بھنگ دی سرپرستی…… دھتورے دا کیہ قصور اے؟ ـــــ کالم ــــ٭رویل٭

پھرو مست الست ملنگ سائیں

پیو بھنگ‘ مچاؤ جنگ سائیں

سرکار دے معاملے سرکاراں ای جانن۔ اسیں تے دو تن دناں توں نشئیاں وچ میلے ورگی کیفیت ویکھ رہے آں۔ اک نشئی نوں لڈیاں پاندے ویکھ کے پچھیا‘ تینوں کیہ تکلیف ہوئی اے؟ اوہنے ساڈی گل دا برا مَنّے بغیر آکھیا‘ سرکار نے بھنگ دی کاشت دی حوصلا افزائی کرن دا فیصلا کر لیا اے۔ پچھیا‘ ایہدے نال تینوں خُش ہون دی کیہ ضرورت؟ آکھن لگیا‘ خُش کیوں نہ ہوویے‘ کل نوں پوری قوم ساڈے نال رلن والی اے۔ جدوں سارے ساڈے ورگے ہو جاون گے تاں سانوں مندا کون آکھے گا؟

بھنگ‘ صدیاں توں پنجاب دا قومی نشا رہیا اے۔گھٹو گھٹ اک ہزار سال توں پنجابی قوم بھنگ پی کے سُتی ہوئی اے۔ ایس لئی سانوں بھنگ دی سرپرستی دی گل سُن کے کوئی چنگا یاں مندا محسوس نہیں ہویا۔ لگدا اے‘ اسیں وی بھنگ پیتی ہوئی اے۔ گل ایہ اے کہ سو سال پہلاں‘ ایہناں ای دِناں وچ لاہور ورگے شہر دے بارھاں داخلی بوہیاں دے دوہاں پاسے بھنگ نال بھرے دو مٹکے پئے ہوندے سن۔ نال ڈولچی تے پیالے وی۔ شوقین حضرات شہر وچ داخل ہون ویلے پہلاں کٹورے بھر بھر کے بھنگ نال من پرچاوا کردے تے فیر شہر دے اندر آوندے۔ ایہناں مٹکیاں دا خرچا شاید اوس سمے دے مخیر حضرات دیندے ہوون گے‘ سانوں ایہدے بارے نہیں پتا۔

بھنگ دی ورتوں پنجاب وچ اج توں پنج چھے ہزار سال پہلاں توں ہو رہی اے۔ تہانوں شاید پتا ہووے‘ لفظ ”سوموار“ جہنوں اجوکی نسل ”پیر“ آکھدی اے‘ ایس دن دا ناں وی بھنگ کارن ای پیا سی۔ آریا جدوں پنجاب وچ آئے تاں ایہناں نے بہت سوہنے ست کونیے پتراں والی اک بوٹی ویکھی۔ ایہ ہری بھری بوٹی پورے پنجاب وچ عام اُگدی سی۔ آریاواں نے ایہنوں گھوٹ کے پی کے ویکھیا تاں ایہدے سرور اُتے عاشق ہو گئے۔ اوہناں نے ہفتے دا اک دن ایہ بوٹی پین واسطے وقف کر چھڈیا۔ بوٹی وچ بدام تے کجھ ہور وستاں نال پانی پا کے اوہ گھوٹ لیندے تے اوس پیون نوں رج رج پیندے۔ ایس پیون دا ناں ”سوم رس“ رکھیا گیا تے جہڑے دن ایہ سوم رس پیتا جاندا سی‘ اوہدا ناں ”سوم وار“ ہو گیا۔ سوم رس پیون والے تاں مقامی لوکاں وچ گھل مل گئے پر سوموار دا ناں اجے وی پرچلت اے۔

تواریخی طور اُتے بھنگ اک وڈے قتلام دی وی ذمے وار اے۔ ”اجے دلی دُور اے“ والا محمد شاہ رنگیلا وی بھنگ دا شوقین سی تے اوہدے دور وچ بھنگ دے چرچے شہر شہر تے پنڈ پنڈ ہوندے سن۔ نادر شاہ درانی شاید کوئی بہتر نشا کردا ہووے گا‘ تاں ای مارا مار کردا دلی اپڑ گیا تے فتح کر کے سکون چین نال بہ گیا۔

پر بھنگ نے اوہنوں چین نال بہن نہ دتا۔ فاتح تے مفتوح بادشاہ اجے من و تودا فرق مٹا ای رہے سن کہ دلی دے کسے بازار وچ بھنگ پین والے کسے بندے نے قہقا مار کے آکھ دتا۔ ”واہ محمد شاہ رنگیلے‘ اخیر بادشاہی داء کھیڈ گیا ناں“ دُوجے نے پچھیا کہ کیہ ہویا تاں بھنگی ہوراں دسیا کہ رنگیلے نے کسے سوانی ہتھوں سازش کر کے نادر شاہ نوں قتل کروا دتا اے۔ ایہ فقرا پٹرول دی اگ وانگوں ہر پاسے کھلر گیا۔ مقامی لوکاں نوں جدوں پتا لگیا کہ نادر شاہ قتل ہو گیا اے تاں اوہناں نے نادر شاہ نے ایدھر اودھر پھردے سپاہیاں نوں قتل کرنا شروع کر دتا نے کنے سارے مار چھڈے۔

جدوں نادر شاہ نوں پتا لگیا تاں اوہ فورن آ کے دلی دی وڈی مسیت دِیاں پوڑھیاں وچ کھلوتا تے تلوار لہرا کے صرف اینا آکھیا ”بزن بکف“ بس فیر تلواراں ہتھاں وچ آ گئیاں تے ایرانی سپاہیاں نے دلی والیاں کولوں بدلا لینا شروع کیتا۔ ست دناں وچ اینا قتلام ہویا کہ گلیاں وچ گِٹّے گِٹّے لہو کھلو گیا۔ اخیر عماد الملک نامی درباری نے گلے وچ پگ لمکائی تے ہتھ جوڑ کے نادر شاہ نوں فارسی وچ عرض کیتی ”کوئی وی مقتول ہون توں نہیں بچیا‘ سوائے ایہدے کہ توں مرن والیاں نوں فیر توں زندا کریں تے دُبارا قتل کریں“ انج جا کے دلی وچ قتلام رُکیا۔

بھنگ دی اک ہور عجیب خاصیت اے کہ ایہ پنجاب تے دوالی علاقیاں وچ ای نشاور ہوندا اے۔ یورپ وچ وی بھنگ دے بوٹے ہوندے نیں پر اوہناں وچ نشا نہیں ہوندا۔ اک انگریز لکھدا اے کہ اوہنے اپنے علاقے دی بھنگ دے بعد جدوں پنجاب دی بھنگ ویکھی تاں ایہدے نشاور ہون دا پتا لگیا۔ بعدوں اوہنے پنجاب دی بھنگ دے کجھ بیج لے جا کے انگلینڈ وچ بیجے۔ بوٹے اُگے‘ وڈے ہوئے پر اوہناں وچ نشا نہیں سی۔ ثابت ہویا کہ بوٹے دی خاصیت مٹی نال ہوندی اے نہ کے بیج نال۔ بھنگ ورگی ای خاصیت پنجابیاں دی وی اے کہ ایتھے دی مٹی توں پیدا ہون والے عام کر کے مٹی نال وفادار نہیں ہوندے۔ منیر نیازی نے آکھیا سی۔

رہندا اے زمین اُتے چن نال یارِیاں نیں

دل بے ایمان دِیاں لمیاں اُڈارِیاں نیں

پنجابیاں دے بے ایمان دل دیاں وی اُڈاریاں لمیاں ہوندیاں نیں۔ مٹی وچ رہ کے وی مٹی دے نہیں ہوندے۔

پتا نہیں اجوکی حکومت نوں کِہنے ایہ عقل مندی دسی اے کہ بھنگ نال وی مال بنایا جا سکدا اے۔ آپ اُگنی بھنگ‘ پنجاب وچ اینی زیادا پیدا ہوندی اے‘ جنا جھوٹھ مارو۔ چاہیدا تاں ایہ سی کہ اوسے بھنگ نوں وڈھ کے برآمد کیتا جاندا پر سرکاری سرپرستی وچ بھنگ اگاون دے منصوبے بنائے جا رہے نیں۔ لگدا اے سرکار نوں ”قدرتی سرپرستی“ وچ تھاں تھاں اُگی ہوئی بھنگ نال کوئی دلچسپی نہیں۔

ہُن جے حکومتی سرپرستی شروع ہو ای گئی اے تاں پنجاب دے روایتی بھنگ دے پکوڑیاں دی سرپرستی وی کرنی چاہیدی اے جہڑے عام کر کے میلے ٹھیلے وچ یار بیلی اک دُوجے نوں کھوا دیندے نیں تے بعدوں رج کے تماشا ویکھدے نیں۔ اُنج وی بھنگ‘ صاف ستھرا نشا اے۔ شمال تے مغرب ولوں آون والے ”بھرا“ نسوار دا نشا کردے نیں جہدے پاروں تھاں تھاں تھُکنا پیندا اے۔ بھنگ ایہدے ٹاکرے صاف ستھرا نشا اے۔ ایہدے عام ہوون نال ہور وستاں دی وِکری وی ودھے گی جہدے نال کاروبار چمکن گے۔ تہانوں پتا اے کہ بھنگ دا گھوٹا بناون وچ بدام‘ سونف‘ کالی مرچ‘ ہری لاچی‘ خشخاس‘مصری تے ہور کئی وستاں وی رلائیاں جاندیاں نیں۔یعنی نرا بھنگ دی سرپرستی نال ست اٹھ ہور چیزاں دی وِکری وی ودھ جاوے گی۔

نشے دے سیانے دسدے نیں کہ شراب‘چرس‘ افیم‘ ہیروین‘ ماریجوانا‘ ایل ایس ڈی‘ کریک تے انج دے ہور درجناں نشیاں وچ بھنگ سبھ توں ذلیل نشا اے۔ ایہنوں پین دے بعد نکے موٹے دا فرق نظروں اولھے ہو جاندا اے۔ رستے وچ آون والی نالی وی دریا جاپدی اے تے بندا ایویں پیا ڈردا اے۔ ایس توں لگدا اے حکومتی سرپرستی وی بھنگ دے ایس کردار نوں ساہمنے رکھ کے کیتی جا رہی اے۔ اُنج بھنگ ٹھنڈا نشا سمجھیا جاندا اے۔ مسلسل پین والا زندگی دے میدان وچوں ویلھا ہو جاندا اے۔ جے ویاہیا ہووے تاں اوتھوں وی ریٹایرمنٹ ہو جاندی اے۔

بھنگ دی حکومتی سرپرستی ویکھ کے اسیں وی راضی آں۔ جدوں سارے بھنگی ہو جاون گے تاں زندگی دے مسائل وی گھٹ ہو جاون گے۔ نشئی عام کر کے گٹھے لگ کے پیا رہندا اے۔ کسے نال لڑدا جھگڑدا نہیں‘ روٹی ٹکر دیاں فکراں توں بے نیاز ہوندا اے۔ کسے نال حسد کرنا اوہدے وس دی گل ای نہیں۔ نوکری تے ویاہ دے جھنجٹ توں وی بے نیاز ہو جاندا اے۔ ذرا سوچو‘ کیسی آزادی بھری زندگی ہوندی اے اوہدی۔ جے پوری قوم ای انج ازادی دی زندگی بتیت کرن لگ پوے تاں ملک جنت دا نمونا نہ بن جاوے گا؟

البتا ایس گل دی سمجھ نہیں آئی کہ دھتورے دا کیہ قصور اے؟ منیا کہ تھوڑا زہری ہوندا اے پر اوہدے وی کجھ نہ کجھ فایدے تے ہوون گے۔ خاص کر اوہدا گول گیند ورگا کنڈے دار پھل ویکھن وچ وی بہت سوہنا ہوندا اے۔ ریشمی کولے پتے وی بے مثال نیں۔ حکومت نوں بھنگ دے نال نال دھتورے دی کاشت نوں وی فروغ دینا چاہیدا اے۔

سجنو‘ اسیں تے اپنے باغیچے وچ بھنگ دی کاشت شروع کرن والے آں۔تسیں وی ایس آہرے لگو۔رل مل کے حکومت دی مدد وی کریے تے اپنا بھلا وی ہووے۔

*****