kraamaat@gmail.com
+ +92 333-430-6384
خالد فرہاد دھاریوال
March 31, 2021
“کیہ توں واقعی اسلام قبولنا چاہنا ایں ؟”
“ہاں۔” جوزف نے پوری دِرڑہتا نال پرتاوا دتا۔
“توں چنگی طرحاں سوچ وچار لیا اے نا ؟”
“کدھرے توں کسے دے خوف ہیٹھ تاں اجہیا نہیں کر رہیا ؟”
“کوئی لوبھ تے نہیں تینوں پریردا پیا ؟”
مولوی ہوراں دے ہر سوال دا جواب جوزف جدوں پوری دِرڑہتا نال دیندا تاں اوتھے موجود لوکاں دے چہرے ہور بھکھّ اُٹھدے۔
“مذہب بدلن پچھوں تینوں اوکڑاں وی پیش آ سکدیاں نیں، جریں گا ؟”
“جی ہاں۔”
“تے تیرے بیوی بچے ؟”
تکبیر دے نعرے نے مسیت وچ گھمکار پا دتی سی تے بیوی بچیاں بارے پچھیا سوال نعرے دی گھمکار وچ ان سُنیا رہ گیا سی۔ نالے اوس دی بیوی بالاں نوں نال لے کے اپنے پیکے پنڈ گئی ہوئی سی۔
پنڈ دی اک لاہمے عیسائیاں دے تھوڑے جیہے گھر سن۔ عیسائیاں دے اوس محلے نوں ٹھٹھی بولدے سن تے پوری ٹھٹھی وچ اِک جوزف ای کم دا بندا سی۔ اوہدے نال دیاں نوں کم گھٹ ای ملدا سی۔ اِک دن کر لیا تے چار دن ویہلے پر جوزف جوانی ویلے توں پپلی والیاں دا سیپی ٹریا آ رہیا سی تے اجوکے سمے جدوں بہتی واہی بیجی مشینی ہو گئی ہوئی اے، پھر وی پپلی والیاں اوہنوں جواب نہیں سی دتا۔ دوناں دِھراں دے ملورتن نال زمیندارے دا کار ویہار چنگا پیا چلدا سی۔ ہر چھماہی پچھوں جوزف نوں ایس کام گیری پچھے سال بھر دے کھان جوگے دانے جُڑ جاندے سن تے اوہ ایسے تے خوش سی۔
اوہ سرڑ والا بندا سی تے دھولے جھاٹے وی جان مار کے کم کرن دا آہری تے اوس دی گھر والی جینی اجے آپ ساہ ست والی بی بی سی۔ اکٹھے دو دو بوہل لا کے وی نہیں سی ہنبھدی۔ چار بالاں نال اوہناں دا ویڑھا بھریا لگدا سی۔ دیر بعد جُڑی اولاد وچ سبھ توں وڈا سموئیل اٹھاں سالاں دا سی۔ پھر سال سال دے فرق پچھوں ڈینیل، جیمس تے پطرس سن۔
ویکھن وچ کدے وی جوزف کمی کمین نہیں سی لگدا۔ سگوں کئی وار فِیکے پِپلی والے دے ساکاں توں آئے بندے، فیکے نال کھیتاں وچ کم کردے ہوئے جوزف نوں “چودھری کیہ حال اے تیرا” آکھ بلاؤندے سن۔ اوہناں بھانے کھیتاں وچ کم کر رہیا اوہ وی کوئی جٹّ زمیندار ای ہوندا۔ اوپرے بندے نوں جوزف تے فیکے دا فرق اودوں پتہ لگدا جدوں بھتا لیائی فیکے دی گھروالی چنگیر توں ہٹ کے بیٹھے جوزف نوں روٹی دے اُتے ہی سالن رکھ کے پھڑا دیندی تے فیکا لسی والی ولٹوہی نوں مونہہ لا کے پین مگروں باقی بچی ہوئی لسی نوں جوزف دے ہتھاں نوں جوڑ کے بنائے پیالے وچ اُلٹا دیندا۔
کئی وار اجہے موقعے تے ہاسوہینا ہویا جوزف اپنے وڈکیاں دے حوالے نال دسدا کہ “پچھوں چوتھی پیڑھی وچ اوہ وی مسلمان ای نیں۔ میرے پڑدادے کولوں کوئی قتل ہو گیا سی تے انگریز راج وچ اوہنے پھانسی توں بچن لئی اسلام نوں تیاگ کے عیسائی مذہب دھار لیا۔” صافے نال لسی والے ہتھ پونجھدا ہویا جوزف گلّ اگے توردا، “اِنج اوہ پھاہے لگنوں تاں بچ گیا پر اپنی جدی وراثت توں ہتھ دھو بیٹھا تے اوہدے بھراواں اوہدے مذہب تیاگن دا لابھ چکدے ہویاں اوس نوں مالکی وچوں بے دخل کر دتا سی تے اوسے سمے توں اسیں بھوئیں والاں دے کام گیر لگے آؤندے ہاں۔” جوزف توں کئی وار سنی ہوئی ایس گلّ نوں لوکاں نے کدے اِک کتھا کہانی توں ودھ نہیں سی جانیا۔
پر ایہ گلّ ہے سی سچ۔ اُتوں والی دا عیسائی ہویا جوزف دا پڑدادا سماجک طور تے عیسائی کمیونٹی وچ اجیہا پھسیا سی کہ پھر اوس توں نکلن ای نہیں سی ہویا۔ تے اوس دے مرن پچھوں اوس دی اولاد پکی عیسائی ہو چکی سی۔ جو پشت در پشت وکھ وکھ پنڈاں وچ کسے نہ کسے طور اپنے جدی پیشے نال جُڑی آ رہی سی، جس دی اک ونگی جوزف وی سی۔
اچن چیتی ایسے جوزف دے من وچ مسلمان بنن دی تانگھ اُٹھ کھلوتی سی تے ہن اوہ مسیت وچ مولوی ہوراں کول بیٹھا اوہناں دے سوالاں دے جواب دے رہیا سی۔
“چنگی طرحاں سوچ لے توں جہڑے مذہب وچ آؤن والا ہیں ایس وچوں پھر واپسی ممکن نہیں متے کل نوں تیرے من وچ آئے۔”
اوہ پہلے توں ایہ سبھ سوچ وچار کے ہی مسیت وچ آیا ہونا ایں پر پھر وی مولوی ہوراں اپنے ولوں جدوں چنگی طرحاں ٹھوک وجا کے جوزف دے شوقوں مول نہ ہارن دا پکّ کر لیا تاں اوہدا مونہہ قبلہ رُخ پھیر دتا۔ جوزف نوں قبلہ رُخ بیٹھا ویکھ کے مسیت وچ موجود لوک اِک دم چُپّ ہو گئے۔ اوہ سارے ہن خیال کر رہے سی کہ قبلہ رُخ بیٹھے جوزف دیاں تاراں کدھرے دُور کسے پوتر دھرتی نال جُڑ رہیاں نیں۔ لوکاں تے عجیب جہیا اثر ہو رہیا سی۔
“پڑھ کلمہ !” مولوی ہوراں چُپّ توڑی۔
“لا..... الہٰ.....۔” سہجے سہجے اوہ اِک اِک لفظ پڑھن لگے۔
“لا..... الہ ٰ.....۔” جوزف وی اوہناں دے پچھے پچھے پڑھ رہیا سی۔
“نعرہ تکبیر !” کلمہ مکیا تاں اتھے موجود لوکاں وچوں کسے اِک نے اُچی ساری سدّ بلائی۔
“اﷲ اکبر !!” دی گھمکار وچ ایتکیں اِک نویں اَواز وی شامل سی۔ جوزف دی اپنی اَواز ۔
“مبارکھ !”
“مبارکھ !!”
لوک اوس ول اُلر پئے پر مولوی ہوراں اُٹھ کھلوتے لوکاں نوں ہتھ دے اشارے نال بٹھا دتا۔ کیونجو اجے “ایمان دیاں صفتاں” پڑھنیاں باقی سن۔ جوزف نے “آمنتو بلھا” توں لے کے “تصدیق بِلقلب” تک مولوی ہوراں دے پچھےپچھے دہرایا، تے ایہ پڑھن پچھوں ہُن اوہ پورا مسلمان بن چکیا سی۔
“مبارکھ !”
“مبارکھ !!”
لوک جوزف نوں مسلمان ہون دی ودھائی دے رہے سن۔ ایس پچھوں مولوی ہوراں تھوڑا واعظ کیتا، جہدے وچ اوہناں دسیا کہ جوزف ہُن اوہناں دا دینی بھرا بن چکیا اے، تے ایہ رشتہ خون دے رشتے نالوں کدھرے ودھ کے ہے۔ اخیر تے اوہناں اِتہاس وچوں اسلامی بھائی چارے دیاں کجھ مثالاں وی دتیاں۔
اوہ لوک جہناں اِک عمر تیک جوزف نوں اپنے نیڑے نہیں سی ڈھکن دتا ہُن اوس نوں گلوکڑی پا پا کے مِلدے پئے سن۔ ہر کسے وچ اوس لئی بھرپن تے اپنیت سی۔ لوک اوس نوں اپنے نال مِل کے کھان دی دعوت دے رہے سن۔ اوہی لوک جہناں سدا اوس نوں اپنی تون توں اِک وِتھّ تے رکھیا سی۔ جوزف لئی ایہ سبھ کجھ نواں سی تے حیرانی بھریا وی۔
جوزف دا پچھلے ناں نوں ہُن اپنے نال چنبوڑی رکھنا ٹھیک نہیں سی۔ ایسے لئی آخر تے اوس دا ناں وٹا دینا ضروری خیال کیتا گیا۔ مسیت وچوں باہر نکلیا تاں اوہ یوسف سی۔ جوزف اندر ای کدھرے مسیت وچ تکبیر دے نعریاں ہیٹھ دبیا گیا سی۔
ہُن کئی لکھ پیغمبر اوس دے اپنے سن تے لکھ توں اُتے اپنے نبی دے اصحاب تے انیکاں ولی وی۔ تے دُنیا بھر وچ کھلرے لوک ہُن اوہدے انگ سنگ نے۔ “کیویں تے کیوں ؟” ایہدا اوہنوں اجے کوئی بہتا پتہ نہیں سی۔ اوہنوں خوشی ایہ سی کہ حضرت علی ہُن اوہدے اپنے سن۔ ابو حنیفہ اوس دے امام سن۔ تے بغداد والے پیر وی ہُن بیگانے نہیں سن رہے۔
ایسے طرحاں دے عجیب عجیب احساس اوس دے من وچ پیدا ہوندے رہندے۔ چارے کوٹیں اوہدی سانجھ ہو گئی سی، اِک نواں سانگا بن گیا سی۔ اِنج سوچنا اوہنوں چنگا لگدا۔ اوہنوں آنند آؤندا سی پر سوچدیاں ہویاں سوچ دی سوئی جدوں کسے ‘کیوں’ یاں ‘کیویں’ اُتے اٹک جاندی تاں اوہ سوچنا چھڈدیندا۔
مولوی ہوراں جوزف نوں کہیا سی کہ اوہ ہُن اِک عظیم اسلامی ورثے دا مالک اے۔ ایس دھرتی دا ہون دے باوجود اوس دیاں جڑھاں اِک پوتر دھرتی وچ نیں۔ جوزف جدوں سوچدا کہ ایتھوں دی مٹی دا پرجوہی مٹی نال کیہ رشتا ہو سکدا اے ؟ اوہدے من دیاں تاراں دراڈے کیویں جُڑ سکدیاں نیں ؟ تاں اوہدی سوچ دی سوئی جُوہاں دی وِتھّ اُتے اٹک جاندی تے اوہ سوچنا چھڈّ دیندا۔
اجہیا سوچدے ہوئے اوہنوں اپنے ایمان دا رُکھ ڈولدا محسوس ہوندا، جس دیاں جڑھاں اجے پاتال وچ نہیں کھبھیاں سن۔
لوکاں دا ورتارا اوس لئی حیرانی بھریا سی۔ لوک اوہنوں راہ جاندے نوں ہاک مار کے کول بٹھا لیندے تے اپنے حقے دی نڑی اوہنوں تھماؤندے ہوئے پین لئی پیش کر دیندے۔ کئی بندے اوس دے ہتھوں اوہدا حقہ پھڑ کے وی کش لا لیندے۔ ایہ ورتارا اوس لئی نواں سی تے حیرانی بھریا وی۔ ایہ سبھ کجھ پہلوں کیوں نہیں سی ؟ اوہ سوچدا تے کلمہ پڑھن دے باوجود ایس ورتارے دی نیہ بنیاد بُھل جاندا۔
اپنے تے لوکاں وچکار مِٹدی وِتھّ نوں ویکھ کے کئی تھاواں تے جوزف نے جھجک وی محسوس کیتی سی۔
“ایہ ورتارا پہلوں کیوں نہیں سی ؟” اوہ سدھاڑ آدمی سوچدا۔
“میرا کجھ وی تے نہیں بدلیا۔”
“اوہی پہلاں ورگا بندا ہاں۔”
“اُتوں تاں کجھ وی نہیں نظریندا کسے دا۔
“بندا تاں بسّ بندا ای ہوندا اے۔”
پر کجھ بندے عیسائی ہوندے نے، کجھ ہندو، مسلمان، سکھ تے یہودی۔ جوزف بندے دی ایس ونڈ نوں بُھلّ جاندا تے لوکاں دے ملن ورتن تے ویہار ورتارے دی وجھا جانن دا جتن کردا۔ اوہ کدھرے نہ کدھرے سوچ دی سوئی پھسا کے بیٹھ جاندا۔
تے جے کدی ایس ورتارے پچھے لکی خُدغرضی نوں اوہ جان جاندا تاں ایہ گیان جوزف لئی کِنا دُکھدائی ہونا سی۔
ٹھٹھی توں باہر اِک ٹولا جتنا اوس دے نیڑے ہوندا گیا، ٹھٹھی وچ دوجا ٹولا اتنا ای اوس توں دُور سی۔ ٹھٹھی والیاں اپنے بندیاں اُتے جوزف نال بول چال تے روک لا دتی سی۔ اوہناں دا دھرم جو اوس نے تیاگ دتا سی، ایس وجھوں لوکاں نوں اوس اُتے روسا سی۔ ایتھے لوک اوہدے نال ناراض سن۔ ٹھٹھی والیاں دا ہور مسلماناں نال بول بلارا ہے سی پر جوزف نال بالکل نہیں۔ تے ایہناں نوں دوجے مسلماناں نال بولدیاں ویکھ کے جوزف نوں ایس دوگلےپن اُتے دُکھ ہوندا۔
جوزف ہُن کدی کدائیں ہی ٹھٹھی وچ وڑدا۔ بُہتا اوہ پپلی والیاں دی حویلی وچ ای پیا رہندا۔ نالے کیہڑا گھروالی ایتھے سی۔
تے پھر اِک دن اوس دی گھروالی بالاں نوں لے کے پیکے پنڈوں مڑ آئی۔
دھرم تیاگن دی گلّ اوس نوں اوتھے ای پتہ لگّ گئی سی۔ ایہ خبر سُن کے اوس دے بھرا نوں بڑا وٹّ چڑھیا سی۔ اک وار تاں اوہ ٹریا وی سی جوزف دا مکو ٹھپن، پر اوہ سوجھوان منڈا سی، وڈیاں نے سمجھا بجھا لیا۔ اکھے :
“توں پہلا بندا نہیں جس نوں ایس پکھوں غصاآیا اے۔ خداوند یسوع مسیح نوں صلیب چڑھاؤن والیاں دا اج ناں تھیہ مُک گیا ہوندا کہ تیرے توں ودھ غصے والے کئی ہو گزرے نے۔ پر نہیں! بندا ماریاں وچار دھارا نہیں مردی، ورودھی دِھراں مکائیاں کدے دھرم نہیں مُکے۔”
تے ایہ آخری گلّ اوہنوں ٹُنب گئی۔ اوہ اِتہاس توں واقف سی تے جاندا سی کہ ہِند وچوں بُدھ مت دا ناس مارن دے جتن ہی جگت وچ ایہدا پسار ہور موکلا کرن دا موجب بنے سن۔
جینی نوں تُرن لگیاں اوس دے ماپیاں نے کہیا سی، “توں گھر والی ایں اوہدی۔ جوزف نوں سمجھائیں، شاید پرت پئے۔ نہیں تاں جو فیصلا اوتھوں دا چرچ کرے اوس اُتے عمل کرنا ہوئےگا۔ خبردار ! جوزف دیاں گلاں وچ نہ آ جائیں کدھرے۔ اوہ تاں بیگاناسی، توں تے خون ایں ساڈا۔ اسیں تیرے بدلن دی آس نہیں کر سکدے۔ جا دِھیے، خداوند تیرا چوپان ہے۔"
تے جینی ولوں جوزف نوں سمجھاؤن دی کوشش وچ اُلٹا اوہ آپ جینی نوں سمجھاؤن لگ پیا سی۔ “ربّ کسے نے ونڈیا ہویا نہیں۔ نالے اصل تاں بندیائی اے۔” کدے اوہ بہت سیانیاں گلاں کردا۔
پر جینی نے تھکّ ہار کے مشنری نوں جا آکھیا سی پئی، “جوزف اُتے میری کسے گلّ دا کوئی اثر نہیں ہوندا۔”
پھر اِک دن مشنری دے لوک جوزف دے گھر آن بیٹھے۔ جینی تے چارے بچے وی موجود سن۔ ایہ ستھ بیٹھی ویکھ کے دو چار مسلمان جوزف نال وی آن رلے۔ مشنری نے صاف آکھ سنایا سی کہ جینی اُتے ہُن جوزف دا کوئی حق نہیں تے اج توں دوناں وچ پکا وکھریواں۔
جوزف ولّ چلے گئے ذرا سیانے سموئیل تے ڈینیل نوں مسلمان جد کہ جینی کول بیٹھے رہ گئے دو نکے بالاں نوں عیسائی من لیا گیا۔
جے ٹھٹھی وچ جیمس تے پطرس نوں اِک توں ودھ اک پیار کرن والا جی موجود سی تاں ٹھٹھی توں باہر سموئیل تے ڈینیل لئی موہ رکھن والیاں دی وی کوئی گھاٹ نہیں سی۔ ایہناں دوناں بالاں نوں مولوی ہوریں شہر دے کسے مدرسے وچ چھڈ آئے سن جتھے وشواس ہے کہ اوہ سموئیل تے ڈینیل توں اسمٰعیل تے دانیال ہو گئے ہون گے۔
عیسائی تے مسلمان بچیاں دی ایہ ونڈ تے وِتکرا بالاں دی عقلوں باہر سی۔ بچیاں اُتے تاں ایہدا ماڑا اثر پینا ای سی آپ جوزف اُتے وی ایہدا بہت بُرا اثر ہویا۔ اِکو ککھوں جمے بالاں دا اِک دوجے لئی ممنوع ہونا جوزف نوں بڑا دُکھدا۔
گھر والا تھاں جوزف نے جینی نوں دے دتا سی پر اوہ کجھ دن اپنی بھین دے گھر رہ کے پھر وی پیکیاں نوں مڑ گئی۔
کُھلیاں اکھاں ساہمنے کِھنڈ گئے کٹنب نوں جوزف نے بعد وچ کئی وار بند اکھاں راہیں اِک مِک کر ویکھیا۔ دِن دے چانن وچ جُدا ہوئے اِکو گھر دے جی راتیں سفنے اندر دیوے دی لوء وچ اکٹھے ہوندے۔ خاب وچ اوہ بالاں نوں اکثر “ایکو پِتا ایکس کے ہم بارِک” نِشکرش والا “آدم” دا قِصہ سنا رہیا ہوندا۔
جوزف نے سوچنا کجھ زیادا ہی کر دتا۔ ایسے حساب نال اوہدی سوئی وی بہتا اٹکن لگّ پئی۔ پپلی والیاں دی حویلی وچ لما پیا پیا اوہ سوچدا تے سوئی اٹک جاندی تاں اوہ سوچنا چھڈّ دیندا۔ اوہ پھر سوچدا، سوئی پھر اٹک جاندی تے اوہ سوچنا چھڈّ دیندا۔ اوہنوں نیندر ہی نہ آؤندی، جے کدی اکھ لگّ وی جاندی تاں عجیب عجیب سفنے آؤندے۔
اِک راتیں اوس نے سفنے وچ ویکھیا کہ جینی رسوئی وچ روٹیاں پکا رہی اے۔ بچے چلھے دوالے بیٹھے توے اُتوں روٹی لتھن دی اڈیک کر رہے نیں۔ روٹی چنگیر وچ پین توں پہلاں ہی بالاں نے بُوچ لئی تے جہدے ہتھ جیہڑی بُرکی آئی، لے دوڑیا۔ تد ہی دانیال نے پِطرس نوں چپیڑ کڈھ ماری تے چیکدا ہویا بولیا: “ہتھ نہ لا۔ میری روٹی بِھٹّ دتی آ پلیتا!” جوزف دی اکھ کھل گئی سی۔ اوہ “ہلا للوہیا ! ہلا للوہیا !!” کہندا تربھک کے اُٹھ بیٹھا سی۔ بے سُرتی وچ اپنے پچھلے خدا دا نام جپدے نوں کجھ چیتے آیا تاں اوہ جھبدے ہی سر جھٹکدا ہویا “لاحول” پڑھن لگّ پیا سی۔
اِک ہور راتیں اوس نے سفنے وچ اپنے آپ نوں کئی ولگناں وچ گھریا ویکھیا سی۔ اوہ خواب اندر ایہناں بھنبھل بھوسیاں وچوں باہر نکلن دا راہ لبھدا رہیا سی، جدوں تُر تُر کے اوہ ہفّ گیا تاں اوہنے ایہناں ولگناں نوں ٹپّ کے لنگھن دا چارا کیتا سی۔ اوس نے چھڑپا ماریا تے اوہدا ہتھ بنیرے نوں پے گیا۔ پر اینے چِر وچ کسے نے اوہدی لتّ نوں جپھے وچ لے لیا۔ اودوں ہی جوزف دی اکھ کھل گئی۔ اوس نے ویکھیا کہ اوہدا ساہ پُھلیا ہویا سی تے اوہدی اِک لتّ منجی توں تھلے لمک رہی سی۔
اِک چر پچھوں کسے دیہاڑے تے پنڈ آئی جینی دا جوزف نوں پتہ لگا تاں اوہنے جینی نوں کسے راہیں لمبڑاں دی حویلی دے پچھواڑے، رات نوں شرینہ دے رُکھ ہیٹھ ملن دا ترلا کیتا۔
متھے ویلے توں پہلاں ای اوہ شرینہ دے رُکھ ہیٹھ آ بیٹھا تے واء وچ گھلی شرینہ دے پُھلاں دی مِٹھی سگندھ ساہ راہیں اپنے اندر بھردا رہیا۔ لمی اڈیک پچھوں چاننی وچ اِک پرچھاواں اوس اپنے ولّ ودھدا ویکھیا تاں جوزف اُٹھ کھلوتا۔ اوہ جینی ای سی جو ہُن اوس دے کول آن کھلوتی سی۔
اوہناں وچالے چُپّ دا اک پہاڑ کھڑا سی۔ ہمالے جِڈا پہاڑ۔
“جینی!” چُپّ دے پہاڑ توں اِک پتھر لُڑھکیا۔
“ہاں!” ایسے پہاڑ دے کھوہ وچوں اَواز آئی۔
“توں مُڑ کیوں نہیں آؤندی ؟”
“توں وی پچھانہ پرت آ۔”
اِک وار پھر پسر گئی چُپّ نوں جوزف دی اَواز نے توڑیا :
“جینی !”
“ہاں۔”
“یاد ہے تینوں ؟”
“کیہ ؟”
“جدوں فادر نے تیرا ہتھ میرے ہتھ وچ پھڑاؤندیاں کہیا سی کہ جیہڑے رشتے وچ اج تسیں پرُچّ گئے ہو، اوہ اِک اٹٹّ رشتا ہے۔ کسے اِک دِھر ولوں توڑن دی کوشش دے باوجود وی، تے جیوندے جی ہُن تسیں اِک ہو۔”
“ہاں یاد اے۔”
“پھر اج اوہ رشتا کیہ ہویا ؟”
“اوہ رشتا جوزف تے جینی وچکار سی تے توں ہُن یوسف ایں۔”
“میرا کجھ وی نہیں بدلیا۔ ویکھ میں اوہی بندا ہاں، جینی میرے دل وچ اج وی تیرے لئی اونا ای موہ ہے جتنا پہلے سی۔”
جوزف نے اگے ودھ کے جینی دا ہتھ پھڑنا چاہیا جو اوہنے جھٹک دتا۔ جینی سجے ہتھ دی پہلی اُنگلی نال اپنے سینے اُتے صلیب بناؤندی ہوئی بولی :
“میں جوزف دی جانو ہاں، یوسف دی نہیں۔”
تے پھر انھیرے وچ گُم ہو گئی۔
جوزف دھرتی وچ گڈیا مُنا، کنی دیر اہلّ کھلوتا سوچدا رہیا۔ سوچ دی سوئی جوزف تے یوسف وچلے فرق اُتے اٹک گئی پر اوہ پھر وی سوچدا رہیا۔ یوسف وچ گمّ ہوئے جوزف نوں کھوجدا رہیا۔ کھوجدا رہیا۔ تے پھر ایسے کھوج وچ آپ وی کدھرے گواچ گیا۔
سویرے پنڈ والیاں نے ویکھیا اوہ پاگل ہو چکیا سی۔ نہ ہُن اوہ مسلمان سی، نہ ای عیسائی۔ ٹھٹھی وچ تے ٹھٹھی توں باہر ہُن اوہ دوناں دِھراں نوں اِکو جیہا سی، کیونجو پاگل نہ عیسائی ہوندا اے، نہ ای مسلمان۔ اوہ تاں پاگل ای ہوندا ہے۔ بساِک خالی خولی بندا۔
٭٭٭٭٭
