ہنجُوواں ' چ لبھداں پھِراں۔۔٭رویل تبصرا٭

ہنجُوواں ' چ لبھداں پھِراں۔۔٭رویل تبصرا٭

جمیل احمد پال ہوراں دی نویں کتاب “ہنجوواں 'چ لبھداں پھراں” وچ گئے گواچیاں پیاریاں بارے تاثرات نوں بیان کیتا گیا اے۔ایہناں پیاریاں وچ اوہ لوک شامل نیں جہڑے اوہناں دے جیون وچ ساتھ رہے تے فیر اگلے جہان ٹُر گئے۔ایہناں ہستیاں بارے گل کردیاں لیکھک ہوراں نے اوہناں سنگ بیتے لمحیاں نوں یاد کردیاں پڑھن والیاں نوں جذباتی وی کیتا اے تے اپنے وچاراں نال لکھت نوں اک دستاویز بنا چھڈیا اے۔سارے مضمونا ں نوں بڑے جذباتی ڈھنگ نال بیان کیتا گیا پر نال نالوادھو دی معلومات تے قصے نہیں بیانے گئے نیں کہ گل حقیقت توں دراڈی جاپن لگے،پر جو لکھیا گیا اوہناں دے اوہ سبھ کجھ ساہمنے واپریا اے جویں کہ دیباچے وچ ای اپنے خیالاں نوں انج بیان کردے نیں:”میں اوہناں بارے اوہناں ای لکھ سکیا جِنا اوہناں نوں جانیا”ایس کتاب دا پہلا لیکھ “دو قبراں وچ سُتی کڑی” اپنی دھی رانی نیلوفر جمیل دے حوالے نال اے جو سوا چھے مہینے دی حیاتی لے کے ای ایس جہان اُپر آئی اوس دا نِکا جہیا جیون سی پر وچھوڑے دا دُکھ بہت وڈا دے کے اگلے جہان ٹُرگئی۔دوجا لیکھ”اک ادھورا خاکا” مسعود کھدر پوش دے حوالے نال اے جہناں کول لیکھک ہوریں پنجاب فورم قایم کرن ویلے گئے سن تے اوہناں نے مسعود کھدر پوش نوں کویں جانیا ایس لیکھ وچ بیان کیتا اے۔ پنجابی تحریک وچ جہڑے کامیاں داویروا کردیاں ہوئیاں محمد ادریس نوں تے اوہدے کم نوں اک یادداشت وچ جویں محفوظ کردا لیکھ”جوبن رُت دا جانہار” اے۔”ظلماں تے دھکے شاہیاں خلاف جیوندا جاگدا وائٹ پیپر” وچ ستار طاہر ہوراں دے حوالے نال یاداں سانجھیاں کیتیاں گئیاں نیں جس نوں آپ اُستاد من رہے نیں کیوں جے اوہناں دا کیتا بدیسی ساہت دا ترجما آپ نے پڑھیا تے ادب دی اک نویں دُنیا توں جانو ہوئے۔ستار طاہر ہوراں دے جیون دیاں کئی گلاں تے اوہناں دا ’کتاباں،چاہ تے سگریٹ‘ نال کیہ ناتا سی ایس نون بڑے ودھیا ڈھنگ نال بیان کیتا اے۔اک اجہیا پنجابی لسانیات دان جس دیاں دُھماں پوری دُنیا وچ نیں تے روس دے وچ اوہناں دے علمی کم نوں سلاہیا جا رہیا اے پر اوس نوں اپنے ای محلے وچ کوئی نہیں جاندا اے اوہدے بارے لیکھ “کلر کھادی کتاب” وچ بیانیا گیا اے،ایہ لیکھ عین الحق فرید کوٹی دے بارے اے تے اوہناں نال ملاقاتاں نون سوہنے انداز نال بیان کیتا گیا اے۔”اک بہت کلے بندے دی موت” وچ اپنے شاگرداں نال دوستی والا تعلق رکھن والے اجہے انسان بارے اے جس نال مخالفت بارے لیکھک ہوریں کہندے نیں “رانا جی دی مخالفت کیتی ای نہیں جا سکدی” اسلم رانا ہوریں پنجاب یونیورسٹی، پنجابی شعبے نال جُڑے اوہ استاد ہن جہناں نے ساری حیاتی لوکاں دی بھلیائی ای کیتی۔اوہناں بارے گل کردیاں جمیل احمد پال ہوراں دا انداز کدھرے حدوں ودھ جذباتی ہو جاندا اے تے کدھرے اوہ اک فلسفی ہار اپنے وچار دیندے نیں:

“تھک تاں اوہ کئی ورھیاں توں گئے ہوئے سن۔تھکواں وی اوہ نہیں سی جو دو چار گھنٹے دیہاڑی دو دیہاڑی سون نال دُور ہو جاندا اے۔صدیاں دا تھکیواں اوہناں دے اندر لہ گیا سی۔ایہ تھکیواں تاں صدیاں ارام کرن نال ای لہ سکدا سی۔”

پنجابی پیار تے پنجابیاں دے مسئلیاں بارے گل کرن والے ایہ اکلوتے استاد سن جو اپنے پڑھیاراں نوں وی ایس بارے جانکاری دیندے سن۔

“اک بہادر بندے دی موت” دے لیکھ وچ عزیز احمد پال ہوراں دے جیون بارے دسیا گیا اے جہناں نے اپنا جیون اک بہادر بندے ہار بِتایا تے کدے اولاد دے وی احسان مند نہ ہوئے۔آپ دے جیون نوں لیکھک ہوراں نے اپنے نال جڑے واقعات نال وی بیان کیتا اے تے اوہناں دے جیون دے کئی رنگ ساہمنے لیاندے نیں۔”آصف خاں۔۔۔ہاسے،ہنجو،یاداں” دے سرناویں ہیٹھ لیکھ پنجابی زبان دے منے پرمنے سوجھوان بارے اے جہناں نال استادی شاگردی والا تعلق سی۔ایس لیکھ وچ آصف خاں ہوراں دے وچاراں دا وی ذکر اے تے اوہناں نال ہنسی مذاق والیاں گلاں نال اوہناں نال لنگھائے پل یادگار تے ہلکے پھلکے انداز نال بیان کیتے نیں۔گئی گواچیاں یاداں وچوں اک مضمون کسے انسان بارے نہیں سگوں “پوسٹ بکس1131لاہور” بارے اے جس نال اک لما عرصا ساتھ رہیا ہووے او س نوں لیکھک نے جیوندے جاگدے سنبندھ وانگ ای لیا تے ایس نوں وی چنگیاں ماڑیاں یاداں نال بیان کر دتا اے۔”امرتا پریتم تے میں” وچ امرتا پریتم دے حوالے نال لوکاں دیاں گلاں تے اپنیاں وچاراں نوں بیان کیتا اے۔لیکھ دا انداز کدھرے کدھرے امرتا دے خلاف گلاں کرن والیاں دا ذکر کردیاں کرڑا وی ہو جاندا اے ایہ ایس لئی ہو سکدا اے کہ انساناں دی اندرلی منافقت نوں بیان کرن لئی ضرور وی ہو جاندا ے۔”یار توں کتھے ایں؟” کنول مشتاق بارے یاداں نیں تے کنول مشتاق دیاں لکھیاں کتاباں کسے ہور ناں نال چھپدیاں تے لیکھک دے ماڑے ہوندے حالات تے شوشن دا ویروا ایس مضمون وچ ویکھیا جا سکدا اے۔”چیتے آویں یار خیالا”تے “ناہید شاہد۔۔۔۔کجھ یاداں” وچ موت دی کچھڑ وچ جا کے سوون والیاں نال بیتے پلاں نوں تاثراتی ڈھنگ نال بیانیا گیا اے۔

“زمین نوں جھپی پاکے سو جاون والے دا ناں” جہناں نال کوئی سنبندھ نہیں تے بہت وڈا سنبندھ وی ہے سی انسانیت دا ایس حوالے نال جی ٹی روڈ اُتے کار حادثے وچ مارے جاون والے منڈے بارے اے جو ساڈے آل دوالے اکثر انج دے واقعات ویکھن وچ آ جاندے نیں پر ایس نوں جمیل احمد پال ہوراں نے بڑے ای سچجویں ڈھنگ نال بیان کردیاں سماج دی بے حسی نوں وی بیان کیتا اے تے اپنے اندر دے ذاتی کرب نوں وی جو اوہ اج تیکر محسوس کر رہے نیں۔

“دوستی اک نگھ دا ناں اے” وچ قلمی دوستی توں دوستی دے ہوون والے سفر وچ اندرا جی نال کویں ملاقات ہوئی اوس بارے تاثرات نیں تے فیر اک ہندو پروار وچ ’اکلاپا‘ ہنڈاندی بیوا دا جیون رتے سماجی بندھناں وچ قید سوانی تے دوستی دا نگھ ایس مضمون وچ بیانیا گیا اے۔

“اک وڈے کہانیکار دی موت” وچ حسین شاہد دے بارے تاثرات نیں جو پنجابی زبان دے منجھے ہوئے کہانیکار تے ناول کار نیں۔ایہ سبھ لیکھ لکھدیاں ہوئیاں جمیل احمد پال ہوریں سماج دے ورتارے دے حوالے نال اپنیاں وچاراں نوں وی تاثرات ودھاون لئی شامل کردے نیں جس نال لکھت دااثر وی دُونا ہو جاندا اے۔ ایس کتاب وچ لیکھکاں بارے تاثرات نوں جویں بیان کیتا گیا اے تاں پڑھنہاراں کول لیکھکاں بارے پڑھدیاں ایہ سِٹا ساہمنے آندا اے کہ سماج دا ورتارا پڑھے لکھے لوکاں نال کدے وی ٹھیک نہیں رہیا جس کارن کتاب نال جڑے انسان بے چین روح ہار ای جیون لنگھا رہے نیں۔ایس کتاب دے کُل صفحے112تے مُل تِن سو روپے اے،پنجابی مرکز لاہور نے ایس کتاب نوں سوہنے ڈھنگ نال چھاپیا اے۔