نزہت عباس دی کہانی/جلندھر کدوں آونا ایں؟

جلندھر بارے سندیاں میری عمر لنگھی۔ جد وی رل مل بیٹھ گل بات کرن دا موقع بندا ابا جی اپنی گل جلندھر توں ای شروع کردے ۔اسیں سارےبھین بھرا اک دوجے ول ویکھ کے ہسدیاں کہندےلو جی آ گیا جے جالندھر۔ ابا جی کہہ دیندے تسیں ہس لوو ۔ تہانوں کیہ پتا جنم بھومی کیہ ہو ندی اے تےاپنی بستی ، بالپن دےسنگیاں توں وچھوڑا کینوں کیندے نیں؟ خیر اباجی ایہ کیہ کے چپ کر جا ندے کہ ذرا انڈیا پاکستان دے سیاسی حالات بہتر ہوجاون ، مرن توں پہلے اک واری جلندھر ضرور جانا ایں تے تہانوں اپنی بستی شیخ ویکھانی اے۔ فیر تسیں میری گل تسمجھو گے۔

جدوں میری بھین دا ویاہ ہویا تے میں دوجی جماعت وچ پڑھدی سی۔ ایس توں پہلے بس وچ بیٹھ کے کسے دور شہر کدی وی نہیں سی گئی۔ باجی نوں ملن دا چاہ نالے بس وچ بہ کے کسے دور شہر جاون دا شونق اُچیچا سی۔ ماں کئی دناں توں بھین لئی چیزاں بناون ، پکاون تے ساڈی تیاری وچ رجھی ہوئی سی ۔ او س بڑے ڈھنگ نال چیزاںپھڑاندیاں سمجھیا، ویکھنا ایہ ڈبہ سدھا رکھنا اس وچ گاجر دا مربہ اے ، کیتے شیر ا ڈولھ نہ جاوئے۔ ایس ڈبے وچ امب تے لسوڑیاں دا آچار ، تے ایس وچ پنجیری تے السی دیاں پنیاں نیں۔ ایہ کپڑے گرمیاں لئی نیں تے ایہ سویٹر اگلی سردیاں لئی اُنیا سی۔ابا جی ہسدیاں کہندے ہن بس کر سانوں جان وی دے، دُپہروالی بس کیتے نکل ای نہ جاوئے۔

بس دا اڈا طراں طرحاں دیاں لاریاں بساں تے لوکاں نال بھریا ہویا سی۔ اسیں پنڈی والی بس وچ بیٹھے ۔ بس ویسے تے بڑی رنگ رنگیلی سی پر اوس دا ہارن میرا تراہ کڈھ دیندا سی ۔ شہر دے رش وچوں بس ہولی ہولی نکلی ۔ تھوڑی دیر بعدچلدی بس وچوں ہریالے کھیت ،رکھ ، نہراں ، ندیاں نظر آون لگ گئے جیہڑے مینوں بہت چنگے لگ رہےسن پر کولوں لنگھدیاں شُوں شُوں کردیاں بساں لاریاں دی ٹِیں ٹَاں دے رولے نے مینوں چھیتی ای تھکا دتا۔ ابا جی گجرات کدوں آونا ایں؟ ابا جی ہسدیاں آکھیا توں ہنے تھک گئی ایں؟ حالے تے لائل پور توں تُرے آں ،ہن شاہ کوٹ آوئے گا فیر دوچار شہر ہور ۔ جدوں تیرے تائے عزیز دا شہر گجرنوالہ آیا تے سمجھوسوہنی دا شہر گجرات آیا ۔ لے توں ایہ کچی گری کھا کے میری گودی وچ سر رکھ تے سوں جا، جدوں گجرات آیا میں تینوں جگا دیواں گا۔ ایہ کہندیاں ای ابا جی نے گری دتی تے جویں ای میں سر اوہناں دی گود وچ رکھیا اوہناں میرے اُتے اپنی لوئی پا دتی۔

اکھ کھلی تے ہلکا ہلکا انھیرا ہو چکیا سی بتیاں روشن سن پر حالےوی بس چلی جا رہی سی۔ ابا جی گجرات کدوں آونا اے؟ ابا جی نے مینوں پرچایا ۔ اوہ دور بتتی دسدی اے نا؟ کہڑی اوہ ویکھ دور اک وڈی پیلی بتی۔ ہاں ہاں دسدی اے۔ بس اوتھے گجرات اے۔ اوہ بتی خورے کیوں اینی دور سی تے ابا جی ہر واری پچھن تے کہہ دیندے بس اوہ والی بتی توں بعد اسیں اپڑ جانا اے۔ تھوڑی دیر بعد جد میں مڑ پچھ لیا کہ ابا جی گجرات کدوں آونا اے تے ابا جی جلندھر دی کہانی سنان لگ گئے۔ جد میں تیری عمر دا سی میں وی تیرے دادا دادی نال دور اک ویاہ تے گیا سی۔ جاندیاں میں بس وچ بیٹھ دیاں ای سوں گیا تے رستے دا پتا ای نہیں لگا پر واپسی تے جلندھرمینوں وی تیری طرحاں بہت دور لگا سی۔ انج تیرے دادے نے مینوں جلندھر پہنچن تیک بتیاں گنن نوں لا دتا، توں وی بتیاں گن یا فیر اوس دور والی پیلی بتی نوں ویکھی جا ، ایویں تھوڑی چر بعد گجرات آجانا ایں۔ میں ابا جی دی جھولی وچ سر رکھ کے اکھاں اُتے لوئی لے لئی تے خیالاں خیالاں وچ اپنی بھین نوں یاد کردیاں سوچدی رہی کہ باجی دا ویاہ تے بہت ای دورکر دتا اے۔ بتی آوندی نہیں پئی۔

بابل دی گودی تے لوئی دے نگھ وچ رہندیاں میں کدوں اُڈنا سکھیا ؟ پتا ای نہ چلیا بس ایہ یاد اے کہ میں 1985وچ پہلی واری انڈیا جارہی سی۔ گوانڈھ وچوں میری اک سہیلی فریدہ دا تایا ہمیش گلی وچ منجی اُتے بیٹھا حُقہ پیندا رہندا۔ منجی دے نال اوہناں دی لمبی ڈانگ وی پئی ہوندی جہنوں اوہ پھڑ کے گلی وچ تر دے ہوندے سن ۔چٹا کرتہ ، چٹی چادر تے موڈھے اُتے پرنا رکھ حُقے دے کش لاندے کھنگدے ریندے ۔ میں اوہناں نوں کسے نال ویگل بات کر دیاں گھٹ ای ویکھیا ۔ ایہ عام مشہور سی بابا سڑیل اے ۔ سبھ اوس توں ولا کے لنگھ جاندے ۔ ایتھے تیکر کہ گلی وچ کھیڈدے بال وی اوہناں کولوں بہت ڈردے سن ۔

میری سہیلی دے تایا جی نے اج پہلی واری میرے نال گل کیتی ۔کڑیئے سُنیا توں انڈیا چلی ایں؟ جی تایا جی۔ دھیئے میرا اک نکا جیہا کم سی ، ایہ کہندیاں ای اوہناں دیاں آکھاں بھر آیاں۔ جی تایا جی حکم کرو میں چھیتی چھیتی کہہ دتا۔ اوہناں اپنے موڈھے تے رکھے پرنے نال اکھیاں پونجھیاں تے بڑے بھروسے نال پچھیا دِھیئے کریں گی نا میرا کم۔ جی تایا جی میں پوری کوشش کراں گی ۔۔کوشش نہیں پتر ایہ کم کرنا ایں۔ تایا جی دی ہنجواں بھری جلالی آواز نے مینوں جھنجھوڑ کے رکھ دیتا۔ جی جی میں ضرور کراں گی ،تسی دسو تے سہی؟

"جدوں توں انڈیا اپڑیں گی توں سیدھی جلندھرجاویں۔ اوتھے بڑیاں بستیاں نیں پر توں بستی پیرداد پچھ لیئں ۔ سبھ نوں پتا ہونا اے میری بستی دا۔اوتھے ٹالی ، بیری تے شہتوت ہلے اونج ای کھڑے ہونے نیں۔ میں تے میرے بیلی اوہناں اُتے چڑھدے تےکھیڈے ہوندے ساں۔ فیردبی جہی واج وچ تایا جی بُڑبڑا رہے سن، "لوکی وڈھے کٹے گئےپر ایناں رکھاں دیاں جڑاں دھرتی دے سینے نال چمبڑیاں رہیاں‘‘۔مینوں تایا جی دی کوئی گل سمجھ نہ آئی پر اوہناں اپنی گل جاری رکھی۔ پہلے تے بستی دے آسے پاسے کھیت ای کھیت سن پر ہن ہو سکدا اے کہ آبادی ودھ گئی ہوئے۔ویکھ نا پاکستان دی آبادی دا کیہ حال ہویا اے۔ خیر بستی پیر داد بستی شیخ نیڑے نیڑے ای نیں ۔ تایا جی اوہ تے ابا جی دی بستی اے۔ ہاں ہاں تیرا پیئو وی تے اوتھوں دا ای اے۔ توں اپنے ابے دی بستی تے جاویں گی ای بس نالدی بستی ای تےپیر داد اے۔ پیرداد پہنچ کے کسے کولوں وی پرمجیت سنگھ دا پچھ لیئں سبھ اوہنوں جاندے نیں۔اوس نے پیر داد دے مسلماناں نوں بچاون لئی اپنی جان دی پرواہ نہیں سی کیتی۔ اوہ دل دا کھرا تے بڑا چنگا ماسٹر سی۔ میں تے اوس دا پترسندیپ سنگھ ا کو جماعت وچ اکٹھے پڑھدے تے کھیڈ ےساں ۔ سندیپ تے اوتھے ای ہونا ایں اوس نوں اپنی بستی توں دور جانا چنگا نہیں سی لگدا ۔میرے جگری یار سندیپ نوں تے ماسٹرپرمجیت جی۔۔جے جیندے ہوون ۔۔۔کہندیاں تایا جی رو ن لگ گئے تے بس ایناں ای کیہ سکے ۔۔میرا سلام آکھیں ۔

ویلا لنگھدا گیا۔ میں کئی واری کم دے سلسلے وچ انڈیا گئی پر ہر واری ویزا اکو شہر دِہلی دا ای ملدا۔بڑ ا چاہ سی کہ کدی کوئی آکسفیم دی جنڈر ٹرینگ پنجاب وچ وی ہو جاوئے انج ویزا مل جاوئے گا تے جلندھر جاون دی میری ریجھ پوری ہو جاوئے گی ۔ پر انج نہ ہو سکیا۔ تایا جی کئی ورھے پہلے پورے ہوگئے تے ابا جی وی انڈیا پاکستان دے سیاسی حالات ٹھیک ہووندی آس لائے کجھ ورھے پہلے ایس جہان توں ترگئے۔ پر میرے دل اندر فریدہ دے تائے دی بستی پیرداد تے ابا جی دی بستی شیخ دا دیوہ ہمیش بلدا رہیا۔

بھلا ہووئے ساڈے متراں دا جنہاں سانوں اپنی دی دھی رانی دے ویاہ تے چڑھدے پنجاب آون دا سنیہادتانالے بڑی کوشش وی کیتی کہ سانوں ویزا مل جاوئے ۔ ایہ ویاہ بڑا بھاگاں والا سی کہ سانوں پنجاب دا پہلی واری ویزا ملیا ۔ ویزا ملن توں بعد میں کئی واری سفنے وچ ایہ کہندیاں جاگ جاندی کہ ابا جی جالندھر کدوں آونا ایں؟

آخر او دن آ گیا جدوں میں جلندھر جا رہی سی۔ میں عجیب جئی چپ وچ خشی تے ڈر جہیا محسوس کر رہی سی جویں ہنےکجھ ہو جانا اے اور میں اپنی ساری حیاتی پچھدے ای رہنا اے کہ جلندھر کدوں آونا ایں؟ اک بےتابی تے بے صبری دا اساس سی۔میرے متھے تے تریلی تے ہتھاں دیاں تلیاں اُتے مڑھکا آئی جاندا سی۔میں اپنے خیالاں دی دنیا وچ انج کھبھی ساں کہ کسے دی کوئی گل سمجھ نہیں سی آ رہی۔ بولنا کجھ چاہندی سی تے بولیا کجھ جاندا سی۔ ایہ بہت ای جذباتی دورہ سی ۔ جتھے میرے وڈھیاں دی مٹی اُڈیک رہی سی ۔ بستی پیر داد تے بستی شیخ واجاں مار ریہاں سن تے میں بڑی بے صبری نال جلندھر ویکھن دی اُڈیک وچ ساں۔

جد ابا جی دا جلندھر آیا ، میرے اندر ایسی اُتھل پُتھل مچی ۔ہنجو تے ہاسے اکو ویلےُ مکھ تے ڈُلھدےرہیے۔ کہندےنیں جنے لہور نہیں ویکھیا او ہ جمیا ای نہیں پر مینوں انج کیوں لگ رہیا سی کہ میں مڑ توں جنم لے رہی آں۔ جلندھر دی ہر گلی بازار، لائل پور خالصہ کالج ، لوکائی تے بولی سبھ کجھ جانیں پچھانیں سن ۔

اک گلی وچ بالک کھیڈے ویکھ ابا جی دا بالپن یاد آگیا ۔ میں رو پئی تے زمین توں مٹی چھو کےہتھاں نوں مل لئی ۔ ایہ مٹی میرےوڈھیاں دی نشانی ہن میرا حصہ سی ۔ میں جھلیا وانگوں اک گلی وچوں دوجی گلی ایس ڈھنگ نال ویلا ورتن دی کوشش وچ ساں کہ کوئی پل ہتھوں کِر نہ جاوئے ۔ چھیتی چھیتی تُردیاں زمین تے میرےپیر نہیں سی لگ ریئے۔ میرا جُسا ٹٹیاں بھجیاں ٹھکریاں وانگوں محسوس ہو رہیا سی۔ میں اپنے آپ نوں اکٹھیاں کردی ، جوڑدی تے پھیر اک دم جیویں ٹٹ کے ٹھیکریٹھیکری ہوجاندی۔ میں انج محسوس کر ریہی سی ، جویں میں سی ادھ پچددی ،جیوندی موئی، ڈاروں وچھڑی،کونج نروئی۔بستی شیخ تے پیر داد وچ،کھوجن تر پئی متر پیارے ، وچھڑے اپنے سجن سارے ، ماپے ، بالپن تے اپنے وڈھ وڈھیرے، آس دے دیوئےرکھ بنیرے۔

ہرگھرجاپے بابل دا گھر، دادا بولے قبراں اندر۔ میرے سارے سفنے جاگےساہ توں نیڑے، بستی والےلگن مینوں دادکے میرے۔پُھلاں ورگے نازک لوکی پر اندروں میرے وانگوں روگی، اوہناں مینوں کول بٹھایا اتھرو پونجےسینے لایا۔ ٹالی تھلے منجی ڈائی ،یاد پٹاری جھولی پائی، زخماں اُتے،چاہت والی ملھم لائی ۔جالندھر آ کے مینوں لگیا جویں میں پیکےگھر آئی۔