مرکزی بینک تے خُدمختاری ۔۔۔۔٭رویل کالم٭

اجوکے پاکستان اندر اداریاں دی مضبوطی تے اوہناں دی خدمختاری دے نعریاں دی گونج اے اپوزیشن ہووے یاں سرکارچلاوندی پارٹیاں ہوون ، سبھ ایس دا وکھالا کردیاں نیں کہ ادارے تگڑے تے ازاد ہوون جے اسیں اجوکی دنیا ول جھات پائیے تاں ایہ منگ بہت ای ودھیا تے ویلے دی لوڑ مطابق اے سگوں کجھ دِناں توسوشل میڈیاراہیں بنگلادیش دی ترقی دا ماڈل دی مثال وی دِتی جارہی اے کہ کیویں اج بنگالی ساڈے توں اگے نکل چُکے نیں کیوں جے اوتھے ادارے ازاد نیں۔

کئی معاشی آگو من دے نیں کہ مغرب دی ترقی وچ اوہناں دے قومی اداریاں دی ازادی تے دُوراندیشی دا وڈا کارن اے کیوں جے اوتھے سیاسی تے مذہبی مداخلت برداشت نہیں کیتی جاوندی پر ایس منظرکشی دی پچھوکڑ دی تواریخ خونی تے پرانی اے جہنوں پاون لئی اوس قوم نیں کئی خونی انقلاب وی ویکھے۔

کسے وی دیس دی معاشی حالت نوں سُدھارن وچ مرکزی بینک دا کردار بھرواں ہوندااے ایہ اک اجہیاپلیٹ فارم ہوندا اے جیس راہیں ملک اندر بینک نگ نظام، مالیاتی پالیسیاں ، شرح سود تے نوٹ چھاپن جہے معاملات دی ذمے داری ہوندی اے جیس ملک اندر مرکزی بینک اپنے معاملات چج نال چلاونا جاوندے نیں اوتھے دی معاشی ترقی کسے توں ڈھکویں چھپی نہیں۔

امریکا دا فیڈرل ریزرو سسٹم ہووے یاں یورپی طاقتاں دے مرکزی بینک ہوون ، سبھ ایہنے ازاد تے خدمختار نیں کہ سیاسی حکومتاں وی اوہناں نوں اپنے سیاسی مقصداں لئی نہیں ورت سکدی۔

کجھ چِرپہلاں تاں دنیادے طاقتورترین انسان امریکا دے پچھلے صدر ڈونلڈ ٹرمپ اپنے مرکزی بینک فیڈرل ریزرو س سسٹم تے ٹوکاں ماردے نظر وی آئے کیوں جے اوہناں دے سیاسی نعریاں نوں حقیقت دا روپ وٹاون وچ بینک ولوں کوئی دوڑبھج نہیں ہوئی۔

کسے وی نظام دے تگڑے ہوون وچ سیاست یاں ذاتی مفاد توں وکھ ہوکے قومی مفاد نوں ترجیح دتی جاوندی اے جہدا وکھالا ترقی یافتا ریاستاں وچ ہی ہوندااے جے مرکزی بینک سرکار دے تابع ہوجاون تاں سیاسی اثر ودھ جاوندااے تے سیاسی حکومتاں ، اپنے انتخابی تے سیاسی فایدیاں لئی ملک دی معاشی پالیسیاں بدلن دی طاقت رکھدی اے جہدا عمومی نقصان ہونداآیا شاید وقتی فائیدے مل جاوندے نیں جہناں دی بعدوں وڈی قیمت افراط زر، قرضے تے بے روزگاری راہیں چُکاونی پیندی اے۔

دوجی وڈی عالمی جنگ توں بعد جرمنی دی حالت قابلِ رحم سی اوس ویلے دیاں کئی تصویراں راہیں پتا چلدا اے کہ جرمن مارک نوں ساڑکے اَگ بالنا سستا سی کیوں جے افراط زر ایہنی ودھ چُکی سی کہ لوکی نوٹاں نوں اگ لا کے اوس توں سیکن دا کم لینا بہتر سمجھدے سن کیوں جے اوس ویلے لکڑی دی قیمت تے قدر کئی ہزار گُنا ودھ سی۔

ایس ساری کہانی پِچھے مڈھلی وجھا مرکزی بینک دی شکست خوردا سرکارسی جیہڑی اپنے مقصد لئی مرکزی بینک دی پالیسیاں ورت رہی سی خرچے پورے کرن لئی وڈی گنتی وچ نوٹ چھاپے جاوندے سن آمدن ناں ہوون پاروں قرضے دی دلدل وچ کھُبے ہوئے سن جرمناں دی ایہ بھَیڑی تواریخ ماضی بن چُکی اے کیوں جے ہن مرکزی بینک معاشی اصولاں راہیں چلایا جاوندا اے جتھے جرمن چانسلروی دخل اندازی نہیں کرسکدی

کُجھ دِناں توں پاکستان اندر ساڈے مرکزی بینک "سٹیٹ بینک " دی خدمختاری تے تبصرے وی ہورہے نیں تے کئی وڈی سیاسی جماعتاں تاں ایتھوں تک کہہ گئیاں نیں کہ اسیں ہُن آئی ایم ایف دی غلام بن چکے آں گوہ کرن والی گل اے کہ کیہ اسیں معاشی طور تے ازاد آں ؟

ایہدا سادا جہیا جواب لبھنا کوئی اوکھا کم نہیں کئی معاشی سنبندھ لئی سانوں قومانتری لابنگ دی وی لوڑ پیندی اے اوہ ساڈے چین، ایران یاں تُرکی نال معاشی معاہدے ای کیوں ناں ہوون کئی واری عالمی مالیاتی ادارے اتے طاقتاں دی ،،ہاں،، بہت ضروری ہوجاوندی اے ترکی نال ہیلی کاپٹر دا دفاعی معاہدا منسوخ ہوگیا کیوں جے امریکا ولوں تُرک سرکار نوں این او سی نہیں مل سکیا ایسے طراں ایران نال کئی معاہدے اگے نہیں ودھ سکے ناں چاہوندیاں ہویاں وی ساہنوں سی پیک دے کئی پراجیکٹ نوں سلوڈاؤن کرناپیا۔۔۔

سرکارولوں وضاحت دِتی جاوندی اے کہ سٹیٹ بینک نوں خودمختار کیتا جارہیا اے تاں جے کوئی وی سیاسی مداخلت نہ ہووے ادارے معاشی گورو مارکیٹ تے عالمی ،،بیسٹ پریکٹسز،، مطابق کم کرن ۔

نوٹ چھاپن دا معاملا ہووے یاں شرح سود دی گل ہووے یاں فارین ایکسچینج دی شرح دے تعین دی گل ہووے ، سیاسی حکومت دا کنٹرول نہ رہووے۔

سِدھی جہی گل اے ایہ ازادی کسے وی سیاسی جماعت نوں وارا نہیں کھاوندی بل کہ پچھلی مسلم لیگ نون دی سرکار نے سٹیٹ بینک راہیں ڈالر دی قیمت کنٹرول کیتی رکھی ، خرچے پورے کرن لئی قرضے لِتے تے وڈی گنتری وچ وادھو نوٹ وی چھاپے گئے اجہے کماں دا وقتی فائیدا ہوندا اے تے لانگ ٹرم وچ ملک نوں افراطِ زر،مہنگائی ، بے روزگاری تے بیرونی قرضے دی سوغات مِل دی اے۔

پی پی پی تے ن لیگ ولوں ایس فیصلے نوں مندا آکھیا جارہیا تے دوجے پاسے سرکار نوں ایف اے ٹی ایف دی تلوار وی نظر آرہی اے ہُن دنیا بہت اگے نکل چکی اے تے ایس دنیانال چلن لئی ضروری اے کہ اسیں وی اپنے گھر دی صفائی ول دھیان دییے۔

اوہو دیس ای خدمختار ہوندے نیں جہناں دی معاشی حالت تگڑی ہووے شاید ایس گل نوں سمجھیا جارہیا اے ایسے لئی اسٹیبلشمنٹ تے سرکار نیں تہیا کرلیا کہ پہلے خد نوں بدلن دی لوڑ اے جہڑی کہ اج دی ضرورت اے۔ اگے ودھن لئی ضروری ہوگیا اے کہ مرکزی بینک نوں ناں صرف خودمختاری دِتی جاوے بلکے سیاسی حکومتاں نوں وی چاہی دا اے کہ اوہ قومی مفاد نوں ساہمنے رکھ کہ پالیسیاں بناون۔

اپنی حکومتی ٹرم پوری کرن لئی وقتی فیصلیاں دا بھار پوری قوم نوں بھُگتنا پیندا اے چین ورگے سوشلسٹ ملک نوں وی معاشی طاقت بنن لئی سخت تے ازاد فیصلے کرنے پئے سن۔

٭٭٭٭٭