یتیم بال سماج ۔۔۔۔۔٭رویل لیکھ٭

یتیم بالاں دی سانبھ دا مُڈھ روم توں بدھا۔ ڈچ فنکار جان ڈے برے نے 1663 وچ یتیم خانے بنائے۔

یہودی قانون نے بیوا عورتاں تے یتیماں نوں پالن پوسن دی صلاح دِتی سی تے اتھینیائی قانون نے اٹھارھاں ورھیاں دی عمر تک دے سارے یتیم بالاں دی مدد کیتی سی جہناں دے پیو فوجی سیوا کردے مارے گئے سن۔

انگلینڈ 1758 وچ ”یتیم ورکنگ ہوم“ تے 1795 وچ یتیم کڑیاں لئی ”برسٹل اسائلم“ ورگے یتیم خانے بنے۔

1806 وچ نیویارک دا پہلا غیرسرکاری یتیم خانہ بنیا۔ (اوریفن ایسیلم سوسائٹی، ہنگراہم ونڈہم)۔ الیگزینڈر ہملٹن دی ووہٹی الزبتھ شوئلر ہیملٹن نے بنان وچ وڈا بھاگ لیا۔ پاکستان دا پہلا یتیم خانہ ”دارالشفقت“ جو پاکستان بنن توں پہلے 1884 وچ انجمن حمایت اسلام نے بنایا اے، جو اج وی کم کر رہیا اے۔ایہدے وچ یتیم بالاں واسطے اُچیچیاں سہولتاں دا پربندھ کیتا گیا اے۔

1947 وچ جدوں پاکستان بنیا، بہت وڈی گنتری تے بُرے حالات وچ لوک ہجرت کر کے پاکستان اپڑے جہناں کیمپاں وچ ایہ لوک رکھے گئے سن اوتھے دے حال وی بہت بھیڑے سن۔ اسّی ہزار توں بُہتے مہاجراں لئی صرف اِک ڈاکٹر سی جو لوکاں دی تے اوہناں دے بالاں دی صحت واسطے اُکا ای ناکافی سی ایس دے نال نال روگاں توں مُکتی دین والیاں دواواں وی نہ ہوون دے برابر سن۔

ایہناں کیمپاں وِچ ہیضے دی وبا پھُٹ گئی ہوئی سی۔ اگست توں دسمبر تک ہجرت توں بعد بیماری،ہڑھ تے سردی نے لوکاں دی جان لے لئی۔

لاہور دے کیمپاں وچ بارھاں سو توں ودھ لوک ٹھنڈ نال مر گئے۔ صرف اِک دِن، 27 دسمبر ایتوار نوں والٹن کیمپ وچ 79 مہاجر ٹھنڈ نال مر گئے۔ اِنج ای قصور کیمپ وِچ اک دِن وچ مر جان والیاں دی گنتری تِن سو توں اُتے ہو گئی۔

قصور دے کیمپاں وچ پناہ لین والے لوکاں دی گنتری ڈھائی لکھ تک اپڑ گئی سی۔ کھُلی تھاں تے بغیر چھت توں ایہ لوک سُکھی دِناں دی اُڈیک وچ سن۔ 4 ستمبر نُوں تیز مِینہ پین دے کارن اگلی سویر بہت لوگ بیمار ہو گئے سن۔

حنفیہ ہائی سکول قصور شہر وچ کیمپ لگیاہویا سی جہنوں مقامی لوکاں، تاجراں تے سکول دے اُستاداں دی مدد نال چلایا گیا۔ لگ بھگ چالھی توں سٹھ ہزار لوک جے اِک ویلے وچ ہجرت کرکے آؤندے تے اوہناں وِچوں وِیہ ہزار اِی پاکستان اپڑ سکدے سن۔ اوہناں وچوں بہت سارے زخمی ہوندے، اینے زخمی کہ جیوندے یاں موئے ہوئے وِچ بہتا فرق نہیں سی وکھالی دیندا۔ایہ بڑی دُکھ دائک حالت سی۔

کیمپاں وِچ ہر پاسے درد تے مدد لئی چِیکاں تے رونا کنیں پیندا۔ نِرے اِک حنفیہ کیمپ دا حال ای خوفناک کہانی وانگ جِتھے بِمار تے زخمی لوکاں نوں مکھیاں اینیاں چِنبڑدیاں کہ اوہناں نوں ہور بِمار تے کالا کر دِتا تے اوہناں نوں ویکھ کے کئی رضاکار کم کرن والے سکول دے بال ڈر نال پچھے ہٹ جاندے سن، کئی مکھیاں اُڈاندے اُڈاندے جان دی بازی ہار گئے۔

پاکستان بنن ویلے بہت سارے بال یتیم تے بے آسرا ہوئے، کئی بال، قتل ہوئیاں ماواں کول روندے ویکھے گئے۔

کوئی پروار کولوں اگے پِچھے ہو کے وکھ ہو گیا سی تے ایس طرحاں دے بہت سارے بال سی جہناں دا اتا پتا کوئی نہیں سی۔ اوہناں وِچوں بُہتے جرائم پیشہ لوکاں نے ہتھیا لئے سن۔

چنگے نصیباں والے بال اجہے وی سی جو اپنے انگاں ساکاں نوں مُڑ کے لبھ گئے سن، بہت سارے نِکے بال ایسے سن جہناں نُوں بالاں لئی بنائے اداریاں وِچ گھلیا گیا ایس دے نال نال کئی ایسے سی جہناں نوں لوکاں اپنایا۔

جہڑے بال رہ گئے اوہناں نوں عیسائی مشنریاں تے مسلمان فلاحی اداریاں نے سانبھ لیا۔ ایس توں اڈ دُکھ والی گل ایہ کہ ایہناں حالات وچ وی کئی بالاں نوں اغوا وِی کیتا گیا۔

کئی پیسے والے پروار بالاں نوں اپنا کے لے تے گئے پر اوہ اوہناں کول کامے بن کے رُل مُک گئے۔ انج کئی بالاں نال شوشن ہوندا رہیا۔

کئی بال آپے سڑکاں تے بھِیکھ منگن آ گئے یاں کسے کوٹھے والی دے ہتھے چڑھ گئے۔ مہاجر کیمپاں وچ بہت سارے بال بلکل اکلّے سن جہناں دے سارے پروار والے قتل ہو گئے سن یاں مار دِتّے گئے سن۔ اوہناں دِیاں عمراں چار توں گیارھاں ورھیاں دے وچکار بہتیاں سن۔

حنفیہ کیمپ وچ 17ستمبر دی رات نوں دُدھ پِیندے بال بھُکھ نال مر گئے۔ کیمپ وِچ دُدھ نہیں سی۔ اوہناں دِیاں ماواں دے دُدھ سُکّ گئے سی جے سُکّے دُدھ دے ڈبّے سن تے بالاں لئی دُدھ پیان والیاں بوتلاں نہیں سن، بال مر رہے سن، اغوا ہو رہے سی، گواچ رہے سن، اوہناں حالات دا اثر آؤن والے ویلے تے بہت ہویا۔ 11مارچ 1952 نوں اسمبلی دے ہون والے اجلاس وِچ لاہور توں چُنی جان والی اسمبلی دی ممبر خدیجہ بیگم نے سماجی وِگاڑ دے حوالے نال آکھیا کہ ایس ایوان دے ممبر 1947 دی لہو رنگی تے دردناک اخیر دے جانو نیں، جہدے کارن ساڈیاں بھیناں تے دِھیاں دی وڈی کھیتر نکھسمی ہو گئی تے بہت بال یتیم۔ حکومت نے جو گھربنائے اوہ کافی نہیں سن جہدی وجھا توں بہت سارے یتیم بال، مُنڈے تے کُڑیاں سڑکاں تے ویکھ سکدے آں (کوئی فقیر تے کوئی جسم ویچدا) مسٹر سپیکر اوہناں بے سہارا یتیماں دا حال افسوس جوگ اے تے ڈر اے کہ حکومت نے ایس حوالے نال فوری طور تے کُجھ نہ کیتا تے ایس دیس دِیاں سماجی رِیتاں تے قدراں نوں ڈاڈھا خطرا ہو جانا۔

ہجرت ویلے دے سارے یتیم بالاں نوں تے نہیں سانبھیا جا سکیا پر کُجھ فلاحی اِداریاں نے جِناکُواوہ بچا سکدے سی، بالاں نوں پناہ دِتی، جویں لائل پور (فیصل آباد) شہر وچ انجمن یتیم خانہ مہاجر یتیماں واسطے انجمن حمایت اسلامی دا کم سر کڈھواں رہیا، ایسے طرحاں لاہوروچ غریب چلڈرن ہوم، پنجاب چلڈرن ایڈ سوسائٹی، ہسپتال ویلفیئر سوسائٹی تے رضاکارانا غریب فنڈز، ورگے چیریٹی فنڈ بنائے۔

حکومت نے اِک کم ایہ کیتا کہ جِنے وی بال کیمپاں، ہسپتالاں تے ریلوے سٹیشناں تے رہ گئے سن اوہناں نُوں کٹھیاں کر کے سرکاری گھراں وچ رکھناشروع کردِتا تے اوہناں دے نال اجہیاں بے آسرا زنانیاں رکھیاں جہناں دا پروار گواچ گیا یا ں مر گیا سی۔

پاکستان بنن توں بعد مہاجر یتیم بالاں دی وڈی کھیتر ہوند وِچ آئی تے ایس کھیترنوں سنبھالن لئی کئی اِدارے بنائے گئے۔

پاکستان دے کُجھ چونویں مشہور اِداریاں دے ناں ایہ نیں جو یتیم بالاں دی سانبھ کر رہے نیں۔

-1 دارالشفقت

-2 ایدھی

-3 SOS)ایس اوایس(

-4 الخدمت

-5 چائلڈ پروٹیکشن بیورو

-6 دارالفرقان

-7 دارالمسرت

-8 گہوارہ

) -9 ہیلپ(

-10 کاشانہ تے چھاؤں

ایس او ایس دا ادارہ 132 دیساں وچ اٹھارھاں سو ادارے چلا رہیا اے، جے ویکھیا جاوے تے دُوجے اِداریاں نالوں ایس او ایس دا بالاں نوں پالن پوسن دا انتظام بہت ودِھیا اے۔ ایہ اوہی طریقا اے جو پاکستان بنن توں بعد حکومت نے یتیم بالاں نال اِک اِک بے آسرا سوانی نوں رکھیا سی جو اوس وِچ ماں دا کردار، ذمے داریاں نبھا کے اوس تھاں نوں گھر ورگا بنان وِچ مدد کردی۔

یونیسیف دی 2016 دی رپورٹ موجب پاکستان وچ یتیم بالاں دی گنتری بیالی لکھ اے جو اپنی صحت، پڑھائی تے سماجی بُرے حالات دی وجھا توں کِسے طرحاں دی وی چنگی ودھوتری لئی بے بس نیں۔ ماپے، بال نوں جنم دین دے نال اِی اوہناں وِچ رُجھ جاندے، ساری حیاتی اوہناں دے سُفنے پورے کرن وچ اپنا پورا زور لا دیندے۔

نِکی نِکی اوکڑنُوں سُکھ وچ بدلدے ہر مسئلے وِچ نال کھلوتے ہوندے تے جدوں ایہو ماپے ایس دُنیا توں چلانا کر جاندے، وکھ ہوجاندے یاں وکھ کردِتے جاندے تے اوہناں دی حیاتی عذاب نالوں گھٹ نہیں ہوندی۔ ماپے جو اپنے بالاں لئی کردے نیں اوہ ہور کوئی نہیں کر سکدا۔

اوہ تانگھ کسے ہور کول نہیں ہوندی، اوہ قربانی جو کِسے ہور دے وس دا روگ نہیں، اوہ جذبے جو رَبّی دین ہوندے، جہڑے آندراں دے نا ل جُڑے ہوندے نیں تے ایہناں دی گھاٹ آندراں اِی کھا جاندی۔

ماپیاں بِنا ایس دُنیا تے جیناایویں جویں پاڑ کھاون والے جنوراں نال کسے بندی خانے وِچ بند کر دِتا جانا، ساری حیاتی اوہناں توں بچدے لُکدے، ڈردے دماغی اذیت نال لنگھاندے کئی پھٹ کھاندے تے آپ ای اوہدا اُپاء وی کردے۔ ایہو جہے حالات وچ کوئی بال ٹھیک طرحاں کویں جی سکدا؟

پاکستان وچ ہر چڑھدے ورھے یتیم بالاں دی گنتری وچ وادھا ہو رہیا۔ یتیم بالاں وِچ کئی بال اجہے وی نیں جہناں دے ماپے جیوندے نیں پر بال اوہناں دے نال نہیں تے ایہدے کئی کارن نیں جہناں وِچوں غریبی سبھ توں وڈا کارن اے جہدی وجھا توں ماپے کئی وار اپنے جگر دے ٹوٹے ویچ وی دیندے تے کوئی اِداریاں وِچ چھڈ آندے نیں۔

کئی بال گھر دے ماحول توں اَک ست کے گھروں نس جاندے، کئی بالاں نوں اغوا کر لیا جاندا تے اوہناں بالاں دا حال یتیم بالاں توں ودھ کے دُکھی کر دین والا ہوندا۔

کئی بال اجہے وی ہوندے جہناں نوں بے نکاحیاں ماوا ں اوہناں دے جمن تے کُوڑے وچ سُٹ آندیاں نیں جِتھے اوہ جان دی بازی ہار جاندے تے جو بچ جاندے اوہناں نوں چائلڈ پروٹیکشن بیورو، تے ایدھی ورگے ادارے سانبھ لیندے نیں۔

”ایدھی"والیاں نے ایہدے لئی "جھولے" بنائے تے اوہناں داکہنا سی۔

”قتل نہ کریں جھولے میں ڈالیں ایک گناہ کر کے دوسرا کیوں مول لیتے ہو! جان اللہ کی امانت ہے“

پورے پاکستان وچ ایدھی دے تِن سو تِیہ سنٹر نیں جِتھے چالھی ہزار نرساں بالاں دی سانبھ لئی رکھیاں گئیاں نیں۔ ایدھی والے دسدے نیں کہ ہر تیجے دِن ایس طرحاں دا بال آ جاندا اے، وِیہ ہزار دے لگ بھگ بال نیں جہناں دی سانبھ ایہ ادارہ کر رہیا اے۔

جہڑے بال مُردا حالت وِچ مِلدے اوہناں دے کفن دفن دا پربندھ وی کردے، جدوں تک ایدھی جیوندا سی ایہو جہے آؤن والے بالاں دے کن وچ اذان وی آپ دیندے سن۔

چائلڈ پروٹیکشن بیورو وی اوہناں اداریاں وِچوں اِک ادارہ اے جو انج دے بالاں نوں پناہ دیندا اے جہناں دِیاں ماواں سماج دے ڈر توں بال سٹ جاندیاں نیں۔ کئی بال جنوراں دے ہتھوں زخمی ہوئے بچائے گئے جہناں دی پلاسٹک سرجری دا ذمہ وی ادارہ اپنے سر لے لیندا اے۔

جاہلیت اَج دے دور وِچ وی موجود اے، کُڑیاں نوں جیوندیاں ای مار دیندے، سٹ دیندے، چھڈ دیندے نیں۔ مُنڈیاں نوں سُٹن دی گنتری کُڑیاں نالو ں بہت گھٹ اے۔

ایہناں بالاں توں اَڈ گواچے ہوئے بالاں دی گِتنری دا حساب کسے ایدھی سنٹر توں لاؤ جِتھے اک ورھے وچ 1200 بال سڑکاں، گلیاں وِچوں گواچے روندے، رُلدے لبھدے نیں تے جہناں دِیاں عُمراں پنج توں تیرھاں ورھے تیکر ہوندیاں نیں۔

ایہناں وچوں کُجھ بال اداریاں دِیاں کوششاں نال اوہناں دے ماپے لبھن وچ کامیاب ہو جاندے نیں تے کئی بال یتیم خانیاں وِچ حیاتی لنگھا دیندے نیں۔

جنگ، غریبی، چھڈ دِتا جانا، اغوا، حادثے، آفتاں، بیماریاں بالاں نُوں یتیم بنا جاندیاں نیں، بے آسرا کر جاندیاں نیں۔

یتیم بال دا مطلب کہ اوہ جسمانی، روحانی، جذباتی تے پڑھائی سبھ وچ اکلّا، کُجھ یتیم بالاں نوں جے انگ ساک سانبھدے وی تے دُوجیاں بالاں ورگا حق نہیں دیندے۔ کئی انگ ساک یتیم بالاں دی جائیداد تے مَل مار کے ساری حیاتی کامیاں وانگوں رکھدے، انج جو بال اداریاں دی پناہ وِچ جاندے تے اوتھے وی کئی گھاٹاں، اغوا ہون والے تے ویچے جان والے یتیم بالاں نال جنوراں نال کیتا جاون والا ورتارا کیتا جاندا اے تے اوہ بال جہڑے سڑکاں تے ٹُردے پھردے نیں اوہناں داحال وی بہت ماڑا ہوندا۔ 100بالاں دے قاتل جاوید اقبال نے ایہو جہے بالاں نوں اِی شکار بنایا سی جہناں دِیاں عمراں چھے توں سولھاں ورھے سن جہناں وِچوں بہتے لاوارث بال سن، جہناں دے ماپے ہے وی سن اوہناں بال یتیماں وانگ ایس سماج وِچ رُلن لئی چھڈدِتے سن۔ ایہ بال معصوم خرگوش(سِجڑ) وانگ ہوندے جہناں نُوں کوئی وی بھیڑا ویلا بھگیاڑ بن کے کھا سکدااے۔

نِکے نِکے بالاں نال ظلم دِیاں خبراں آئے دیہاڑ اخباراں وچ زینب، لائبہ، حوض نور تے کدی اوہناں نوکراں دی شکل وِچ ساہمنے آندیاں نیں جہناں نُوں مار مار اَدھ مویا تے کدی مویا کر دِتا جاندا اے۔

اِک دن خبر لگدی کُجھ دن گل ہوندی اے تے فیر سبھ بھُل جاندے نیں۔ بال دے نال ای ساڈے سماج دی اُساری تے ودھوتری وی ہوندی اے پر اسیں لاپرواہی نال اپنے پیراں تے آپ کہاڑی مار رہے آں۔ بے آسرا رُلن نالوں ہزار گُناچنگا یتیم خانیاں وچ پناہ لینا روٹی، کپڑا تے مکان ورگیاں مُڈھلیاں لوڑاں ایہ ادارے پورا کردے، پڑھاندے وی پر ایہناں سبھ سوکھتاں دے نال نال ہور وڈّے وڈّے مسئلے جواوہناں یتیم بالاں نال جُڑ جاندے نیں۔

بال دے دِل وچ ماپے، بھین بھراتے اوہدا گھر تے ہوندا اے، جدوں اوہدے کول ایہ سبھ نہ رہے تے اوہدی دُنیا ویران ہوجاندی اے، اوہ سہم جاندا، چپ کر جاندا، اکلا تے مایوس ہو جاون دے نال نال بے مُلاتے بے ہمتا وی ہو جاندا اے جو چاہ کے وی اپنے حالات نوں بدل نہیں سکدا۔

دُوجیاں دے آسرے تے پلن والے یتیم بال بھاویں کسے دے گھر ہون یاں کسے ادارے دی سانبھ ہیٹھ، اوہناں وچ کئی گھاٹاں رہ ای جاندیاں نیں۔

اوہناں دِیاں کئی رِیجھاں ہوندیاں نیں جو ویلے دے نال نال اوہناں نوں دماغی بِماریاں دا روگی وی کر دیندیاں نیں۔ ایہو جہے بال کھُلھ کے اوس بال وانگ نہیں جی سکدے جہڑے اپنے اپنے گھراں وچ اپنے ماپیاں نال رہندے نیں۔ کدی نہ پوریاں ہوون والیاں رِیجھاں، دُکھ سماجی گھاٹاں ایہناں بالاں تے ڈاڈھا بھیڑا اثر پاندیاں نیں۔

یتیم بالاں لئی پیسا، علم، طاقت تے عزت نوں حاصل کرنا کسے پہاڑ تے سُورج دِی گرمی وچ ننگے پیریں چڑھن توں گھٹ نہیں۔ سماج بے آسرا بالاں نوں قبولنا تے دُور پیار نال ویکھدا وی نہیں، اوہناں دی مدد دی شرح بہت گھٹ اے، اوہناں نوں سماج دے دُوجے بالاں وانگ کھلارنا کیہ؟

سماجی اُچیچتا دا سبھا یتیم بال نوں ہینتا دااحساس کرواندا تے کدی کدی کُجھ بال ایس روّیے دے خلاف بغاوت کر دیندے تے اوہناں دی ایہ بغاوت کئی غلط کارے کروا جاندی اے، ایہدی اِک مثال ”حوضِ نور“ دے قتل نال دِتی جا سکدی اے۔ ملازم بال نے اپنے مالک دی 8 ورھیاں دی کُڑی نوں زیادتی توں بعد قتل کر کے لاش گھر دی پانی والی ٹینکی وچ ای سُٹ دِتی۔

کئی اداریاں وِچ بالاں نال چنگا ورتارا وی نہیں ہوندا جہدی اَواز کدی کدی ”کاشانہ“ ورگے یتیم خانے بن جاندے جِتھے نِکے نِکے بالاں نال چنگا سلوک نہیں کیتا جاندا۔ اوتھے نِکیاں نِکیاں بالڑیاں نوں ویاہ دے ناں تے ظلم دے پھاہے لا دِتا جاندا اے۔

بال تے نِکیاں نِکیاں ریجھاں لئی ماپیاں اَگے ضدی اَڑی پیندا رُسدا لاڈ وکھاندا تے یتیم بال کول اجہیا کرن نوں کُجھ وی نہیں رہندا۔

سہکدی لڑدی بھِڑدی سوچاں وِچ گواچی حیاتی نال نال وڈّے ہوندے تے اوس اثر ہیٹھ ساری حیاتی لنگھادیندے نیں۔ یتیم خانیاں وچ پلن والے بالاں نوں جسمانی تے دماغی دوناں طرحاں دا نقصان ہوندا اے۔

حکومتی، مذہبی، فلاحی ادارے رَل کے بالاں نوں رہن نوں چھت، کھان پین، سون نوں بستر، کپڑے تے پڑھائی دے سکدے نیں پرپچھان، پیار، اپنائیت ورگے سُکھ نہیں۔

ایہناں اداریاں وِچ بال جسمانی تے دماغی صحت خراب کر لیندے نیں تے جہڑے بال تِن ورھیاں دی عمر وچ ایہناں اداریاں وِچ ہوش سنبھالدے اوہناں دا نقصان ہور وی بہتا ہوندا جو ہمیش لئی اوہناں تے ماڑا اثر پادیندا اے۔ یتیم بالاں نال لاپرواہی والا ورتارا تے کئی وار بدسلوکی اوہناں دی جسمانی تے دماغی صحت نوں وِگاڑ دی اے۔

کئی وار ایہناں اداریاں وچ وڈّی عمر دے بال یاں کم کرن والا عملہ اوہناں نال جسمانی، جنسی زیادتی کر جاندا اے تے ایہناں سبھ دا اثر بالاں دے معصوم دماغ تے ہوندا اے جو دماغی مسئلیاں دی وڈی وجھا بن جاندا اے۔

ساڈے سماج وِچ اج وی یتیم بالاں دے اوہ حال ویکھے جا سکدے نیں جو 1947 وچ ہجرت ویلے سی۔

ساڈے بال ساڈا آون والا کل نیں جہناں نوں اسیں سانجھی سوچ، سمجھ، پیار، خیال تے احساس نال سانبھ سکدے آں۔

بُہتے اداریاں دا یتیم بالاں نوں سانبھن دا طریقا اِکو جہیا ای اے جہدے وچ کئی تھوڑاں نیں۔ صحت، کھان پین، رہن سہن دے حوالے نال پر SOS اجہیا ادارا اے جہڑا اوسے طریقے نال ایہناں بالاں دی سانبھ کردا اے جویں 1947 بعد یتیم بالاں لئی اِک اِک گھر وچ کُجھ بال تے اوہناں نال اِک سوانی جہڑی آپ وی بے آسرا ہوئے، رکھی جاندی اے۔

اوہ اِک خاندان وانگ رہندے، چنگیاں قدراں سِکدے، ذمے داریاں ونڈدے تے ساری حیاتی رشتے ناتے اِک دُوجے نال نبھاندے۔ اِک پرواری ماحول ایہناں دی زندگی دی اُساری کردیاں حیاتی لنگھاندے۔

محبت تے اپنائیت نال یتیم بالاں دے زخم بھر دے، اوہناں وچ اعتماد آؤندا اے تے اوہ دُوجیاں تے اعتماد کرنا سِکھدے، ایس خُداعتمادی نال بال اپنیاں صلاحیتاں نوں پچھان سکدا اے تے اوہناں نُوں پُورا وی کر سکدا اے۔

ہر بال نوں آدر تے موہ نال رکھیا جانا چاہیدا اے تے ایہ اوہدا مُڈھلا حق وی اے۔ بالاں نُوں وی عِزت دِتی جانی چاہیدی اے۔ اوہدی گل تے دھیان دِتا جانا چاہیدا اے تے بال نوں اپنے نال جڑے ہر فیصلے وچ اپنی مرضی،اپنا خیال دسنا چاہیدا اے۔ انج اوہناں وِچ عزت تے وقارنوں ودھایا جا سکدا اے۔

یتیم بالاں نُوں بھیڑے ورتارے، لاپرواہی تے ظلم توں بچاکے رکھن دی پوری کوشش کیتی جانی چاہیدی اے۔ جے سارے اِدارے یتیم بالاں دی سانبھ ایسے طریقے نال کرن تے ایہناں دے بہت سارے مسئلیاں دا حل کڈھیا جا سکدا اے۔ سڑکاں، گلی محلے، کچی آبادیاں وِچ لاوارثاں وانگ پھرن والے بالاں لئی اپنے اپنے علاقے دے ذمے دار لوکاں نُوں ایہناں دا اُچیچا، چنگا پربندھ کرنا چاہیدا اے جہڑے بال مزدوری تے کم کرن تے مجبور نیں، اوہناں دی مدد کرنی چاہیدی اے تے اجہے سکول کھولنے چاہیدے نیں جِتھے شام نُوں اوہناں دی پڑھائی دا پربندھ کیتا جاسکے۔ اِکا دُکا اجہے لوک ہے نیں جو انسانیت دے ناں تے ایہ کم کر رہے نیں جو شام نُوں آپ اِی سولر سسٹم دی مدد نال چانن کر کے ایہناں بالاں دی حیاتی دے انھیرے نوں پڑھائی نال دُور کرن دا چارا کر رہے نیں تے ایہ مثال بن رہے نیں۔ جے اِک بندا اینا کُجھ کر سکدا اے تے فیر اِدارے، شہر تے مُلک دے کرتادھرتا کیوں نہیں؟ایہ حالات سرکار دی کارکردگی تے وی اِک وڈّا سوالیا نشان چھڈدے نیں۔سرکارنوں چاہیدا اے کہ یتیم بالاں دے سُدھار لئی سرکاری پدھر تے جتن کرے تے ایہدے واسطے مرکز بناون دی لوڑ اے کیوں جے جیون تے مرگ نال نال ٹُردے آ رہے نیں۔