منزہ شاہد…… چن توں آون والی مائی۔۔۔۔٭رویل٭

لاہور شہر دیاں سبھ توں خوبصورت ترین 10عورتاں دی فہرست بنائی جاوے تاں اوہناں وچ منزہ شاہددا ناں یقینن شامل ہووے گا۔ اصلوں اوہناں دی خوبصورتی نرا چہرے دی خوبصورتی نہیں سی۔ اوہدے وچ اندر دی خوبصورتی وی شامل سی جہڑی بہت گھٹ لوکاں نوں ملدی اے۔ اوہناں دے اندر اک پاکیزگی سی۔ اوہی اندرلی پاکیزگی اوہناں دے چہرے اُتے آ کے ہور سوہنا بنا دیندی سی۔

دُوجی وجھا ایہ سی کہ اوہناں اندر یورپین خون وی سی۔ اوہناں دے والد انگریز سن جہناں نے بادشاہی مسجد دے اوس سمے دے مولوی ہتھیں اسلام قبول کیتا سی۔ انگریز نے پنجابی کڑی نال ویاہ کیتا جس پاروں منزہ جی یورپی تے پنجابی حسن دا لازوال ملاپ سن۔ پر چھیتی ای منزہ جی مترئی ماں دے وس پے گئے جہنے جان چھڈان لئی بہت چھیتی اوہناں نوں دس سال وڈے بندے نال ویاہ دِتا۔

ایہ گل منزہ ہوراں مینوں آپ دسی سی۔ پر ایہ بعد دی گل اے۔

سویر انٹرنیشنل میں 1997 وچ شروع کیتا۔ پرچا اوس سمے دے پنجابی رسالیاں توں تھوڑا مختلف سی۔ جہڑے سجناں متراں نوں جاندا سی‘ اوہناں وچ افضال شاہد ہوراں دا ناں وی شامل سی جہڑے عالمی پنجابی کانفرنس دے حوالے نال میری فہرست وچ آئے سن۔

کجھ چر مگروں مینوں ڈاک راہیں اک نظم یاں کافی ملی۔ کلاسیکی تے ربی پیار نال بھری ہوئی اوہ نظم میں آوندے سویر وچ چھاپ دتی۔ اوہدے بعد ہر وار ایہو جہی اک لکھت آوندی تے اگلے پرچے وچ چھپ جاندی۔ نال تصویر وی…… پڑھنہار وی سویر وچ منزہ شاہد دی لکھت دی اُڈیک کردے۔

اک دن مینوں افضال شاہد دا فون آیا۔ ”منزہ دا اپریشن اے‘ خون دی ضرورت اے۔ اوہنے کہیا اے کہ جمیل پال نوں آکھو۔ اوہدے کالج وچ کئی شاگرد ہون گے‘ کسے نہ کسے دا خون گرپ میرے نال رل جاوے گا۔“ اودوں مینوں پتا لگیا کہ منزہ شاہد‘ افضال شاہد دی گھر والی اے۔

میں کلاس وچ اعلان کر دتا۔ کجھ پڑھیار تیار ہو گئے جہناں نوں میں ہسپتال دا پتا دے کے گھل دتا۔ رَت دان ہوگیا‘ اپریشن وی ہو گیا۔ صحت مندی بعدوں شکریے دا فون وی آ گیا۔ انج منزہ جی نال تعلقات‘ ذاتی جہے بن گئے۔ وڈے لوک نکے نکے احسان وی ساری عمر یاد رکھدے نیں۔ منزہ جی وی وڈے سن‘ وڈے‘ سگوں بہت وڈے دل والے۔ کدی کدی اوہناں دا فون وی آ جاندا‘ کلام تے چھپ ای رہیا سی۔ سویر دا مارچ یاں شاید اپریل2016دے بعدکوئی پرچا نہیں آ سکیا پر منزہ جی نال فون تے میسیج راہیں رابطا رہیا۔ کدی کدائیں کوئی ذاتی گل وی ہو جاندی۔ کدی فون راہیں وی گل کر لیندے۔میرے ولوں کوئی احسان نہیں سی کیتا گیا‘ میں تے صرف مُنڈیاں نوں رت دان دی پریرنا دتی سی پر منزہ ہوراں ایہ گل ساری عمر یاد رکھی۔

منزہ شاہد‘ وکھری قسم دی عورت سن۔ غیبت تے حسد توں کوہاں دُور‘ دنیاوی الایشاں تے گندیائیاں توں پاک۔ منزہ دے مطلب وی ایہو ہوندا اے‘ دنیاوی الودگیاں توں پاک۔ اوہ نفرت دا جواب محبت نال دین والے سن۔ اپنی ذات اُتے دُوجے نوں ترجیح دین والے۔ شر بھرے زمانے اندر اوہناں دا وجود خیر بھریا سی۔

ویاہ دے پہلے دو چار سال شاید نہیں‘ باقی ساری عمر اوہناں نے خاوند ولوں وی عذاب بھوگیا۔ بعض مرداں نوں گھر دے پکے مرغ نالوں پرائے گھر دی دال زیادا پسند ہوندی اے۔ اوہناں نوں وی ایہو جہیا جیون ساتھی ملیا سی۔ جہڑا بازاری عورتاں نال ویلا گزار کے اپنے کارنامے بیوی نوں فخر نال سُناندا۔ شراب پیندا‘ ماردا کٹدا تے اکثر آکھدا‘ مینوں تیرا معصوم چہرا اُکا پسند نہیں‘ مینوں کنجری دے چہرے والیاں عورتاں پسند نیں۔ پہلاں مترئی ماں‘ مگروں مترئے ورگا خاوند۔ اوہناں نے سوائے آخری دو چار سال دے‘ ساری عمر عذاب بھوگیا۔ مار کٹ کرن والا تے بیوی دے حق دی خیانت کرن والا خاوند بیمار ہو گیا‘ منزہ نے پتی ورتا سوانیاں وانگ بیمار خاوند دی خدمت کیتی تے اوہدے مرن توں پہلاں پہلاں اوہدیاں ساریاں زیادتیاں معاف کر دتیاں۔ اوہ ہندو نہیں سن‘ نہیں تے شاید خاوند دے نال ای ستی وی ہو جاندے۔

مالی حالات خاوند دے ہوندیاں وی کوئی اینے چنگے نہیں سن۔ وڈی بھین کجھ مدد کر دیندی سی‘ اوہ وی ٹر گئی۔ انگریزی اوہناں دی مادری نہیں پر پدری زبان سی۔ پروف ریڈنگ تے ترجمے دا کم وی کردے رہے تاں جے زندگی نوں دھکا لگ سکے۔

ایسے خاوند توں اوہناں دی اولادسی۔ مینوں اوہناں نے تن بچے ای دسے سن۔ دھی عینی (قراۃ العین) جو ویاہ کے جرمنی جا چکی سی۔ دو پتر‘ حسن تے حسین۔ میرے خیال وچ ایہو اوہناں دی جمع پونجی سی پر صرف اینی ای نہیں‘ ہور درد وی اوہناں دے سینے وچ چھپے ہوئے سن۔ اوسے سینے وچ جتھے دل دا روگ وی کئی سال توں رہ رہیا سی۔

کتاب ”ہنجوواں چ لبھدا پھراں“ آئی تے میں اک کاپی اوہناں نوں گھل دتی۔ دُوجے ای دن اوہناں نے کتاب بارے جذبات دا اظہار کیتا۔ کتاب وچ پہلا مضمون میری پہلی جانہار دھی بارے سی۔ اودوں مینوں اوہناں نے دسیاکہ اوہ آپ وی تن واری ایس کٹھن سمے وچوں گزر چکے نیں۔ اوہناں دا دُکھ میرے نالوں تن گنا ودھ سی‘ شاید تن گنا توں وی ودھ۔ میں تے پیو ساں‘ اوہ ماں سن۔

اوہناں راہیں ای مینوں پتا لگیا کہ عورت مرد وچکارلے تعلق وچ ماں‘ بھین‘ بیوی‘ دھی تے عاشقی توں وکھ اک چھیواں تعلق وی ہوندا اے۔ جانن دا تعلق۔ تے ایہدے وچ ماں‘ بھین تے دھی دے تعلق وانگوں کسے قسم مَیل نہیں ہوندا۔ اوہ پنج وقتے نمازی ای نہیں‘تہجد گزار وی سن۔اپنی عبادت دا ڈھنڈورا نہ پِٹن والے۔ اک وار اوہناں نے راتیں دو وجے کوئی میسیج کر دتا۔ اوس سمے میں کسے کم پاروں جاگ رہیا ساں۔ ایس لئی ترت جواب دے دِتا۔ دُوجے ای منٹ اوہناں دا میسیج آ گیا‘ ایس ویلے کیوں جاگ رہے او؟

”ایس خش فہمی وچ نہ رہنا کہ میں وی تہاڈے وانگوں تہجد پڑھن لئی جاگیا ہویا آں“ میں جواب دتا۔ ”مینوں اپنے ورگا نہ سمجھ لینا۔“

اوہناں داکلام‘ کتاب دا رُوپ وٹاندے وٹاندے چار سال لگ گئے۔ میرے کول ٹایپ ہویا پیا سی۔ نہ ہون ماتر وسیلیاں وچ چھپن دی واری نہیں سی آ رہی۔ عام شاعراں وانگوں کتاب چھپدی نیڑے ویکھ کے اوہناں نے پبلشر دے نک وچ دم کرن والا وطیرا نہیں پھڑیا۔ کدی کدائیں صرف جَتا دیندے کہ میری زندگی تھوڑی اے تے کتاب آ جانی چاہیدی اے۔ اخیر کتاب چھپی‘ میں اوہناں نوں ایہ سرپرایز دتا کہ اوہناں دی سالگرھا والے دن دفتری کولوں ملن والیاں کتاب دیاں ویہ اِکی کاپیاں وچوں اک کاپی رکھ کے باقی نفیس حیدر راہیں اوہناں نوں بھجوا دتیاں۔ فیر کروناآ گیا تے ہور کاپیاں آون بھجوان تیکر چھے ست مہینے لنگھ گئے۔ اوہناں دی دُوجی کتاب بالاں لئی نظماں دی اے جہڑی ٹایپ کر کے اوہناں نوں پروف پڑھن لئی گھلی گئی تاں اک ہفتے دے اندر اندر اوہناں نے پڑھ کے واپس گھلوا دتی۔ شاید اوہناں دا خیال سی کہ زندگی دے دن تھوڑے نیں‘ جے چھیتی چھپ جاوے تے بہتر اے۔

بائی تریئی سال دے ایس سفر وچ میری اوہناں نال صرف اک ملاقات ہوئی۔ رِشم دا ویاہ نیڑے سی‘ اک دِن سویرے دس وجے نال اوہناں دا فون آیا: ”تہاڈا گھر کتھے اے؟اسیں تہاڈے محلے وچ آں‘ رکشے والے نوں تہاڈے گھر دا پتا نہیں لبھ رہیا‘ ذرا گائیڈ کرو۔ میں رکشے والے نوں فون اُتے راہ سمجھایا تے پنج منٹاں وچ اوہ میرے گھر بیٹھے سن۔ امی‘ عطیہ تے رشم نال ملاقات ہوئی‘ اوہناں نے رشم دے سر اُتے پیار دتا تے سلامی دا لفافا پیش کیتا۔ چاہ دا کپ میں اوہناں دا فون آوندیاں ای بنان لئی آکھ دتا سی۔ اوہناں نے چاہ پیتی‘ کوئی دس منٹ بیٹھے ہون گے تے ٹر گئے۔ اوہناں نے ہسپتال جانا سی جتھے اوہناں دے دیور دا اپریشن سی۔ بعد وچ اوہ امی نوں اکثر یاد کردے۔ ”چٹے والاں والیاں مائیاں مینوں بہت چنگیاں لگدیاں نیں“اوہ کہندے۔”تھوڑا انتظار کرو‘ چھیتی ای تسیں وی چٹے والاں والی مائی بن جاؤ گے‘ میرا جواب ہوندا۔

مینوں اوہناں دے چلانا کر جان دی خبر وی رشم نے سُنائی۔ رات دے کوئی دس وجے‘لوکائی دا کم کردیاں اوہنے آ کے دسیا۔ ”ابو جی‘ منزہ شاہد……“ اوہ کجھ کہندی کہندی رُک گئی“

”کیہ ہویا اے منزہ شاہد نوں؟“ میں پچھیا تاں اوہدے کولوں بولیا نہ گیا۔ ”فیس بُک اُتے اوہناں دی وفات دی خبر کسے نے لائی اے۔“

میں فورن اوہناں دا فون نمبر ملایا۔ فون بند سی۔ فیس بُک اتے اوہناں دا صفحا لبھ کے اوہناں دے متراں دی فہرست ویکھی۔ قراۃ العین (عینی) مل گئی۔ اوہنوں میسیج کیتا۔ تھوڑی دیر بعد جواب آ گیا۔ موت دی تصدیق ہو گئی سی۔

”امی پہلی دسمبر نوں راتیں سُتے‘ سویرے نہیں اُٹھے“ اوہنے دسیا۔

مینوں پتا اے‘ اوہ لازمی تہجد پڑھ کے سُتے ہون گے۔ سُتے ہویاں ای رب ولوں بلاوا آ گیا۔ اینی اسان موت؟ رب اپنے بندیاں دی زندگی وچ تاں ازمایش کردا اے پر اوہناں دی موت تے موتوں بعد دیاں منزلاں اسان کر دیندا اے۔

منزہ جی نے اپنی زندگی وچ بہت دُکھ ویکھے پر ہُن اوہناں دا اسان ویلا شروع ہو گیا اے۔