکستانی پنجاب وچ گورمکھی دی تعلیم بند ہو گئی ۔ اس نال پنجابی دے لکھے ، پڑھے جان اتے پرکاشت ہون والے ساہت دا گھیرا سوڑا ہو گیا۔اس حوالے وچ پاکستان ، جو کہ سبھ توں وڈا پنجابیاں دا گڑھ اے ، وچ پنجابی دے وکاس لئی ٹھوس اپرالے کرن دی لوڑ اے اتے اس وچ عالمی پدھر دے پنجابی بھائی چارے نوں پورا مدد دین ، پنجابی لوکاں نوں جاگرت کرن اتے پنجابی نوں پوربی پنجاب وانگ سرکاری کم کاج اتے تعلیم دی زبان بناؤن لئی ایتھوں دیاں سرکاراں تے دباء پاؤن دی لوڑ اے ۔پاکستان پنجاب توں بنا ایتھوں دے باقی خطیاں جویں سندھ ، اسلام آباد، خیبر ، بلوچستان جتھے پنجابی بولن والیاں دی گنتی چوکھی اے ، وچ وی پنجابی زبان دی ترقی لئی ترتیب بدھ طریقے نال اپرالے کرن دی لوڑ اے ۔ پاکستان وچ پنجابیاں دی اینی وڈی گنتی دے عالمی پدھر تے پنجابی زبان اتے قومیت دا مستقبل طے کرن وچ مرکزی کردار ادا کر سکدی اے ۔ ایتھوں دے پنجاب وچ اک اہم ہاں پکھی پہلو ایہ اے کہ ایتھوں دی پنجابی دی لوک گائیکی کافی حرمن پیاری اے اتے ساری دُنیادے پنجابیاں دی وسوں جتھے کتے وی وسدی اے اوہ ایس نوں سندی ماندی اے ۔ پوربی پنجاب دی گائکی اتے فلماں وی پاکستان پنجاب وچ کافی مقبول ہوندیاں ہن اتے ایہ وی دُنیا دے پنجابیاں نوں جوڑن والی اتے سنبھاوناواں بھرپور اک اہم کڑی اے ۔
جے کسے قوم نوں بنا ظاہرا حملا کیتے ختم کرنا ہووے ، ایس نوں ایس دی زبان ،رہتل اتے وراثت نالوں توڑ دیوو تاں آؤن والیاں نسلاں ہین بھاونا دا شکار ہو کے خود استوں دور ہندیاں جانگیاں ۔پنجابیاں نال ایہی ہویا اے ۔اوہناں نوں اپنی ای بولی توں توڑ دتا گیا اتے اپنیاں ای سانجھیاں ورساتی اتے مقدس تھاواں توں وچھوڑ دتا گیا اتے ایہناں دے درشن کرن دا سببّ حکومتاں دے رحم و کرم تے نربھر ہو گیا ۔ 70 ورھیاں دے لمے عرصے بعد کھلیا کرتار دا لانگھا ایس دا دا ثبوت اے ۔سانجھے پنجاب دیاں ہور بہت ساریاں سانجھیاں وراثتی تھاواں ہن جہناں نوں ویکھن نوں دوواں پنجباں دے اجے وی لوک ترسدے رہندے ہن۔جے کوئی ٹھوس اپرالے نہ کیتے گئے تاں ایہ سبھ ہولی ہولی
نویں نسل دے چیتے وچوں ای وسر جان دی سنبھاونا اے ۔ پاکستان پنجاب دے مسلم بھائی چارے دے لوک پنجاب /بھارت وچ ستھت اپنیاں وراثتی اتے مقدس تھاواں جویں روزہ شریف سرہند ، حیدر شیخ استھان ملیرکوٹلا ، درگاہ بو علی قلندر پانی پت ، درگاہ نظامالدین اولیا، دلی اتے راجستھان ستھت درگاہ اجمیر شریف ، آدی ویکھن نوں ترسدے ہن اتے ایہناں نوں ویکھن دی تانگھ اپنے دل وچ ای لے کے اس جہان توں چلے جاندے ہن ۔ ونڈ دوران جو لوک بھارتی پنجاب وچوں اجڑ کے پاکستان پنجاب اتے اودھروں بھارتی پنجاب وچ وسے سن اوہ مڑ اپنی جمن بھونئں اتے بچپن دے سنگی ساتھیاں نوں مڑ ملن دی تانگھ دل وچ لے کے ای اس جہان توں تر گئے یاں تردے جا رہے ہن ۔ اسدے نال نال پنجاب دی آرتھکتا اتے منڈی دے ونڈے جان کارن دوویں پنجاباں دا وڈا مالی نقصان ہویا۔
پنجابی نوں عوامی زبان ہوون دا مان حاصل اے جد کہ اردو فارسی راجیاں اتے رجواڑیاں دی اتے سنسکرت نوں دیوَ زبان منیا جاندا اے ۔ پنجابی نوں اپنے روحانی وچاراں دے اظہار لئی سبھ توں پہلاں بابا فرید ورتدے ہن اتے پھر گورو نانک دیوَ جی اوس نوں ہور وی ٹیسی تے لے جاندے ہن ۔مغل کال دوران پنجابی نے لوک زبان وجوں کافی ترقی کیتی بے شک اس نوں کوئی سرکاری رہنمائی نہیں سی ۔ اس سمے دوران صوفی شاعراں جویں شاہ حسین ، سلطان باہو ، بلھے شاہ وغیرا نے اپنے اُچ پائے دے کلام راہیں ایس دے رُتبے وچ وڈا وادھا کیتا ۔ اس توں بعد رنجیت سنگھ دے ویلے دوران وی پنجابی دی وچ کافی سدھار ہویا بے شک اس کال دوران وی اس نوں سرکار زبان دا رتبا حاصل نہیں ہو سکیا اتے سرکاری کم کاج دی زبان مغل کال توں چلی آ رہی فارسی بھاشا ہی رہی۔ پر مہاراجا رنجیت سنگھ دے راج وچ عامَ لوکاں نوں پنجابی سکھاؤن اتے پڑھاؤن لئی کئی اپرالے کیتے گئے دسے جاندے ہن ۔ لاہور جیسی یونیورسٹی دے سہائک پرو. کلیان سنگھ کلیان اپنے اک کھوج پتر وچ لکھدے ہن کہ بے شک مہاراجا رنجیت سنگھ جی دے کال وچ پنجابی نوں سرکاری رُتبا حاصل نہیں سی ہویا پر کجھ کم پنجابی دے حق وچ ہوئے سن جس نال پنجابی زبان دا وکاس ہویا ۔ اس کال دوران پنجابی دے قاعدے گھر گھر ونڈے جاندے رہے سن جس نال تقریبن پنجابی دا پسار تقریبن ہر پنڈ پریوار تک ممکن ہو گیا سی پر انگریزاں نے سبھ توں آ کے سبھ توں پہلاں ایہ قاعدے پڑوائے کیوں جے انگریز پنجابیاں نوں اپنا سیاسی شریک مندے سن اتے ایہناں توں اوہناں نوں مڑ راج کھوہے جان دا ڈر سی ۔ انگریزی شاشن کال دوران پنجابی نوں ترتیب بدھّ طریقے نال نرؤتساہت کیتا گیا ۔ اوہناں ولوں پنجابیاں تے اردو وی ایہناں دی مات زبان پنجابی نوں کمزور کرن دے نظریے نال ٹھوسی گئی سی ، جو پاکستانی پنجاب وچ اجے وی جاری اے ۔ بھاوَ پنجابیاں ولوں انگریزاں خلاف لڑی جنگ جس نوں شاہ محمد ‘جنگ ہند پنجاب دا ‘ کہندا اے اس دی قیمت پنجابی زبان اتے قومیت نوں وی بھاری قیمت دے کے تارنی پئی ۔
پنجابی بارے انگریزاں نے دوگلی نیتی اپنائی ۔ اوہناں نے پنجابی بولی نوں سرکاری طور تے نرؤتساہت کیتا پر دوجے پاسے اسنوں اپنے عیسائی دھرم پرچار دے لئی ذریعا بناؤن لئی ورتن دی کوشش کیتی اتے اس واسطے اوہناں پنجاب وچ اک پنجابی پریس دی ستھاپنا وی کیتی ۔ پر عیسائی مت دے پرچار دا پنجابیاں دے تن اہم دھرماں –ہندو ، سکھ اتے مسلم ولوں ورودھ کیتا گیا ۔ پر اوہ اسدا ورودھ کرن لئی اکمٹھ ہون دی بجائے انت وچ انگریزاں دی چال وچ آپو وچ ای دھرم دے آدھار تے ونڈے گئے جس نال مہاراجا رنجیت سنگھ کال توں سارے پنجابیاں دی اُسر رہی ‘پنجابی قومیت’ دے امکانات مدھم پے گئے ۔پنجابیاں دے سانجھی قومیت وجوں اکٹھے ہون دی بجائے مذہبی فرقیاں وچ ونڈے جان دی قیمت پنجابی قومیت اتے زبان نوں چکاؤنی پئی ۔ فرقیاں دی ایہ ونڈ پنجاب دی 1947 دی ونڈ نوں وی کراؤن دا کارن بنی ۔اس مذہبی دھروویکرن کارن پنجابی ماں بولی اتے قومیت دوپھاڑ ہو گئی ۔
پاکستان پنجاب توں بعد بھارتی پنجاب وچ پنجابیاں دی گنتی سبھ توں ودھ اے ۔ اَزادی توں بعد بے شک بھارتی پنجاب دے نویں جنم گٹھن سمے 1966 وچ پنجابی بولدے کئی علاقیاں ،جو ہریانا اتے ہماچل وچ پیندے سن ، نوں پنجاب توں اڈّ کر دتا گیا جس نال پنجابی زبان دی حالت 1947 دی ونڈ وانگ ای ہور کمزور ہوئی پر اسدے باو جود پنجابی ماں بولی دا پرچم مکھ روپ وچ بھارتی پنجابیاں دے ہتھ وچ ای رہیا حالانکہ ایتھے پنجابیاں دی 2011 دی گنتی پاکستان دی قریب 10 کروڑ دے مقابلے صرف 3.3 کروڑ سی جو پاکستان پنجاب نالوں تقریبن تِن گنا گھٹ بندی اے ۔پنجابی صوبا بنن نال مہاراجا رنجیت سنگھ کال ورگے پنجابیت پکھی حالت مڑ بنن دے امکانات پیدا ہوئے ۔ بھارتی پنجاب دی 91.69 فیصد وسوں پنجابی بولن والےنیں ۔
4

ایتھے پنجابی زبان نوں بھارتی سنویدھان وچ باقاعدا رُتبا حاصل اے اتے ایہ بھارت دیاں 22 پروانت زبان واں وچوں اک اے ۔ ایہ پنجاب دی سرکاری کم کاج دی زبان وی اے ۔ سرکاری سکھیا وی پنجابی زبان وچ دتے جان دا پربندھ اے ۔ایہناں ہاں پکھی کارنا کرکے بھارتی پنجاب وچ پنجابی ساہت ،ثقافت ، لوک گائیکی ،رنگ منچ ،پترکاری اتے سنیما وچ کافی ترقی ہوئی ۔ بھارتی پنجاب وچ سبھ توں اہم تعارفی نوٹ کرن والا تتھّ ایہ اے کہ ایتھے پنجابیاں دے وڈے طبقے نے پنجابی نوں پوری شدت اتے فخر نال اپنی سانجھی ماں بولی وجوں اپنایا ۔ایہ گل اَزادی توں پہلاں سانجھے پنجاب تے وی لاگوُ ہوندی سی جدوں مسلم پچھوکڑ والے صوفیاں ، قصا کاراں اتے ادیباں نے پنجابی ادب نوں مالامال کیتا پر اَزادی دے دور توں بعد ایہ یوگدان گھٹدا گیا ۔زیادا تر پنجابی ادیباں اتے عامَ لوکاں دے سندھربھ وچ اک ہور جو اہم نوٹ کرن والی ہاں پکھی پرورتی اے ،اوہ ایہ اے کہ اوہناں نے کدے وی ونڈے ہوئے پنجاب نوں تسلیم نہیں کیتا اتے ہمیشا سانجھے پنجاب والے پنجاب نوں ای اپنی مات بھومی منیا اے ۔بھارتی اتے پاکستانی پنجاب دے عامَ لوک وی اپنے دل وچ اک دوجے لئی بے حدّ پیار اتے عزت دے جذبے رکھدے ہن ۔ باہرلے ملکاں وچ دوویں پنجاباں دے لوک ہمسایاں اتے ماں جایاں وانگ ای ملدے وچردے اتے وسدے ہن ۔ ایہ سارے تتھّ سانجھی پنجابی قومیت دیاں سنبھاوناواں دے بیج اپنے وچ سموئی بیٹھے ہن ۔
پاکستان اتے بھارت توں بعد ودیشاں وچ وسے پنجابیاں ،جہناں نوں پنجابی ڈائسپورا کہیا جاندا اے ، دی وی چوکھی گنتی اتے اثر رسوخ اے ۔ ایہناں دی زیاداگنتی کنیڈا ، انگلینڈ ،امریکا ، آسٹریلیا وچ اے ۔ ایتھوں دے پنجابیاں دیاں نویاں پیڑھیاں نوں پنجابی زبان اتے ثقافت نال جوڑی رکھنا اک اہم مسئلا اے ۔پنجابیاں دا ایہ طبقا عالمی ثقافت اں نال آدان پردان راہیں پنجابیت نوں ولکھن امیری بخشن دے سمرتھّ اے ۔کئی کارناں کرکے اس طبقے دی نمایندگی بھارت اتے پاکستان دے پنجابی زبان نوں مضبوط کرن دے اپرالیاں لئی کافی سہائی ہو سکدی اے ۔
روایتی پریبھاشا انوسار کسے قومیت دیاں تِن مکھ شرطاں ہندیاں سن: کسے قوم دی لمے
5
عرصے دوران خطے ، ثقافت اتے زبان دی اتہاسک سانجھ ۔ پر ہن جدوں سارا وشو سوچنا
تکنیک نال جڑ چکا اے قومیت دی ایہ پریبھاشا وی بدل جاندی اے جس وچوں خطے دی شرط منفی منی جا سکدی اے ۔ ہن کسے قوم دے اتہاس وچ لمے سمے تک رہی خطے ، زبان اتے ثقافت دی سانجھ قومیت دے آدھار منی جانی چاہیدی اے ۔ خطے والی شرط اتہاس دے آدھار تے لاگوُ ہونی منی جاں سکدی اے ، بھاوَ اوہ قوم جو کسے خطے وچ اتہاس وچ اک لمے عرصے تک اکٹھی رہیں ہووے اتے ہن اوہ ابلاغ راہیں وی جڑ سکدی ہووے ، جویں کہ وشو بھر دے پنجابیاں دے جڑن دیاں سنبھاوناواں ہن ۔ اس پچھوکڑ وچ پنجابی قوم ،جس دی سوجھی مہاراجارنجیت سنگھ دے راج وچ نکھرکے ساہمنے آئی، اوہ قوم دی پروانت پریبھاشا اتے پوری اتردی سی ۔ہن وی سانجھے خطے والی شرط توں بنا قوم بنن دیاں باقی شرطاں اج وی وشو پنجابی قومیت پوریاں کردی اے اتے جویں پہلاں کہیا گیا اے کہ خطے ورگے بھوگولک تصور اج کمپیوٹر اتے سوچنا تکنیک دے دور وچ ویسے وی پوری طرحاں بدل چکے ہن ۔ اج دے زمانے وچ کسے وی قوم وچ زبان اتے ثقافت دی سانجھ زیادہ اہم اے اتے جیکر اس وچ ایہ سانجھ دی شدت اتے سوجھی پربل اے تاں ایہ وشو دے کسے وی خطے وچ رہندی ہوئی اک اکائی وجوں جڑ سکدی اے ۔ اس پکھوں پنجابیاں دے وشو پدھر تے جڑکے سانجھی قومیت بنن دی پورے امکانات ہن ۔ اجوکے عالمی پدھر اتے سوچنا تکنیک نال سرحداں اتے ونڈاں کسے حد تک بیمانا ہو رہیاں ہن اتے ساری دُنیا دے پنجابیاں دے جڑن دے موقعے ہور موکلے ہون نال اک ‘ گلوبل پنجابی قومیت ‘ بنن دیاں سنبھاوناواں پیدا ہوئیاں ہن ۔ اس سنبندھ وچ جے پنجابی اک سانجھی عالمی منصوبےالیک کے کارج کرن تاں کافی سارتھک سٹے نکل سکدے ہن ۔ پنجابی قومیت نوں عالمی پدھر تے جوڑن اتے کارج یوجنا الیک کے لاگوُ کرن لئی پنجاب ، پنجابی اتے پنجابیت پرتی پرتی بدھ اتے دوراندیش پنجابیاں دی اک عالمی تنظیم (Global Punjabi Nationality Appex Body) بناؤن دی لوڑ اے جس دا ادیش وکھ وکھ دیساں دے پنجابیاں ،ایتھوں دیاں سرکاراں نال رابطا کرکے پنجابی زبان اتے ثقافت دا وکاس کرنا چاہیدا اے ۔ لوڑ پین تے ایہ اپنے عالمی رتبے اتے اثر رسوخ راہیں یو این او . اتے ہور عالمی تنظیماں اتے دیس دیاں سرکاراں دی داخل اندازی راہیں وی دباء بنا کے زبان ( جو کہ کسے وی قوم دا بنیادی انسانی حق اے )
6
اتے ثقافت دی ترقی لئی اپرالے کر سکدی اے ۔یونیسکو ولوں اپنی رپورٹ وچ پنجابی زبان دے خاتمے پرتی دتی چتاونی دے سن مکھ ایہ کرنا ہور وی ضروری ہو جاندا اے ۔ اس تنظیم دے پنجابی
زبان اتے ثقافت نوں ودھاؤن لئی کِتے جان والے اپرالے انتم روپ وچ منکھی وکاس ،بھائی چارک سانجھ اتے امن ودھاؤن وچ سہائی ہونے چاہیدے ہن ۔خطاوار ترجیحاں وچ پاکستانی پنجاب وچ پنجابی نوں اردو دے غلبے وچوں کڈھنا،اس نوں تعلیم اتے سرکاری کم کاج دی زبان بناؤن لئی اپرالے کرنے اتے پاکستانی پنجاب توں بنا ایتھوں دے بھرویں پنجابی وسوں والے باقی صوبیاں/ کھیتراں (جویں سندھ ، اسلام آباد ،خیبر، بلوچستان وغیرا) وچ پنجابی دی ترقی لئی اپرالے کرنا اس دے اہم کارج ہونے چاہیدے ہن ۔ بھارتی وچ پنجاب اتے پنجاب توں باہرلے پنجابی وسوں والے صوبیاں (ہریانا ، دلی ،جموں ،راجستھان ، اتر پردیش ، ہماچل پردیش ، مہاراشٹر ، اتراکھنڈ ، جھارکھنڈ وغیرا ) وچ پنجابی دی موجودا حالت دا جایزا لےکے ایس دے مضبوط کرن لئی اپرالے کرنے ایس دی عملی کارج یوجنا دے اہم پہلو ہونے چاہیدے ہن ۔ بھارت اتے پاکستان وچ پنجابی توں دور ہندے یا ں رہے مذہبی ورگاں اتے ودیشاں وچ رہندے پنجابیاں، خاص کرکے نویں نسل ،نوں پنجابی زبان اتے ثقافت نال جوڑنا اس کارج یوجنا دے وشیش توجوں والے نقطے ہونے چاہیدے ہن ۔ اس دے نال نال سوچنا تکنیک راہیں پنجابی زبان ، ثقافت نوں پرپھلت کرن ول وی اہم دھیان دین دی لوڑ اے جس لئی اس اس وشے دے ماہراں دیاں سیواواں لین دی لوڑ اے ۔ شاہ مکھی – گورمکھی دا پاڑا ختم کرن لئی اپرالے کرنے فوری لوڑ اے اتے اس لئی بھارت اتے پاکستان دے پنجابیاں نوں گورمکھی اتے شاہمکھی دی تعلیم لئی پربندھ کرن دے نال نال لپی انتر – سافٹ ویئراں دا گیان دین دی لوڑ اے ۔ موجودا لپی انتر سافٹ ویرز 95 فیصد تک صحیح اُلتھا کردے ہن ، ایہناں وچ ہور سُدھار کرن لئی اپرالے کرن دی وی لوڑ اے ۔ پنجابی زبان دی ترقی نوں ساہت -ثقافت تک ای سیمت نہ رکھ کے ایس نوں اس توں اگے توں رُ کے گیان –وگیان، کاروبار اتے اچیری سکھیا دی زبان بناؤن دے اپرالے کرنے اتے اس نوں عملی روپ دین لئی لوڑیندی سمگری اُپلبدھ کرواؤن لئی وی کارج یوجنا بناؤن دی لوڑ اے ۔
21 ویں صدی گیان وگیان اتے سوچنا ٹیکنالوجی دی صدی اے جس وچ دیس ، دھرم ، ذات اتے
7
قوم دی جکڑ یا ں تاں ڈھلی پے رہی اے ، یاں نویں ارتھ اتے سرروپ گرہن کر رہی اے ۔ نویں نسل مذہبی کٹڑتا ،ذات پا ت سوچ دی بجائے بردشت ،رواداری تے عالمی سوچ والی جیون جاچ ول پریرت ہو رہی اے ۔ اس زمانے وچ وکھ وکھ پچھاناں وچ فرق پاؤن اتے نفرت پھیلاؤن والی نسلی ، فرقو اتے پچھانہ کھچو سوچ دی بجائے اک دوجے نوں پروان کرن اتے جوڑن اتےرواداری والی سیکولر سوچ ای پروان ہو سکدی اے ۔اس سندھربھ وچ پنجابیاں دی دھارمک کڑتن دے آدھار تے ونڈی ہوئی پنجابی قوم دے جڑن دیاں سنبھاوناواں دُبار پیدا ہو سکدیاں ہن ۔ قومیت اک دھرم نرپکھ (secular) رواداری دی سوچ اے اتے ایس حوالے وچ پنجابی قومیت دے عالمی پدھر تے جڑن دے حالات کافی سازگار ہن ۔ سوچنا تکنیک / سوشل میڈیا راہیں وشو بھر دے پنجابی وڈی گنتی وچ جڑ وی رہے ہن پر ایہناں نوں سنگٹھت کرکے اک عالمی کارگر کارج یوجنا اُلیکن اتے لاگوُ کرن دی لوڑ اے تاں جو وشو بھر دے پنجابیاں ، خاص کرکے نویں نسل نوں، اپنی سانجھی ماں بولی ، ثقافت ، وراثت نال جوڑیا جا سکے اتے ایہناں وچلے تتاں دے آدھار تے منکھی وکاس ،سارے لوکائی دی بھلائی ، سانجھیوالتا ، شانتی بھائی چارے نوں مضبوط کیتا جا سکے ۔ اجوکی پنجابی عالمی قومیت 21 ویں صدی دی ہانی ہونی چاہیدی اے جس وچ عورتاں نوں بھائی وال بناؤن لئی خاص توجادینی چاہیدی اے اتے دستکاراں، کامیاں، دلتاں اتے دمتاں دے موجودہ اتے انگولے اتہاسک یوگدان نوں بندا دا ماڈل پیش کرنا تے کُل سانجھ نوں پیدا کرنا چاہیدا اے ۔ ایہ پنجابی قومیت ساری دُنیا دے سارے پنجابی طبقیاں دی سانجھ تے ادھارت ہونی چاہیدی اے جس نوں شاہ محمد مہاراجا رنجیت سنگھ دے راج وچ پنجابیاں دی ایکتا نوں اپنے جنگ نامے وچ بیان کردا اے ، “ راضی بہت رہندے مسلمان ہندو (سمیت سکھ ) سر دوہاں دے وڈی آفات آئی ، شاہ محمد اوچ پنجاب دے جی کدے نہیں سی تیسری ذات آئی ۔ “ایسے سانجھے پن والی سیکولر سوچ نوں اَزادی دا پروانا شہید اُدھم سنگھ اپنے نام ‘ رام محمد، سنگھ آزاد‘ راہیں ظاہر کردا اے ۔