ہِندی زبان دے منے پرمنے کہانیکار منوج کمار پانڈے دی کہانی  "خزانا" (ترجما کار:خالد فرہاد دھاریوال)ــــــ رویل 

اتہاس، بھوگول تے دنت کتھاواں

اسیں پنڈت رام ابھیلاش دی اولاد ساں۔ جہناں بارے پنڈاں تھاواں دے بُڈھے نجانے کِنے قصّے اپنے اندر لکائی بیٹھے سن۔ اوہ ساڈے علاقے دے لگ بھگ اسطوراتی شخص سن۔ اسیں ایسے گل دی ہینکڑی نال بھرے ساں کہ اسیں رام ابھیلاش دی اولاد ہاں۔ تے کئی وار دُوجیاں کولوں اوہناں بارے جوڑے قصّے کُجھ زیادہ ای لبھدے تے اِنج سانوں خُد اپنے بارے نویاں نویاں گلاں پتا لگد یا ں رہندیاں۔

اسیں ایتھوں دے جدی رہن والے نہیں ساں۔ اج توں لگ بھگ ڈیڈھ سو سال پہلاں اِک بچے نوں اپنے نال لئی رام ابھیلاش ایتھے ظاہر ہوئے سن۔ اوہ 1857 دے نابراں وچوں سن۔تے ہُن جدوں کہ نابر ہار گئے سن تے تھاں تھاں رُکھاں اُتے لمکا ئے جا رہے سن اوہ اپنے اکلوتے پُتر نال بھج وگے سن۔ اوہناں دے پریوار دے سارے دے سارے لوک رُکھاں اُتے ٹنگ دتے گئے سن۔ ہُن اوتھے اوہناں دا کُجھ وی نہیں بچیاسی۔ واپسی دی کوئی آس وی نہیں رہ گئی سی۔

ابھیلاش پور ،جتھے اسیں اج رہندے ہاں ایتھے آؤن توں پہلاں اوہ کِتھے کِتھے بھٹکدے پِھرے ایس بارے کِسے نوں کُجھ وی نہیں پتا۔ ایس بارے خُداوہناں نے وی کدے کِسے نوں کُجھ وی نہیں دسیا۔تے 1857 توں لگ بھگ دس سال بعد جدوں اوہ ایتھے اپڑے تاں اِک تیرھاں چودھاں ورھیاں دا بال تے اِک کُتا اوہناں دے نال سن۔ آپس وچ اوہناں دوناں دا ورتارا پیو پُتر دی بجائے گورو چیلے والا سی۔ اوس بال نے کدے اکل وانجے وی اوہناں نوں پیو آکھ کے نہیں سدیا سگوں گورو جی ای کہندا رہیا۔ ایہ پِرت اینی لمی چلی کہ پرمپرا بن گئی۔ اودوں توں ساڈے پریوار وچ لگاتار پیو نوں گورو تے پُتر دھی نوں چیلا چیلی آکھیا جاندا رہیا۔ ایتھوں تیک کہ ایہ پرمپرا اج وی کئی گھراں وچ بچی ہوئی اے۔

اسیں رام ابھیلاش دی اٹھویں پِیڑھی وچوں ہاں۔

جدوں اوہ ایتھے آئے تاں اوہناں ایتھوں دے زمیندار لوچن تیواری کولوں اپنے رہن لئی تھوڑھی جیہی بھوئیں منگی۔ اوہناں لوچن نوں کہیا سی کہ جو زمین اوہناں دے کسے کم دی نہ ہووے اوہی اوہناں نوں دان کر دتی جاوے۔ تے نجانے کس غیبی اشارے نال لوچن دیاں نظراں بِناں ارادا ای ایس ٹِبے ول اُٹھ گئیاں سن۔ لوچن نے اوہناں نوں پنڈ دی پچھم لاہمے ان گنت سالاں توں خالی پیا ٹِبادے دتا۔ پورے دا پورا۔ ایہ اُچا نیواں ٹِباکئی وِگھیاں وچ پسریا ہویا سی۔ ایس اُتے کُجھ نِم تے کِکر دے رُکھاں توں اڈ تھوہرتے کانیاں دا پورا اِک جنگل اُگیا ہویا سی۔

کہندے ہن کہ ایتھے کدے کِسے چھوٹے موٹے راجے دا محل ہوندا سی جو ستونجا توں لگ بھگ سو سال پہلاں دے کِسے ہور ستونجا دی لڑائی وچ ڈھا دتا گیا سی۔ راجا تے اوہدے پریوار دے لوک مار دتے گئے سن۔ نوکر چاکر کامے سبھ مار دتے گئے سن۔ شاید ای کوئی بچیا ہووے۔ کہندے ہن کہ کوئی اِک کُھوہ سی جو لاشاں نال پُور دتا گیا سی۔ تے لُٹ مار توں بعد قلعے وچ اگ لا دتی گئی سی۔ ڈھا چھڈیا سی اوہنوں۔

ایس پچھے کوئی گنبھیر گل نہیں سگوںاِک چھوٹی جیہی نک رکھن دی لڑائی سی جو ہولی ہولی اِک بھیانک تے وسوں باہرے کرودھ وچ بدل گئی سی۔ اوہناں کول ایس توں علاوہ کوئی ہور چارا نہیں بچیا سی کہ اوہ اوہناں نوں مار کُٹ سکن جہناں توں کہ اوہ نفرت کردے سن۔

کہندے ہن کہ ایہ دھاڑا رات دے تیسرے پہر ہویا سی۔ مشالاں دی لوء وچ چمکدیاں ہوئیاں تلواراں تے خنجراں نے نجانے کِنے جُثیاں کولوں اوہناں دا چِت چیتا کھوہ لیا سی۔ تے اوہناں نوں ہمیشاں ہمیشاں لئی ڈُونگھی نیندرے سنوا دتا سی۔دھاڑویاں نے اپنے چہرے اُتے کالے کپڑے دا مڑھاسا بنھی رکھیا سی۔ پر اکھیاں تاں سبھ دیاں کُھلیاں سن جہناں وچ اِک ہتیارا کرودھ تر رہیا سی۔ ایس دے باوجود مرن والیاں نے مارن والیاں نوں پچھان لیا سی تے حیرانی نال اوہناں دیاں اکھیاں پاٹ گئیاں سن۔

پر ایہ پوری طرحاں سچ نہیں اے۔ بہتے مرن والیاں نوں تاں اوہناں دے مرن دا پتا ای نہیں لگیا سی۔سُتے پئے ای اوہناں دا گاٹا وڈھ دتا گیا سی۔ ایس لئی کیہ پتا کہ اوہ اج تیک اپنے آپ نوں سُتاہویا ای من رہے ہون تے اپنے جاگن دی اڈیک کر رہے ہون۔ اوہناں نوں ایس گل اُتے اچنبھا ہو رہیا ہووے کہ اچن چیت اوہناں دی رات اینی لمی تے کالی کو یں ہو گئی اے ! تے ایس وچ اوہناں نوں اینے خونی سفنے کیوں آ رہے نیں۔ کیہ پتا کہ بہتیاں نے سفنیاں وچ ای دم توڑ دتا ہووے تے ہُن تیک بھروساکر رہے ہون کہ اکھ کُھلدیاں ای اوہناں دا سفنا ٹُٹ جاوے گا تے اوہ پھر توں جی اُٹھن گے۔ پر ایہ سبھ تاں ان گنت سال پرانیاں گلاں ہن۔لگ بھگ ڈھائی سو سال پہلاں دیاں گلاں۔ ہُن تیک تاں اوہ نیندر ماندے وی انتاں دے تھک گئے ہون گے تے اوہناں دیاں اکھیاں وی دُکھن لگیاں ہون گیاں۔ ایس لئی دُباراجنم بہت ضروری چیز اے۔

کہندے ہن کہ لاشاں دی سڑاند ایتھوں اگلے سو سالاں تیک آؤندی رہی۔ لوکاں نوں ایہدے نیڑے توں لنگھن دی وی اوکھیائی رہی۔ ایہ اودوں دُور ہوئی جدوں رام ابھیلاش ایتھے آن وسے۔

رام ابھیلاش نے اکلے کارے کُھوہ کھٹیا۔ اکلے نے اِٹاں پتھیاں تے اکلے ای اپنا اِک چھوٹا جہیا گھر اسار لیا۔ جو دُوروں ای وکھالی دیندا۔ لوک حیران رہ جاندے کہ کوئی اکلا بندا ایہ سبھ کیویں کر سکدااے۔ پر ایہ سبھ سوچدے ہوئے اوہ پتا نہیںکیوں اوس پندراں ورھیاں دے بال نوں بُھل ای جاندے جو ایہناں سبھ کماں وچ رام ابھیلاش نال برابر دا حصے دار سی۔ دوناں نے رل کے اگلے چار پنج سالاں وچ ایس ٹِبے نوں اینا سوہنا بنا دتا کہ لوکاں لئی ایہ اچنبھا پیدا کرن والی گل بنی رہی۔ تے ایتھوں سبھے ایس طرحاں دیاں کہانیاں جنمیاں کہ پنڈت رام ابھیلاش نے ٹِبے دے وسنیک جِناں بُھوتاں نوں سادھ لیا اے تے ایہ اوہناں جِناں بُھوتاں دی ای محنت دا سِٹااے۔

بُھوتاں والی گل تاں رام ابھیلاش جانن پر ایہ اوہناں دا سِرڑ ای سی جیہنے ایہ سبھ کر وکھایا سی۔ اوہناں نے ایسے تھیہہ وچ نپیاں ان گنت سال پرانیاں اِٹاں پُٹ کڈھیاں سن تے گارے نال ہیٹھ اُتے جوڑدے گئے سن۔ اِٹاں باہر آ کے خُش ہو گئیاں سن تے اوہناں رام ابھیلاش دا بھرپور ساتھ دتا سی۔ اِٹاں نے ای اوہناں نوں اِک کُھوہ دا وی راہ وکھایا سی جس وچوں گھٹ توں گھٹ اِک صدی توں پانی نہیں کڈھیا گیا سی۔ اوہناں سو سالاں دا بچیا ہویا پانی رام ابھیلاش پیو پُترنے اگلے تن چار سالاں وچ ای مکا چھڈیا سی۔ سِٹے وجہوں ایہ ٹبہ اِک ہرے بھرے مہکدے ہوئے جنگل وچ بدل گیا سی۔

ایہ سبھ اینا دھیرے دھیرے تے سہج سبھا نال ہویا کہ ایس پاسے لوکاں دا دھیان ای نہیں گیا تے جدوں توجہ ہوئی تاں اوہ حیران رہ گئے۔ لوچن تیواری تیک وی ایہ خبر پہنچی تے اوہ اِک سہج موہ نال ٹِبے اُتے اپڑ ای گئے۔ مُنڈے نے تے رُکھاں اُتوں طرحاں طرحاںدے پُھلاں دی آؤندی واشنا نے اوہناں دا سواگت کیتا۔

شاید ایس وچ واتاورن دے جادو دا وی اثر ہووے جدوں اوہناں نے رام ابھیلاش دے بانکے پُتر نوں ویکھیا، جیہنوں ایہناں چار پنج سالاں وچ اوہناں نے نجانے کنی وار ویکھیا ہووے گا۔ پر اجوکے ویکھن وچ کجھ خاص سی۔ ایہ بال جس دا ناں رام اقبال سی ہُن لگ بھگ وِیہہ سال دا ہو گیا سی۔تے اوس دی مس پُھٹیاں اجے تھوڑھا ای چِر ہویا سی۔ اچن چیت لوچن تیواری دے من وچوں اِک خیال اُبھریا تے کِسے پکے ارادے وانگوں اندر بیٹھ گیا۔

اوہناں نے اوسے دن رام ابھیلاش دے ساہمنے ایہ سجھائو رکھیا کہ اوہ اپنی دھی دا ویاہ اوہناں دے پُتر نال کرنا چاہوندے ہن۔ جیہنوں رام ابھیلاش نے بغیر کِسے وادھو اُتشاہ دے ’ہری دی مرضی‘ کہہ کے قبول کر لیا۔ تے بدلے وچ نُونہہ دے نال پنجاہ وِگھے زمین تے ایس ٹِبے اُتے وی حق مل گیا۔

ایہ سبھ بہت پرانیاں گلاں ہن۔

ہُن تاں رام ابھیلاش دا گھر رام ابھیلاش دے پریوار دے راہیں ابھیلاش پور وچ بدل گیا اے۔ جس وچ کوئی پینتی گھر ساڈے ای پتی داراں دے ہن۔ باقی پندرھاں وِیہ گھر اوہناں جاتیاں دے نیں جہناں نوں اسیں اپنے کم لئی ویلے کویلے ایتھے لیا وسایا۔ ایس طرحاں اِک پیو پُتر یاں گورو چیلے توں شروع ہویا ایہ سلسلااج اِک پورے پنڈ وچ بدل گیا اے۔

ایس دوران بہت سارے قصّے بنے وِگڑے۔ جویں بہتے لوکاں دا مننا سی کہ رام اقبال رام ابھیلاش دے پُتر نہیں سن۔ رام ابھیلاش دا پُتر تاں غدر دے بعد والی دس سالا بدحالی دی بھینٹ چڑھ گیا ہویاسی۔ ایہ تاں کوئی یتیم مُنڈا سی جس دے ماپے ستونجا وچ مارے گئے سن تے جو ایدھر اودھر کھجل ہوندا لُکدے پِھردے رام ابھیلاش دے متھے جا لگیا سی۔ کُجھ لوک تاں ایہ وی کہندے سن کہ اوہ مسلمان مُنڈا سی جیہنوں رام ابھیلاش نے ہندو بنا وکھایا سی۔

ساڈے بعض پتی دار جہناں دے پُرکھے مسلمان ہو گئے سن اوس نوں اوہ مسلمان ای مندے سن تے اوس دا نام اقبال دسدے سن جہنوں رام ابھیلاش نے بدل کے رام اقبال کر دتا سی۔ خیر ایہ سبھ قصّے ہن۔ ایہناں وچ کِناسچ اے کِناجھوٹھ، ایہ جانن دا ساڈے کول کوئی وی ذریعا نہیں سی۔ پر ایس توں وی ودّھ کے گل ایہ سی کہ ایہناں قصّیاں دے باوجود ساڈا جیون بیت رہیا سی، اسیں زمینداراں دے جوائی تے بھانجے بھتیجے ساں۔ اسیں پورے علاقے دا مان تران ساں۔ تے ہولی ہولی پورے علاقے دی پروہتائی تے گوروگیری اُتے ساڈا قبضا سی۔ ہور کیہ چاہیدا سی سانوں۔ ہُن اسیں ابھیلاش پور دے واسی ساں تے ابھیلاش پور ساڈا سی۔

ساڈا حال سماں یعنی کوڈیوں نکمے ہونا

جیوںجیوں ساڈے گھر ونڈے گئے تیوں تیوں ساڈیاں زمیناں تے امیری وی ونڈی گئی۔ تے اجوکے سمے اسیں کوڈیوںنکمے ساں۔ پنڈ دے کُجھ دوجے لوکاں دی تُلنا وچ ساڈے کول اِک شاندار ماضی ضرور سی پر اوہ ساڈے کسے کم دا نہیں سی۔

ساڈے کول ہُن تھوڑی تھوڑی پیلی سی بس۔ رُکھ تے باغ بہتے سانجھے ای سن۔ ہُن سانوں کُجھ لوکاں نوں ایتھوں باہر نکلن بارے سوچنا چاہیدا سی۔ تے باہر نکلن دے خیال توں ای ساڈا دِل ڈردا سی۔ باہر نکلدیاں ای سانوں محنت کرنی پیندی تے محنت سانوں بُھوت پریت وانگوں ڈراؤندی سی۔ ساڈے وچوں کُجھ لوک باہر ضرور گئے سن پر اوہ گدیاں تے ڈھیریاں اُتے گئے سن۔ اوہناں نے اجہیاں کُڑیاں نال ویاہ رچایا سی جہناں دے بھرا نہیں سن۔تے اوہ سوہرے گھر جا کے بیٹھ گئے سن۔ ایسے طرحاں کُجھ دُوجے ابھیلاش پور آئے وی سن۔

ورودھی صرف اِک سی۔ لگ بھگ پنج چھ پیڑھیاں پہلاں ساڈا اِک پتی دار باہر نکلیا سی۔ تے نجانے کیہڑے حالاں وچ اوس کسے مسلمان زمیندار کول رسوئیے دی نوکری کر لئی،ان پانی کرن دی۔ جدوں کئی سال بعد اوہ واپس پرتیا تاں اوس دے پرتن توں پہلاں ای اوس بارے سبھے خبراں ساڈے تیک اپڑ گئیاں سن۔ سو، اوس دے باقی پتی داراں نے اوس نالوں روٹی دا سبنندھ توڑ لیا۔

بدلے وچ کُجھ دِناں دے سوچ وچار توں بعد اِک دِن اوس نے مولوی نوں گھر سدیا تے باقاعدامسلمان ہو گیا۔

اوہ وی ساڈے وچوں ای سی۔ جیہڑا خُون ساڈیاں رگاں وچ دوڑدا سی اوہی اوس دیاں رگاں وچ وی سی۔ پر دھرم بدلدے ای اوہ ساڈے لئی اوبڑ سگوں اچھوت ہو گیا سی۔ اسیں اوس نال دُشمناں والا ورتارا کرن لگے۔ شاید ایہی وجہ سی کہ جدوں پاکستان بنیا تاں اوہ اوتھے جان والے جتھے اندر تُرنت ای رل گیا۔ دو پُتر وی اوہدے نال ای گئے۔ باقی دو پُتراں تے اوس دی گھر والی نے نال جان توں نانہہ کر دتی۔ تے اوہ ایتھے رہ گئے ساڈے نال۔ اپنے پورے ٹوہر نال۔ اِک مسیت وی اُسار لئی اے۔ تے ہُن سارے رلا ملا کے نئوں گھر ہن۔

جو ایتھوں گئے اوہ پاکستان اپڑے یاں نہیں ، جیکر اپڑ گئے تاں اوہناں دی اولاد اوتھے کس حال وچ اے ایس بارے سانوں کُجھ وی نہیں پتا۔ پر اسیں جو ایتھے رہ گئے ساں ہُن چھِج رہے ساں سہجے سہجے، ہولی ہولی۔ ساڈے کُجھ گِنے چُنے پتی داراں نوں چھڈ دیو جہناں نے سرکاری نوکریاں حاصل کیتیاں تے نیڑے تیڑے دے شہراں وچ وس گئے۔ اوہ ہُن ابھیلاش پور کدے کدار ای آؤندے ہن۔ بہتی وار اپنی کھیتی واڑی دا حساب کرن۔ جیہڑی ساڈے وچوں ای کوئی واہ بیج رہیا ہوندا اے۔

اِک سماں سی کہ جدوں ساڈے پریوار دے لوک واہی بیجی دے کم نوں ہتھ وی نہیں لاؤندے سن۔ پہلے زمانے وچ وگار ، مگروں مزدوری تے ادّھ اُتے ہوندی رہی کھیتی واڑی۔ اِک گھمنڈ بھریا خود نوں دتا ہویا وچن سی کہ کھیت وچ کم کرنا ساڈا باہمناں دا کم نہیں۔ تے کردے وی کیوں جدوں اینے سستے مزدور تے ہل واہے لبھ جاندے سن۔ ایہ لگ بھگ ٹھیک ہووے گا جیکر آکھیا جاوے کہ اسیں محنت کرنا وسار ای چُکے ساں۔

بعد وچ ایہ سماں وی آیا کہ جیکر اسیں خُد واہی بیجی وچ نہ رُجھدے تاں شاید بُھکھیاں ای مر جاندے یاں کہ سانوں ابھیلاش پور چھڈ کے­­ کم دھندھے دی بھال وچ کدھرے باہر نکلنا پیندا۔

سبھ توں پہلاں اوہناں لوکاں نے اپنا کم خود کرنا شروع کیتا جو مسلمان ہو چکے سن۔ بعد وچ اوہناں دی ویکھیا ویکھی چھیدی پنڈت وی اِک دِن ہل تے جوگ سنے کھیت وچ وکھالی دتے۔ ایہ اِک ان ہونامنظر سی۔ ابھیلاش پور دے بہتے پنڈتاں نے اوہناں دے ایس کم دی بڑی نِندیا کیتی۔ اوہناں نوں برادریوں باہر کرن دیاں دھمکیاں دتیاں گئیاں۔ پر اوہ ڈٹے رہے۔ اوہناں نے سِدھے اِک بول نال سبھے دھمکیاں نوں رد چھڈیا کہ برادری نوں ویکھاں یاں اپنے بچیاں دا مونہ ویکھاں۔

ہولی ہولی سارے لوکاں نوں چھیدی پنڈت دی لِیہ اُتے ٹُرنا پیا۔ پوند شرم دے مارے کئی لوکاں نے رات نوں کم کرنا چھوہیا۔ جیہدے سبب کم کردے ہوئے اوہ لوکاں دیاں نظراں وچ آؤنوں بچے رہے۔ ایہ اک فضول جہیا پردہ سی جس دے آرپار سبھ کجھ دِسدا سی پر ایس نوں ڈِگن وچ وی کئی سال لگ گئے۔

تے ایس سبھ دے باوجود حالات مندے ای ہوندے لگے گئے۔ اسیں خاندانی طور تے بس پروہتی دا کم جاندے ساں ۔ تے ہُن ابھیلاش پور وچ ای پنجاہ پنڈت سن۔ نیڑے تیڑے دے پنڈاں وچ وی اوہناں دی گنتی گھٹ نہیں سی۔ لوکاں دے من وچ ساڈی عزت نہیں رہی سی۔ اوہ ساڈے ساہمنے ای ساڈا مذاق اڈاؤندے۔ لوبھی، مفت خور ، گنڈویا ، پاکھنڈی آکھ کے اپمان کردے۔ تے ساڈے توں بہتر ایہ کون جاندا سی کہ اسیں ایہ سبھ سچ مچ ساں۔ اُتوں پوتر تے روحانی نظر آؤن دا جتن تے اندروں پھوکے ، ہماتڑ ہینے لوبھی ، مفت خور ، گنڈویا، پاکھنڈی۔

اسیں متھاج ساں۔ تے مشکل ایہ سی کہ اجے تیک اسیں جہناں اُتے رُعب پا کے پل رہے ساں اوہناں ساڈے کولوں رُعب کھانا بند کر دتا سی۔ پہلاں اسیں اوہناں اُتے ترس کھاندے ساں ہُن اوہ ساڈے اُتے ترس کھا رہے سن۔ اوہناں نوں ساڈا ڈر نہیں رہیا سی۔

اوہناں کول زمیناں نہیں سن۔ اوہ پہلاں وی اپنی محنت دی کمائی کھا ندے سن۔ تے ہُن وی۔ ہُن ساڈے وچوں بہتیاں دیاں زمیناں گھٹ رہیاں سن تے اوسے تُلنا وچ اوہناں وچوں کئی دھنی ہوندے پئے سن۔

خد ساڈے اوہ پتی دار جو مسلمان ہو گئے سن اوہناں دی حالت وی ساڈے توں بہتر سی۔ اوہناں نوں رکشا چلائون توں لے کے کِسے قصبے دی سڑک کنڈھے چاہ سموسے دی دُکان چلائون تیک اُتے کوئی اعتراض نہیں سی۔تے اوہناں وچوں اِک منڈے نے اجے تھوڑھے دِن پہلاں نزدیکی بازار وچ وال کٹن دی دُکان کھولی سی۔ کیہ دھرم بدلن نال سنسکار ایس قدر بدل جاندے ہن ؟ اسیں اکثر سوچدے تے بُھل جاندے کہ ایس دے بعد اوہناں اُتوں اوس ناس ماری سوچ دا دباء ختم ہو گیا سی جیہدے نال کہ اسیں جُھوجھ رہے ساں۔ دُوجا دھرم بدلدے ای اوہناں نوں ساڈے مقابلے وچ بہت زیادہ جسمانی تے ذہنی رگڑیاں نال نِبڑنا پیا سی۔ جہناں نال کہ ساڈا شاید کدے نہیں واہ پیا یاں کہ ہُن پے رہیا اے۔

کوئی نہیں جاندا کہ ایس دی شروعات کیویں ہوئی سی تے ایس مشکل سمے وچ جدوں کہ سانوں نویں سرے توں کم وچ جُٹ جانا چاہیدا سی اسیں کُجھ بے تھہوے سفنیاں وچ گواچ گئے۔ ساڈے وچوں جو لوک کم دی بھال وچ یاں بہتری دی تلاش وچ باہر نکلے اسیں اوہناں نوں اکھوں پروکھے کر دتا۔ سانوں اگے دی بجائے پِچھے ویکھن وچ زیادہ سُکھ ملدا۔ اجہیا کردے ہوئے کئی وار سانوں اِک بھیانک اداسی گھیر لیندی تے ایہ اداسی وی سانوں بھلی لگدی۔

ایہ سانوں لنگھے ویلے دے اوہناں لِشکدے دِناں ول لے جاندی جتھے سبھ کُجھ سونے رنگا سی۔ اسیں وار وار اوہناں دِناں ول پرتنا چاہوندے۔ اسیں پھر توں رام ابھیلاش یاں رام اِقبال دے سمے وچ پرت جانا چاہوندے۔ ایہ سبھ کردے ہوئے اسیں اِک خیالی دُنیا وچ پہنچ جاندے جتھے رام ابھیلاش یاں رام اقبال سِدھے ساڈیاں اکھیاں موہرے کھڑے ہو جاندے جدوں کہ ساڈے وچوں کسے نے وی اوہناں نوں نہیں ویکھیا سی۔ تے اوہناں دی کوئی تصویر وی ساڈے کول موجود نہیں سی۔

ایہ اوہناں دناں دی گل جاپدی اے جدوں ساڈے وچوں بہتیاں نے حقیقت دی بجائے قصّیاں وچ رہنا شروع کیتا ہووے گا۔ رُکھے سُکے حال سمے دی تُلنا وچ قصّیاں دی دُنیا اوہناں نوں زیادہ ہری بھری تے رنگین لگی ہووے گی۔تے اوہ ہولی ہولی اِک دِن اوتھے ای وس گئے ہون گے۔ اوہناں نوں اچمبھا ہویا ہووے گا جدوں اوہناں نے اوتھے اپنے انیک پُرکھیاں پتی داراں نوں ویکھیاہووے گا۔ تے چاء چڑھیا ہووے گاکہ ایتھے اوہ اکلے نہیں لگن گے۔

چوپھیرے دے قصّے تے اوہناں دا حقیقت وچ بدل جانا

اسیں بچپن توں ای سُندے آئے ساں کہ ساڈے چارے پاسے خزانے کھلرے ہوئے ہن۔ ساڈے ہیٹھاں زمین وچ تھاں تھاں اُتے اتھاہ دھن گڈھیاہویا اے۔ ایس گل وچ سچ سی پر بھورا کُو ای۔ ہر گھر وچ کُجھ نہ کُجھ مشکل ویلے لئی نپ کے رکھیا جاندا سی۔ سِکے، مُہراں تے زیور ای نہیں برتن تیک زمین وچ گڈ کے رکھے جاندے سن۔ بھیت تے حفاظت دے لحاظ نال گھر دا مالک گھر دے جیاں نوں وی نہیں دسدا سی کہ اوس نے دھن کتھے نپیا ہویا اے۔ کئی وار اوہ ایہ کسے نوں دسے بناں ای مر جاندا سی۔ تے اِنج اوہ نپی ہوئی دولت اوتھے دی اوتھے ای رہ جاندی سی۔ تے اوس دا ہتھ آؤنا پوری طرحاں مقدراں اُتے نربھر کردا سی جو کہ کدی کدار ای ساتھ دیندے سن۔

میں جدوں چھوٹا ساں تاں اجہی قصے مینوں بڑے من بھاؤنے لگدے سن جہناں وچ خزانیاں دا ذکر ہوندا سی۔ تے ساڈے علاقے وچ اجہے قصّیاں دی کوئی تھوڑ نہیں سی۔ ایہ سارے قصّے ساڈے ساہمنے حقیقت دے ڈھنگ وچ آؤندے سن۔ ساڈے نزدیکی پُرکھے یاں سچ مُچ دے لوک ایس وچ ہمیشاں پاتراں دے رُوپ وچ موجود رہندے سن۔ اسیں اپنے وڈکیاں توں کُجھ ایس طرحاں واقف ہوئے۔

بالھے پُرکھے بُھوتاں دے رُوپ وچ وی ساہمنے آؤندے سن۔ کُجھ خزانیاں دی رکھیا لئی سپ بن گئے سن۔ ایس لئی بچپن توں ای سپ تے بُھوت میرے لئی دوہری کِھچ والی چیز رہے۔ اِک تاں ڈر، گُجھے بھیتاں دی کِھچ تے دُوجی ایس گل دی کہ میں کیہ پتا اپنے کیہڑے پُرکھے نوں ہُنے مِل رہیا ہاں۔

سپاں نوںمیں کھوجدا، اوہناں دا دُور تیک پِچھا کردا۔ اوہناں دیاں ورمیاں تیک، رُکھاں دیاں کھوڑھاں تیک جتھے کہ اوہ رہندے سن ، تے اوہناں دے دشمن نیولے۔ سپ نیولے دی لڑائی، سپ دے زہر توں بچاؤن والیاں بُوٹیاں دے قصّے، ناگ منی تے ایس دے چمتکاری اثر دے قصّے سبھ دے سبھ اِک دم حقیقت دی شکل وچ ساڈے ساہمنے آؤندے۔ کڑیاںاِک دُوجے نال جُڑدیاں ہوئیاں، تے خزانیاں دی اِک وڈی کتھا تیار کردے ہوئے۔ جدوں میں سکول جانا شروع کیتا تے اگلے تن چار سال بعد جدوں میں طرحاں طرحاں دے دھاڑویاں بارے جانیا تاں میں ہمیشاں سوچدا سی کہ اوہ پُورب ولوں آئے ہون گے۔ مینوں اجہے سفنے آؤندے جہناں وچ کدے انگریز حملا کر رہے ہوندے تاں کدے تُرک۔ ایہ سبھ دے سبھ پُورب ولوں ای آؤندے وکھالی دیندے تے خزانیاں نوں لُٹن مگروں اوسے سمت وچ واپس پرت جاندے۔

ایس دے پِچھے اُکا نجی کارن سن۔ پُورب ول ای ساڈا سبھ توں نیڑے دا بازار سی۔ لوکاں دا بہتا آؤنا جانا پورب ولوں ای سی۔ ونجارے وی پُورب ولوں ای آؤندے تے ایس تلاء دے کنڈھے ڈیرا لا لیندے۔ ایہ ونجاریاں بارے ٹُھک نال کُجھ وی نہ جانن یاں اوہناں بارے ساڈے گھراں وچ دُھمے طرحاں طرحاں دے قصّیاں دا ای اثر ہووے گا کہ میرے سفنے وچ جدوں انگریز یاں مغل حملا کرن لئی آؤندے تاں اوہ ونجاریاں دے ای بھیس وچ ہوندے۔ اوہ گھوڑیاں دی بجائے مجھاں اُتے بیٹھ کے آؤندے۔ تے ساڈیاں وستیاں اُجڑ جاندیاں۔ لوک رُکھاں اُتے ٹنگے نظر آؤندے۔ سفنا ختم ہون توں بعد سارے لوک رُکھاں اُتوں لتھ آؤندے تے اپنے اپنے کم دھندے لگ جاندے۔ تے ونجارے ایتھے ای تلاء دے کنڈھے اپڑ جاندے۔ تلاء دا نام سی سُکھوا دا تلاء۔ ایہ اِک بے حد پیتلا تلاء سی۔ ایہ چوڑائی وچ کافی وڈا سی تے اوس نوں ورکھا وچ وی کھڑے کھڑے پار کیتا جا سکدا سی۔ امکان اے ٹِبا ایتھوں دی مٹی نال بنیا سی۔ ہو سکدا اے کہ کدے ایہ ٹویا رہیا ہووے پر ہُن ایہ اِک پیتلے تلاء وچ بدل گیا سی۔ لگ بھگ پورے ای تلاء وچ کریموا کِھلریاہویا سی جس دا ساگ اکثر ساڈے گھراں وچ پکدا۔

تلاء دا ناں سُکھوا کیوں اے؟ اِک وار میں ہنومان مِسر کولوں پُچھیا سی۔ اوہناں نے دسیا کہ پہلاں اِنج دُکاناں نہیں ہوندیاں سن جتھوں سبھ کُجھ لبھ جاوے۔ تے ونجارے آؤندے سن کُجھ سامان ویچدے کُھ خریددے تے اگے ودھ جاندے۔ سُکھوااِک ونجاریاں دے سردار دا ناں سی جو اکثر ایس تلاء دے کنڈھے ڈیرا لاؤندا سی۔ اوسے دے ناں اُتے ایس تلاء دا ناں سُکھوا دا تلاء پے گیا ہولی ہولی۔

ایہ گرمیاں وچ ایس قدر سُک جاندا کہ سُک کے ایس دی مِٹی تریڑاں مار جاندی۔ اوہناں وچ ڈُونگھیاں دراڑاں پے جاندیاں۔ ایس تلاء دے نال اِک کتھن جُڑیا سی جس توں ساڈے علاقے دا بچہ بچہ واقف سی۔ کتھن سی ، اِک لکھ لاؤ تاں نئوں لکھ پاؤ پتا نہیں سُکھوا ایس پار یاں اوس پار۔ ایس کتھن وچ اِک لکھ خرچ کرن اُتے نئوں لکھ مِلن دا بھروسہ سی پر پیسہ خرچ کرن دا ڈھنگ تے اوس دی جگھاپکی مِتھی ہوئی نہیں سی۔ اسیں سبھ ایس وچ پورا بھروسا رکھدے تے نئوں لکھ پاؤن دے سفنے ویکھدے۔

ایس طرحاں دیاں کہاوتاں دی اِک لمی تفصیل سی۔ ہر دو چار پنڈاں توں بعد کوئی نہ کوئی اجیہی تھاں لبھدی سی جتھے ایس طرحاں دا کوئی ان مِتھیا گُجھا کتھن پرچلت ہوندا۔ کہندے ہن کہ ایس طرحاں دے پیسے عام طور تے ونجاریاں دے ہوندے سن جہڑے چوراں ڈاکوواں توں ڈر دے مارے ایہ جگہ جگہ نپ دیندے سن۔ لوک ایہناں بارے سوچن توں وی ڈردے سن۔ لوکاں دا مننا سی کہ ونجارے اپنے دھن دولت نوں جیوندا بنا دیندے سن۔ جہڑا اوس دھن دی انت کال تیک راکھی کردا سی۔

خزانے نوں جیوندا جاگدا بناؤن دے وی کئی قصّے سن۔ سبھ توں زیادہ پرچلت قصّہ ایہ سی کہ زمین وچ جتھے پیسا نپیا جاندا اوتھے ای اندر اِک بال دے بیٹھن دی جگھا بنائی جاندی۔ کُجھ ایس طرحاں کہ جدوں اوہ جگہ اُتوں پُور دتی جاوے تد وی بال دے بیٹھن دی جگھابچی رہے۔ اوتھے خزانے نوں لکاؤن توں پہلاں آخری پُوجا کیتی جاندی۔ پُوجا وچ کِسے بال نوں وی شامل کیتا جاندا جیہنوں افیم یاں کوئی ہور نشیلی چیز پہلاں ای کھوا دتی گئی ہوندی۔ بال نشے دی لور وچ گواچیا رہندا۔ اوس نوں کھیڈن لئی کھڈونے تے کھان لئی مٹھیائی دتی جاندی۔ پُوجا توں بعد پُوجا والا دیوا بلدا چھڈ دتا جاندا تے کھڈے نوں اُتوں ڈھک دتا جاندا۔ کھڈے نوں ڈھک دین توں بعد اندر دو گھٹناواں اکٹھیاں واپردیاں۔ ایدھر دیوا بُجھدا اودھر بچے دا ساہ رُکدا۔ ایس بچے دی رُوح انت کال تیک اوس نپے ہوئے خزانے دی راکھی کردی۔

کئی وار خزانے دے مالک بِناں راکھامِتھے ای مر جاندے۔ تد اوہناں دی رُوح ای خزانے دے نیڑے گُھمدی رہندی تے ایس دی راکھی کردی۔ کئی وار خزانے دی راکھی کر رہی رُوح دا اوس نال کوئی سِدھا سبندھ نہ ہوندا پر اوہ خزانا ویکھدے ای اوس اُتے کُنڈلی مار کے بیٹھ جاندی۔ کئی وار ونجارے اپنے دھن نوں جتھے چھپاؤندے اوس دے نیڑے تیڑے کدھرے کوئی پتھر وغیرہ گڈ دیندے۔ تے اوس دے نال کوئی بجھارت ورگی چیز پرچلت کر دیندے۔ جس دے مطلب وچ اوس دھن دا بھیت لُکیا ہوندا۔ ایہناں بجھارتاں نوں بیجک کہیا جاندا۔ ایہ بیجک ساڈے ورگے ہزاراںلوکاں دیاں لالساں دے نال جنم جنم تیک کھیڈدے پر اوہناں دا مطلب نہ کُھلدا۔ لکھاں وچوں کوئی وِرلا ای ہوندا جہنوں اوہناں خزانیاں دے نیڑے جان دا موقعا ملدا۔ یاں کہ اوس وچوں کُجھ حاصل ہوندا۔

ایس طرحاں دے قصّیاں وچ بہت سارے سپ وی سن۔ سپاں نوں دھن دولت نال بہت پیار سی۔ اوہ اکثر خزانے وچ ای رہندے۔ ایہ سپ وڈے دھوکے باز ہوندے سن۔ سونے چاندی ہیرے موتی وچ رہندیاں رہندیاں خد اوہناں دا سریر وی اوہو جہیاہی ہو جاندا۔ اوہناں دے سریر اُتے ہیرے موتی جڑے ہوندے۔ اکھیاں اجہیا لِشکدا ہیرا ہوندیاں کہ جیہڑا اوہناں وچ اِک وار ویکھ لیندا اوہ کُجھ ہور ویکھن دے قابل ای نہ رہندا۔ اوہ ہمیشاں لئی انھا ہو جاندا۔ اوس نوں بس اوہی لِشکدیاں اکھیاں ای اپنے چارے پاسے وکھالی دیندیاں۔

ساڈے آل دوالے اجہے ہزاراں قصّے تر رہے سن۔کئی وار لوک اجہے ای کِسے قصّے نال ٹکرا جاندے۔ قصّیاں نال ٹکراؤن دی ایس گھٹنا توں بعد کئی وار اوہ ہمیشاں لئی بدل جاندے۔کئی وار اوہ خُد وی قصّیاں وچ ای سما جاندے تے اوتھوں اوہناں دی واپسی کدے وی ممکن نہ ہوندی۔ تے دُوجے پاسے اجہے وی کئی قصّے سن جتھے کِسے دی امیری یاں اگے ودھن نوں کِسے نہ کِسے قصّے نال جوڑ کے ویکھیا جاندا۔ آپ اسیں وی اپنے پُرکھے رام ابھیلاش دی امیری نوں اِنج ای قصّیاں نال جوڑ کے ویکھدے ساں۔

میں آپ وی اجہے قصّیاں دا حصا بننا چاہوندا سی تے ایہدے لئی کوئی وی مُل تارن لئی تیار ساں۔ میں خزانیاں دا کولمبس بننا چاہوندا ساں۔ ایس لئی میںبہت سارے قصّیاں وچ اپنی آواجائی بنا رکھی سی۔ ایس معاملے وچ میں کافی میل جول والا بندا ساں۔ میں اکلا نہیں سی میرے ورگے دُوجے وی کئی سن۔

خزانا پارس پتھر سی۔ جو کِتے وی ہو سکدا سی۔ اِک پل دی لاپرواہی وی سانوں اوس خزانے توں اینی دُور سُٹ سکدی سی جتھوں دُباراکئی جنماں تیک شاید ای اسیں پرت سکدے۔کسے نوں وی دُبارا موقعا نہیں مِلناسی۔ ایس لئی موقعیاں نوں پچھاننا بے حد ضروری سی۔

اک وار جدوں گھر دے لوک کدھرے باہر گئے ہوئے سن تے میں گھر وچ اکلا ساں گھر دے پچھم دی اُچی نیویں زمین دی میں اکلے ای کھدائی کیتی سی۔ میرا پکا اندازاسی کہ ایتھوں کُجھ نہ کُجھ ضرور نکلنا چاہیدا اے۔

میں بِناں رُکے لگ بھگ دُپہر تیک مِٹی پُٹدا رہیا۔ میرے کول سماں بہت گھٹ سی۔ شام تیک گھر دے لوک واپس آ ئون والے سن۔ میری مار کٹائی وی لگ بھگ طے سی پر میں کِسے وی قیمت اُتے اپنے گویڑ دی پڑچول کرنا چاہوندا ساں۔

تے میں جدوں لگ بھگ نراش ہو ن ای والا ساں، میرا پھائوڑا کِسے پتھر نال ٹکرایا۔ میں ہولی ہولی مِٹی ہٹائون لگا۔ ساری مِٹی ہٹائون توں بعد میں ویکھیا کہ اوتھے چکی دے دو پُڑ موجود سن۔ اوہناں نوں میں باہر کڈھ لیا۔ ہور پُٹیا تاں مِٹی دی اِک سمچی مٹکی ملی جہڑی مُوندھی پئی سی۔ اوس نوں چُکیا تاں اوس دے ہیٹھاں اِک ہرے رنگ دا کن کھجورا سی۔ میں مٹکی نوں جیوں دا تیوں رکھ دتا تے مِٹی پاؤن لگا۔ ہُن ایتھوں کُجھ ہور ملنا مشکل سی۔ ہرے کن کھجورے نے میری آس مکا دتی سی۔

شام نوں گھر وچ میری چنگی خاطر ہوئی۔ پر چکی دا اِک پُڑ سِلھ وٹے دے رُوپ وِچ بہت دِناںتیک ورتیا جاندا رہیا۔ چکی دا دُوجا پُڑ ساڈے گوانڈھی بال گووِند مِسر چُک کے لے گئے۔پر ایس گھٹنا نے مینوں ایس گل دا بھرواسادتا کہ دھرتی دے اندر بہت کُجھ چُھپیا ہویا اے۔ میں جے کر اوس دا تھوڑھا جہیا وی حصا کھوج کڈھاں تاں مینوں جیون بھر کُجھ ہور کرن دی لوڑ ای نہ پئے۔

میں اکلا نہیں ساں۔ بہت سارے ’میں‘ سن جو جیون بھر کُجھ وی نہیں کرنا چاہوندے سن۔

خزانے دی کھوج عرف ابھیلاش پور دیاں لالساں ساڈی چمڑی دے سبھ توں اندرلے تہہ خانیاں وچ لُکی ہوئی کنگالی ای اوہ تگڑی چیز ہونی اے جیہنے ساڈیاں اکھیاں وچ ایس قدر خزانے دی چمک بھر دتی ہووے گی۔ساڈے گھراں دے سبھ توں اندرلے تہہ خانیاں وچ لُکی کنگالی نے ای ساڈے توں اِک دُوجے دے گھر کھدوائے ہون گے۔ جو جِنا ای بُہتاکنگال اوس دیاں اکھیاں وچ امیری دے اونے ای وڈے سفنے۔ اوس دے سفنیاں دی اونی ای لمی اُڈاری۔ تے ایس اُڈاری دا محنت یاں تھکیویں نال کوئی دُور دا وی ناتانہیں۔

محنت بارے ساڈے اندر دوہریاں گلاں سن۔ اِک تاں ایہ کہ محنت کرن دی ساڈی کوئی عادت ای نہیں رہی سی۔ رام ابھیلاش تے رام اقبال دے مُڈھلے دناں نوں چھڈ دیو تاں اسیں محنت کرنا کدوں دا وسار بیٹھے ساں۔ ایہناں دوناں دے دھنوان ہون وچ وی اوہناں دی محنت نالوں وڈا حصا دان وچ ملی زمین تے مگروں وگار دی محنت دا سی۔ اسیں اپنے اجہے کِسے وی پُرکھے بارے نہیں سُنیاسی جو محنت کر کے امیر بن گیا ہووے۔ اسیں اپنے نیڑے تیڑے اجہیا کِسے نوں ویکھیا وی نہیں سی۔

ساڈے لاگے چاگے جو سبھے واہی وان یاں محنتی ذاتاں سن ، اوہ سویر توں شام تیک مُڑھکے وچ ڈُبیاں رہندیاں سن۔ پھیر وی اکثر اوہ ننگے تیڑ ای وکھالی دیندے۔کپڑے اوہناں دے جثے اُتے کدے کدار ای ویکھی دے۔ ایس دے باوجود اوہ اکثر ساڈے پیو دادے کول آؤندے۔ ان اناج دے لئی ، روپیاں دے لئی ، قرضا منگدے ، گڑگڑاؤندے۔ اکثر اوہناں نوں ایہ قرضہ لبھ وی جاندا۔ جیہنوں اوہ اِکو مُٹھے شاید ای کدے واپس کرسکدے۔ اسیں چاہوندے وی نہیں کہ اوہ ساڈے توں پوری طرحاں آزاد ہون کدے۔ اوہناں نوں اپنی ایس حالت دا مُل بھرنا پیندا ۔ ایہ سمجھ سانوں ذرا بعد وچ ای آئی سی۔ تد اسیں وی مُل وٹنا سِکھیا۔

پر مُل وٹن دے دن لنگھ گئے ہوئے سن۔ ہُن مُل تارن دے دن سن تے اسیں بتھیرا مُل تار رہے ساں۔ اسیں شاید کسے پاسے بھج وگدے۔ ایتھے ہُن اجہیا کُجھ وی نہیں سی جس دا لوبھ سانوں روکی رکھدا۔ حالات دِنوں دِن ہور بھیانک ہون ول ودّھ رہے سن۔ اجہے وچ ساڈی سُستی توں علاوہ ایہ خزانا ای سی جیہدی چمک نے سانوں ڈکی رکھیا۔ساڈے وچوں ہر اِک نوں لگ رہیا سی کہ خزانا مِلدیاں ای ساڈے سبھے مسئلے سدا لئی مُک جان گے۔

خزانا ساڈیاں مریاں اکھیاں دا سفناسی۔ جو اپنے چھوٹے توں چھوٹے رُوپ وچ لبھ جاندا تاں وی شاید اسیں بچ جاندے۔ کیہ سچ مچ ؟

خزانے لئی اسیں بتھیرے جتن کیتے۔ ایہناں جتناں وچ رُوحاں نال ٹکرائونا سی۔ ایس لئی اوہناں نوں خوش کرنا بہت ضروری سی۔ اوہ خزانے دی کھوج وچ ساڈی مدد تاں کر ای سکدیاں سن۔ دُوجیاں رُوحاں دے خلاف مخبری وی کر سکدیاں سن۔ ایس پینڈے وچ ساریاں بدمعاش رُوحاں وی مِل سکدیاں سن ایس لئی بجرنگ بلی نوں کِیل کے رکھنا وی ضروری سی۔ ہور تاں ہور ایس کارج نوں لکا کے وی رکھنا ضروری سی نہیں تاں روحاں لاگے ای نہ لگدیاں۔

ایس طرحاں دے کئی جتن اکٹھے نال نال ہو رہے سن۔ جیویں اِک جتن پاروں میں پیراں نوں کھڑکائونداہویا چلدا ساں۔ لگاتار کُددے ہوئے ٹُرن ورگا۔ ایس نال بھوئیں دے ڈاڈھی ، گھٹ ڈاڈھی یاں خالی ہون دا پتا لگنا سی۔ جتھے اندر کُجھ ہوندا اوتھوں بھانڈیاں ورگے کھڑاک دی امید سی۔ جتھے اندروں بھوئیں تھوتھی ہوندی اوتھے دُوجی طرحاں دی پرتار سنائی دیندی۔ گھٹ توں گھٹ اینا تاں پتا لگ ای جاندا کہ ایتھے کُجھ ہووے یاں نہ ہووے پرایتھوں زمین کدے نہ کدے پُٹی ضرور گئی اے۔

ہر آدمی اپنے تئیں کوشش کر رہیا سی۔ تے اسیں اِک دُوجے دی نقل وی کر رہے ساں۔ کُددے ہوئے، زمین دی ٹوہ لیندے ہوئے ٹُرن دی نقل وی باہلے لوکاں نے کیتی۔ ساڈی چال کُجھ ایس قدر بدل رہی سی کہ کِسے گوانڈھی پنڈ دا کوئی آدمی سانوں ویکھدا تاں سانوں انساناں توں وکھ کسے ہور جُون دا کوئی جی سمجھ سکدا سی۔ ساڈیاں اکھیاںعام طور تے ہیٹھاں ول ہوندیاں۔ سر تے ہتھ ہیٹھاں جُھکے ہوندے۔ اسیں اِک دُوجے دے نیڑے توں لنگھ جاندے تے سانوں پتا وی نہ لگدا کیوں جو دونوں ای پیر پٹکدے ہوئے ہیٹھاں ویکھدے ، زمین وچوں کُجھ بھالدے ہوئے اگے ودھ رہے ہوندے۔ مشکل ایہ سی کہ جس ٹِبے اُتے ابھیلاش پور وسیا ہویا سی ایسے ٹِبے وچ دھن دولت لُکے ہون دی سبھ توں بُہتی آس سی۔ ساڈی مشکل ایہ سی کہ اسیں اجہیا نہیں کر سکدے ساں کہ اِک لاہموں کھدائی شروع کر دئیے تے دُوجے پاسے تیک پُٹدے ٹُرے جائیے۔ ایہ ناممکن سی۔

سانوں دُوجیاں حکمتاں توں کم لینا پینا سی۔تے دُوسریاں کولوں لُک چُھپ کے کم کرنا سی۔ ایہ اودوں ممکن سی جدوں اوہ رُوحاں ساڈا ساتھ دین جہڑیاں نجانے کدوں توں خزانیاں دی راکھی کر رہیاں سن۔ اوہناں نوں اُنج وی سِدھ کرنا سی اسیں۔

اسیں تمام ٹونے ٹوٹکیاں دا سہارا لیا۔ سبھے کالیاں تے لال کتاباں خریدیاں۔ ورہد اِندر جال دے پنے پھرولے۔ جنگل پانی بہہ کے پرتدے ہوئے بچیا ہویا پانی بیری تے کِکر دے رُکھاں اُتے اِکیہہ دِن تیک چھڑکیا تے بُھوتاں پریتاں دے ظاہر ہون دی کامنا کیتی۔ ایس طرحاں کم سِدھ نہ ہوندیاںویکھ کے کئی جادوگراںتے سیانیاں کول گئے۔ کئی گھراں وچ رشتے دار دے رُوپ وچ سیانے آن براجے۔

اسیں کس نال جھوٹھ بول رہے ساں اخیر ! چھوٹا جہیا تاں سی ابھیلاش پور۔ اسیں اِک دُوجے دے سارے رشتے ناطے جاندے ساں۔ اوہناں سبھ نال اُٹھنا بیٹھنا سی ساڈا۔ پھر اچن چیت اینی وڈی گنتی وچ اینے سارے رشتے دار کتھوں ظاہر ہو گئے سن۔ کون سن اوہ ساڈے جو اسیں اوہناں نوں اپنے گھراں دے اندر پناہ دتی سی ؟ اوہ کیہ کرن والے سن اخیر ؟

گھر گھر ہون ہو رہے سن۔ آنڈے ٹُٹ رہے سن۔ بلی دان دتے جا رہے سن۔ تے ایس طرحاں اوہ اوہناں تھاواں نوں لبھن دا جتن کر رہے سن جتھے خزانا چُھپیاہو سکدا سی۔ اوہناں سبھناں دسیا کہ ابھیلاش پور دے ہیٹھاں اینا دھن دبیا ہویا اے کہ ایس اگے سرکاری خزانے دی دولت وی ہینی جاپے۔ اوس نوں کڈھنا ای ہووے گا۔ خود اوہ دولت وی باہر آؤن لئی اتائولی اے۔ خزانیاں دے رکھوالے ہُن اپنے کم توں مکتی چاہوندے ہن۔ اوہ چاہوندے ہن کہ نویں رکھوالے اوہناں دی جگہ لین تے اوہناں نوں آزاد کروان۔

تے اچنبھے دی گل اے کہ ساڈے وچوں بہتے رکھوالے بنن لئی راضی سن۔ پورے علاقے دی ہوا ای جویں بدل گئی سی۔ اسیں اوس ہوا وچ سر توں پیراں تیک ڈُبے ہوئے ساں۔ کئی وار ایس ہوا دے اثر توں بچے ہوئے لوک سانوں باہر کڈھنا چاہوندے۔ اوہ ساڈا موجو لاؤندے۔ سانوں پھٹکاراں پاؤندے۔ سانوں گالھاں کڈھدے پر اسیں اوہناں دی بولی بُھل گئے ساں۔ کئی وار اسیں اجہیا مونہ بناؤندے جیویں سانوں اوہناں دیاں گلاں سمجھ وچ ای نہ آ رہیاں ہون۔ تے ایہ کُجھ جھوٹھ وی نہیں سی۔ سانوں خزانے دے علاوہ کوئی ہور گل سمجھ نہیں آ رہی سی ایہنیں دِنیں۔

اسیں لوکاں توں بچن دا ایہ سدِدھا ڈھنگ پھڑیا کہ کنی کتران لگے اوہناں توں۔ اُکا پچھاننا ای چھڈ دتا اوہناں نوں۔ اجہے رستیاں ولوں جانا بند کر دتا جتھے کہ اوہناں نال ٹاکرا ہو سکدا سی۔ اسیں اپنے قصّیاں وچ گواچ گئے۔ اوہناں نال کِتے سامنا ہوندا وی تاں اسیں اپنے اپنے قصّیاں نال بڑبڑاؤندے ہوئے اگے ودھ جاندے۔

ساڈے وچوں ہر کوئی اکلا سی۔ اسیں وکھ وکھ کم کر رہے ساں۔ ایس دے باوجود ساڈے سبھ دے اندر اک ای طرحاں دے سفنے وسے ہوئے سن۔ ساڈے وچوں ہر کسے نوں بھروسہ سی کہ اوس دے ہتھ اِک وڈی دولت لگن والی اے۔ اسیں لگاتار ایس گل دے منصوبے بنائوندے کہ اسیں اپنے حصّے دی دولت کیویں خرچ کراں گے پر دولت سی کہ ایہناں ساریاں منصوبیاں توں بعد وی بچی رہ جاندی سی۔

سبھ کُجھ بدل رہیا سی۔ رُوحاںتیک اپنی دولت واپس منگن لگیاںسن۔ جویں سس دے مرن توں بعد اوس دی پیٹی ، ہنسلی یاں ہار کسے نونہ نے پایاہوندا تاں اکثر سس دی رُوح اوس نوں چمبڑکے چِیکدی لاہ میری پیٹی ۔۔۔ اتار میری ہنسلی تے نونہ بے وس، پیٹی یاں ہنسلی لاہ کے سُٹ چھڈدی۔ تھوڑھے دن امن رہنداتے ایس مگروں نونہہ دا وی اوہناں گہنیاں نال موہ ڈُونگھا ہوندا کہ اوہ دُبارا اوہناں نوں پہنے ہوئے نظر آؤندی پر اوہی گھٹنا پھر توں دُہرائی جاندی۔ کوئی وی پِچھے ہٹن نوں تیار نہ ہوندا۔

کوئی نیندر وچ ای اُچی دینی کِسے نال نجانے کیہ گل کردا ہویا وکھالی دیندا تے کوئی سُتا ہویا اچن چیت کُجھ چِیکدا ہویاجاگ اُٹھدا۔ جیویں کوئی اگ سی دُھخدی رہندی ہمیشاں۔ لوک ویاکل بے چین ہمیشاں کُجھ کھوجدے بھالدے نظر آئوندے ۔ اکھیاں ہمیشاں کٹوریاں وچ کُھلیاں رہندیاں۔ لوکاں دی نیندر اُڈ گئی سی۔ لگاتار جاگدے رہن نال سبھ دیاں اکھیاں سُج رہیاں سن۔ تے وحشت نال بھریاں لال لال اکھیاں کجھ اِنج لگدیاں سن جیویں اوہناں وچوں رت چو رہی ہووے۔ اوہناں وچ اِک بھیانک تھلاں دی چمک سی۔

ڈھائی سو سال پرانے سفنے دا انت

اِک دن افواہ اُڈی کہ سجیون دُبے نوں اِک چاٹی بھر سونے دیاں مُہراں ملیاں ہن۔ اگلے ای دن سجیون دُبے دے گھر ڈاکا پیا۔ ڈکیتاں نے سجیون دُبے نوں بہت تڑفایا پر چاندی دے دو چار سِکیاں توں ودھ کُجھ ہتھ نہ آیا۔ چوپھیرے ایہ گل کھلے عام ہو رہی سی کہ سارے دے سارے ڈکیت ابھیلاش پوردے ای سن ہور تاں ہور اوہناں وچ اِک پیو پُتردی جوڑی وی شامل سی۔

اگلے دن رادھے شیام دے گھرپچھواڑے والی کندھ پاڑ کے سنھ لائی گئی۔ سویرے ویکھیا تاں اوتھوں مٹی دے پرانے بھانڈیاں دیاں ببریاں مِلیاں تے دو چار چاندی دیاں دمڑیاں وی۔ اگلے دن رام جس دی پچھواڑے ولوں چوری ہوئی ۔ اوتھوں سویرے سونے دا اِک سکہ ڈِگیا ہویا لبھیا۔ حالت ایہ ہوئی کہ روز کِسے نہ کِسے ولوں شور مچدا کہ کوئی اوس داگھر کھود رہیااے۔تے جدوں تیک لوک اوتھے اپڑدے اودوں تیک کِسے دُوجے دا اگواڑا پچھواڑا پُٹیا جاندا۔ پائوڑے تے کیہیاں دی ورتوں بدل گئی سی۔ ہُن اوہ کھیتاں وچ نہیں گھراں وچ چل رہے سن۔

اودھر جنتر منتر دی اپنی دُنیا سی جو ساڈے پچھے پچھے کم کر رہی سی۔ سگوں ہُن اوس نے ساڈے اگے اگے چلنا شروع کر دتا سی۔ کئی جادوگراں سیانیاںنے دسیا کہ پورے قلعے دی ای کھدائی کرنی پئے گی۔ تے جیکر رکھوالیاں نوں سادھ لیا جاوے تاں گھٹ کھدائی نال وی کم چل سکدا ہے۔ پر ایتھے رکھوالے بہت زیادہ ہن۔ ان گِنت، لا تعداد گنتی وچ۔ اوہناں وچوں ہر کِسے دی اِک وکھری منگ ہے جیہنوں پورا کرنا ای پئے گا۔ ایہ شرطاں بے حد عجیب سن۔ کِتے پُتر دی قربانی منگی جا رہی سی کِتے دھی دی۔ کِتے دھی دی پہلی ماہواری دا خون منگیا جا رہیاسی تاں کِتے پہلے سمبھوگ دا۔ اوس نوں ہندواں کولوں گاں دی قربانی چاہیدی سی ، مسلماناں ولوں سُور دی۔ کِتے اوہ گوانڈھی دے بچے دی قربانی منگ رہیاسی تاں کِتے کوئی اپنے ای کِسے لُولھے لنگڑے بال دی قربانی دے کے امیر ہون دا سفنا ویکھ رہیاسی جہناں دی کہ ابھیلاش پور وچ کوئی تھوڑ نہیں سی۔

بہت دھن سی پر بِناںکوئی لوڑ پوری کیتے، بِناں کِسے بھنڈے جان والے کم وچ پھسیاں اوس دا اِک چھوٹا جہیا حصا وی لبھ جانا چمتکار سی۔ تے اسیں کسے وی قیمت اُتے ایہ سبھ کُجھ کرن لئی تیار ساں۔ سانوں اوہ ساری دولت چاہیدی سی بھانویں اوہ کسے وی قیمت اُتے کیوں نہ ملے۔

رکھوالیاں دیاں رُوحاں ڈھائی سو سال توں سئوںرہیاں سن۔ ڈھائی سو سال پرانی نیندر نے اوہناں دے اندر اہوس دا سمندر بھر دتا سی۔ اوہناں دیاں تانگھاں وگاڑ دے سِکھر اُتے سن۔ اوہ رُوحاںں اپنیاں اوہناں ساریاں تاہنگھاںدی پُورتی چاہوندیاں سن۔ پر اوہناں کول سریر نہیں سی۔ اوہناں نوںساڈا سریر چاہیدا سی۔ ایس مگروں اوہناں دیاںسبھے شرطاں معاف سن کیوں جوچولا لبھدیاںہی اوہ اپنے آپ اینیاں تگڑیاں ہو ن والیاں سن کہ اوہ اپنا من چاہیاکُجھ وی حاصل کر لیندیاں۔

اسیں اپنی چیتنا پہلاں توں ای اوہناں دے ناویں لائی ہوئی سی۔ جُثہ دین وچ سانوں بھلا کیہ اعتراض ہوندا۔ ایس دے بعد چارے پاسے اوہ ہاہاکار مچی کہ لاگے چاگے دے پنڈاں دے لوک وی اپنا گھربار چھڈ کے بھجن لگے۔ کوئی وی گھٹنا کدے وی واپرجاندی۔ اِک راتیں ہوکرا پِھریا اج رات جیہڑا سئوویں گا پتھر دا ہو جاوے گا۔ نیندر اُنج وی اج کل کیہنوں آئوندی سی ! اسیں اِک بھوندلے ہوئے کاہلی نال باہر آ گئے۔ چارے پاسے بے حد دھیمی آواز وچ عجیب سُر تیر رہے سن۔ جیویں ہئوکے ، چیک چہاڑا ، ڈُسکاری تے بکڑواہ رلا ملا دتے گئے ہون آپس وچ۔

جدوں ایہ آوازاں تھوڑیاں مدھم ہویاں تاں اسیں اپنے گھراں نوں پرتے ۔ساڈے گھر بدل چکے سن ہمیشاںدے لئی۔ گھراں وچ سُرنگاں پُٹیاں پئیاں سن۔ اوہناں رستیاں راہیں آیا بہت سارا دھن ساڈے گھراں وچ سی۔ اوس دی چمک سانوں انھیاںکر رہی سی۔ ایس چمک اُتے اسیں اپنا جیون وار دتا سی۔ پوری رات اسیں اوس دولت دا حساب لائون دا جتن کردے رہے۔ پر ایہ ساڈے وسوں باہر دی گل سی۔

سویر ہوئی۔ کئی دِن لنگھے۔ کئی راتاں بیتیاں ۔ اسیں رات تے دِن توں بے پرواہ ہو گئے ساں۔ سانوں ایہ وی نہیںپتا سی کہ ساڈے گوانڈھیاں دے گھراں وچ کیہ ہو رہیا اے۔ سانوں تاں ایہ وی خبر نہیں سی کہ خود ساڈے ای گھراں وچ ساڈے نال کیہ ہویا اے۔ سانوں نہیں پتا لگیا کہ اوہناں سُرنگاں وچ ساڈے ای گھروں کوئی ہئوکے بھر رہیااے۔

کئی دناں بعد سانوں ایہ سُجھی کہ اسیں اوہناں سُرنگاں وچ وی جھاک کے ویکھیے جیہناںدے رستے ایہ امیری ساڈے گھراں وچ آئی اے۔ اوہناں سُرنگاں وچ کِسے دی دھی تڑف رہی سی تاں کسے دی بھین۔ انیک سر تے دھڑ وڈھے ہوئے پئے سن۔ اوہ اجے وی زندہ سن۔ اجہے وی سن جہڑے چھیتی ای جنم لین والے سن ، پر ایس توں پہلاں ای اوہناں نوں کِھچ کے باہر کڈھ لیا گیا سی۔ اوہناں دے ورلاپ نال پوری سُرنگ بھری ہوئی سی۔ اجے تھوڑھا سماں پہلاں تیک اوہ چنگے بھلے ساڈے نال سن۔ پر اسیں اوہناں نوںپچھان ای نہیںسکے۔ اوہناں دا ورلاپ سانوں اِک بے سُدھ کرن والے سنگیت دی طرحاں سنائی دیندا۔ اسیں سُرنگ وچ اگے ودھ گئے۔ اندر اِک غضب دی روشنی وکھالی دے رہی سی۔

خزانے دے نویں رکھوالے مِتھے جا چُکے سن۔

سُرنگ دے اندر تے باہر

خزانے دے نال بہت سارے قصّے وی باہر نکل آئے سن۔ تے اوہ ساڈے جیون وچ ایس طرحاں گُھل مِل گئے سن کہ قصّے تے حقیقت وِچلا فرق ہمیشاں لئی مُک گیا سی۔ اوہ کندھ جو دوناں دے وچ اِک سانویں وِتھ بناکے ٹُردی سی اوہ اسیں کدوں دی ڈھا دتی سی۔ ساڈا اپنے آپ اُتے کوئی وس نہیں رہ گیاسی۔ ہُن ایہ ساڈے ہتھوں نکل گیا سی کہ کدوں اسیں قصّیاں دی دُنیا وچ رہاں گے تے کدوں حقیقت دی دُنیا وچ۔ قصّے وی کئی سن۔ ہر آدمی اِک وکھرے قصّے دے جپھے وچ سی۔

ایہ جپھا بہت بھیانک سی۔ اسیں ایس پکڑتوں علاوہ باقی سبھ کُجھ بُھل گئے ساں۔ اسیں کولوں لنگھ رہے اپنے گوانڈھی تیک نوں نہیں پچھان رہے ساں۔ اسیں اپنے دوستاں نوں وسارچھڈیا سی۔ اسیں اپنے ماں پیو، بھرا بھین ،دھی پُتر سبھ نوں بُھلدے جا رہے ساں۔ کدے کدار بُھلے وِسرے اسیں اوہناں نوں پچھاندے وی تاں جھبدے ای کُجھ ایس طرحاں پِھر بُھل جاندے جیویں ادّھی رات نوں ویکھیا گیا کوئی دُھندلا سُفنا۔

لوک ہوا نال ای کِسے قصّے دی گل کردے وکھالی دیندے۔ خلاء وچ ویکھدے تے ٹھہاکا لاؤندے۔ ہوا وچ نجانے کِس نال ہاتھاپائی کردے۔ کئی وار دُکھی تے اداس ہوندے ، روندے۔تد وی اوہناں نوں سچ مُچ دے کسے دوست دی لوڑ محسوس نہ ہوندی۔

میرے والدخُد نوں ای اپنا پیو من بیٹھے سن۔ اوہناں دا میرے نال سبھاء بدل گیا سی۔ اوہ میرے نال ایس طرحاں گل کردے سن جویں کہ میں اوہناں دا پُتر نہیں سگوںپوترا ہوواں۔ اوہ وچ جہے نجانے کتھے غائب ہو گئے سن۔ اوہ کیہڑا قصّاسی جیہڑا اوہناں نوں ٹُنب گیا سی کہ اوہناں دے سریر وچ میرے دادا جی آ بیٹھے سن۔ اجہیا کرکے شاید اوہ اپنے والد تے دادے نال گل کتھ کر رہے سن ، ایس آس وچ کہ اوہ اوتھوں کُجھ سُوہ سراغ لے کے پرتن خزانیاں بارے ! یاں پِھر کیہ پتا۔ اوہناں نوںکُجھ سُوہ لگ وی جاندی تاں کیہ پتا اوہ کھدائی کتھے کردے ، حال سمے وچ یاں پِھر اوہناں قِصیاں دی دُنیا وچ۔

بلرام مسر نے خزانے توں ملے ہوئے پیسے نال اِک لِشکدی کار خریدی۔ جدوں اوہ کار لے کے سُرنگ وِچوں باہر نکلے تاں اپنے گھر دا رستا ای بُھل گئے۔ ہارن وجاؤندے ہوئے پورے ابھیلاش پور دے اوہناں نے وِیہہ چکر لائے۔ کئی تھاواں اُتے اُتر کے ہوا وچ نجانے کیہڑے لوکاں کولوں رستہ پُچھیا پر اوہناں نوں اپنے گھر دا رستانہیں لبھیاتے نہیں لبھیا۔ اوہ اجے وی ہارن وجاؤندے ہوئے چکر اُتے چکر کٹ رہے ہن تے نجانے کِس کولوں اپنے گھر دا رستاپُچھ رہے ہن۔

اوہناں دا گھر اوہناں دی اُڈیک وچ کئی سالاں توں بند اے۔ بُوہے تے ویہڑے وچ گھاہ بُوٹ اُگ آئے ہن۔ویہڑے وچ اِک نجانے کیہڑا رُکھ ُاگ آیا اے جِس دیاں ٹاہناں اُتے پھلاں دی طرحاں چمگدڑ لمکدے رہندے ہن۔ اوس گھر ول کوئی نہیں جاندا۔ لوکاں نے اوس نوں سراپیا ہویاگھر من لیا اے۔ اوہی کیہ پورے دا پورا ٹِبا ای ورجت من لیا گیا اے۔ ہُن ٹِبے اُتے صرف اوہی لوک آؤندے جاندے وکھالی دیندے ہن جہناں نے خزانیاںوالے قصّیاں دی دُنیا وچ اجے وی اُدمی آواجائی بنا رکھی اے ۔ اوہ کِسے نوں وی نہیںپچھاندے ۔ ساڈے کولوں نجانے کیہ بُڑبُڑاؤندے ہوئے لنگھ جاندے ہن تے ساڈے ول ویکھدے وی نہیں۔ ساڈے رام رام تے سلام دا جواب نہیںدیندے۔ اوہناں لئی اسیں تے ساڈی دُنیا الوپ ہو چکے ہاں۔ شاید ہمیشاں دے لئی۔

میرے ورگے جہڑے لوک قصّیاں دی دُنیا وچوں نکل آئون وچ سپھل رہے یاںکِسے دُوجے قصّے دے راہیں ای باہر کڈھ لئے گئے ، اوہناں سبھ نے تھیہہ ہمیشاں ہمیشاں لئی چھڈ دتا۔ کُجھ نے اپنے گھراں نوں ڈھا دتا۔ بعض نے اوہناں نوں جیوں دا تیوں رہن دتا۔ باہلے تاں پہلاں ای پُٹے ادُھیڑے جاچکے سن۔

ٹِبا اوس سمے دے مقابلے وچ بہت زیادااُجڑیا وکھالی دیندا اے جدوں کہ رام ابھیلا ش نے ایس اُتے اپنا گھر بنایا سی۔ ٹِبے اُتے نویں نویں بنے کھنڈراں وچ گھاہ جھاڑیاں اُگ آئے ہن۔ اوس پاسے ویکھنا ای اِک ڈرائونے احساس نال بھر دیندا اے۔ راتاں نوں اجے وی اوتھوں عجیب عجیب اَوازاں آؤندیاں ہن جو سانوں اپنے ول بلائوندیاں ہن۔ اوہناں آوازاں وچ اِک پاگل کِھچ اے۔

سُرنگ وچ جان توں بچے ہوئے لوک نیڑے تیڑے دے پنڈاں تے شہراں اندر وس گئے ہن۔ کئی نویں ابھیلاش پور وسن دی راہ تے ہن۔ لاگے چاگے دے تمام لوک جہناں نے خُد نوں خزانیاں دے ہتیارے موہ توں بچا کے رکھیا سی ساڈے اُتے ہسدے ہن۔ تھوڑی دیر دی اِک نموشی بھری چُپ توں بعد اسیں وی اوہناں نال ہسن لگدے ہاں۔

٭٭٭