مذہب دی آڑ وچ سا سی ناکامیاں لکاؤن دے جتن ۔۔۔۔٭رویل کالم٭

امریکا نے واضح کیتا اے کہ اوہنوں پاکستان نال وڈے پیمانے اُتے سنبندھ اُسارندی لوڑ نہیں اے ،افغانستان دی صورت حال دے حوالے نال تعاون جاری رہوے گا۔ پر پاکستان دی وزارت خارجا نے ایس معاملے اُتے چپ رہنا مناسب خیا ل کیتا اے۔ پاکستانی میڈیا وچ مسلسل گلاں ہو رہیاں نیں کہ پاک فوج وچ اجوکیتبدیلیاں بارے طریقا کار مطابق وزیراعظم ہاؤس توں نوٹیفیکیشن جاری نہیں ہویا۔ کیہ ایہ حکومت تے فوج وچکار اعتماد دی انہوند دی نشانی اے؟ وزیراعظم ہاؤس نے ایہدے اُتے کوئی تبصرا کرنا ضروری نہیں جانیا۔

وزیراعظم عمران خان نے البتا عید میلاد النبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے حوالے نال دہاکا رحمت اللعالمین منان دا اعلان کیتا اے۔ ایس سلسلے وچ منعقد ہون والی پہلی تقریب نال خطاب کردیاں ہویاں عمران خان نے ”رحمت اللعالمین اتھارٹی“ بنان دا اعلان کیتا تے دسیا کہ ایس اتھارٹی دے آ گو اوہ آپ ہون گے تے ایہ ادارا پاکستان تے دنیا وچ اسلام دی حقیقی تصویر پیش کرے گا‘ اسلامی تواریخ دی شان شوکت بیان کرے گا تے اوس مدینہ ریاست دا سبق عام کیتا جاوے گا جہڑا رسول پاک صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی قیادت وچ تھوڑے ویلے وچ ساہمنے آئی تے اج وی بنی نوع انسان لئی مثال اے۔ اوہناں نے واضح کیتا کہ پاکستان دی ترقی لئی ضروری اے کہ ایہنوں مغربی ”فحاشی“ توں نجات دوا کے سنت نبوی دے راہ تے ٹوریا جاوے کیوں جے اللہ دا وعدا اے کہ ”جے مسلمان رسول دا دسیا ہویا راہ اختیار کرن گے تے اوہ ایس ملک نوں اُتے لے جاوے گا۔“ ہُن وزیراعظم دی قیادت وچ ایس سبق نوں عام کرن دا پربندھ ہووے گا تاں جے پاکستان اُتے رحمتاں دا نزول ہووے۔

پاکستان دی مختصر تواریخ گواہ اے کہ کوئی وی حکومت تے لیڈر اوس ویلے مذہب نوں ”لاٹھی“ بنان دا عزم کردا اے جدوں اوہدے کول لوکائی نوں درپیش مسئلیاں دا کوئی حل نہ ہووے تے حقیقی مسئلیاں اُتے توجا مبذول کروان لئی عقیدے نوں ہتھکنڈا بنا کے لوکاں وچ فرق‘ بے چینی تے پریشان خیالی نوں عام کرنا ہووے تاں جے حکمران وقت دِیاں سیاسی غلطیاں دی بجائے معاشرے وچ غیر ضروری مباحث دا اغاز ہووے۔ ذولفقار علی بھٹو نے ایہو جہی ای مشکل توں نجات پان لئی شراب اُتے پابندی لان تے جمعے نوں ہفتاوار چھٹی ورگے اقدامات کیتے سن پر ایہ ”دینی اقدامات“ وی نہ تے اوہناں دے اقتدار نوں ودھا دے سکے تے نہ ای اوہناں نوں پھاہ توں بچا سکے۔ اوہناں دے جانشین ضیاء الحق نے افغانستان وچ سوویت کمیونزم خلاف امریکی جنگ نوں اسلامی جہاد دا بانا پوا کے نفرت‘ فرقا پرستی‘ انتہا پسندی تے تشدد دا بی بویا سی۔ ایس شدت پسندی نال پیدا ہون والے رجحاناں نے پاکستانی معاشرے نوں اندروں کھوکھلا کیتا تے ملکی معیشت خراب ہوئی۔

اوسے فوجی آمر نے اپنے آپ نوں اللہ دا سپاہی ثابت کرن تے پاکستان نوں اسلام دا قلعا بنان لئی توہین مذہب دے قانون وچ انسانیت سوز شقاں شامل کیتیاں۔ اوہناں شقاں پاروں ملک وچ توہین مذہب نوں مذاق بنا لیا گیا تے ہر طبقے دے لوک ایہنوں ذاتی مفاد لئی استعمال کر کے مذہب دی بدنامی دا کارن بندے نیں۔ پر ایس معاملے دی مذہبی حساسیت پاروں کسے نوں ایہناں قانوناں نوں تبدیل کرن یاں ضیاء الحق دِیاں ناجایز ترمیماں ختم کرن دا حوصلا نہیں ہویا۔ توہین مذہب دا ایہ قانون نافذ ہون دے بعد توں اِنج ہون لگ پیا اے کہ پاکستان وچ لوکاں دا کلا ای توہین مذہب اے جہدے مکا لئی ضیاء الحق ورگے مرد مومن نوں ایہوجہیاں شقاں نافذ کرنیاں پئیاں جہڑیاں نہ تے کسے دُوجے اسلامی ملک وچ وکھالی دیندیاں نیں تے نہ ای اسلامی فقا وچ ایہدی کوئی ناقابل تردید مثال لبھنا ممکن اے۔ ایہدے باوجود پاکستان ایس سفر رائیگاں توں گریز دا سامان کرن دے قابل نہیں اے۔

ہُن عمران خان اُتے ایہ صیحح ہویا اے کہ بیتے 1500 ورھیاں دے دوران کسے مسلمان نوں اسلامی تواریخ‘ سیرت النبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تے مدینہ ریاست دِیاں خوبیاں ساہمنے لیان دی توفیق نہیں ہوئی‘ ایس لئی اللہ تعالیٰ نے شاید اوہناں نوں ایس نیک کم لئی چُن لیا اے۔ وزیراعظم دا دعوا اے کہ ترقی تے خُشحالی لئی کوئی کم اوس ویلے تک انجام نہیں پا سکدا جدوں تک اوس ملک دی لوکائی سیرت النبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم توں مکمل طور تے جانو نہ ہون تے سنت نبوی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم اُتے عمل پیرا نہ ہون۔ ایس لئی ہُن رحمت اللعالمین اتھارٹی راہیں ایہ مقصد حاصل کیتا جاوے گا۔ اسلام آباد دی تقریب وچ لمی تقریر دوران عمران خان نے ایس اتھارٹی دے حوالے نال جہڑیاں گلاں کیتیاں نیں اوہناں توں اندازا ہوندا اے کہ اوہناں نوں آپ وی ایہدے خدوخال توں جانکاری نہیں اے پر اوہ کمکارحکومت دے ہر پہلو وچ اپنی حکومت دِیاں ناکامیاں نوں لوکائی دی ”بداخلاقی‘ لاعلمی تے گمراہی“ دا کارن قرار دے کے ہُن دین دے ناں اُتے اک نواں شوشا چھڈ رہے نیں تے ملک وچ اک نویں افتراق تے پریشان خیالی دی بنیا رکھنا چاہندے نیں۔ اوہناں نوں ایس گل نال غرض نہیں کہ اوہناں دے اقدامات نال ملک وچ پہلے توں غیر محفوظ مذہبی اقلیتاں دے حق متاثر ہون گے یاں مسلماناں وچ فروغ پان والی انتہا پسندی ہور راسخ ہووے گی جہدے نال دہشتگردی دا کارن بنن والی شدت پسندی کھلرے گی۔ نفرت تے انتہا پسندی توں نجات پان دے کسے منصوبے دا اعلان کرن دی بجائے سرکاری سرپرستی وچ تعصبات تے خُدپسندی دے اک نویں مزاج نوں عام کرن دا اعلان کیتا جا رہیا اے۔

وزیراعظم دا دعوا اے کہ رحمت اللعالمین اتھارٹی دے مختلف شعبیاں نوں مسلّما اسلامی سوجھواناں دی نگرانی وچ چلایا جاوے گا۔ پر اوہ ایہ دسن توں قاصر رہے کہ آپ اپنے بقول ساری زندگی ”گمراہی“ وچ لنگھان دے بعد اوہ اپنے آپ نوں کویں ایس قابل سمجھدے نیں کہ پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی زندگی توں سبق سکھن دی کوشش کرن دی بجائے اوہ ایس اتھارٹی دا سرپرست اعلا بن رہے نیں جہڑی پاکستان توں وکھ باقی دنیا دے لوکاں نوں وی دین دا صحیح راہ دسے گی؟ تے جہدے وچ ہر کم اسلامی سکالرز دی رہنمائی وچ انجام پائے گا۔ کیہ اک خالص مذہبی ادارے نوں سیاسی نگرانی وچ دین دا واحد مقصد ایہنوں سیاسی فایدے لئی ورتنا نہیں اے؟

”رحمت اللعالمین اتھارٹی“ دا نقشا اجے غیر واضح اے پر وزیراعظم نے ایس حوالے نال جہڑیاں گلاں کیتیاں نیں اوہناں توں ایہ اخذ کرنا مشکل نہیں کہ اوہ اپنی حکومت دی انتظامی‘ معاشی تے ہور شعبیاں وچ ناکامی نوں لکاؤن لئی ہُن مذہبی لبادا پا کے اپنے آپ نوں تقدیس دے کسے ایہوجہے مقام اُتے فایز کرن دا ارادا ظاہر کر رہے نیں جہڑا ہر قسم دی تنقید تے احتساب توں بالا ہووے گا۔ عمران خان دی نگرانی وچ ایہ اتھارٹی نصاب تعلیم توں لے کے میڈیا اُتے نشر ہون والی ہر گل دی نگرانی دا فریضا ادا کرے گی۔ ایہ اوہی طریقا جہڑا دنیا دے بدترین فاشسٹ لیڈر اپنے اپنے وقت وچ اختیار کرن دی کوشش کردے رہے نیں۔ مذہبی علامتاں استعمال کر کے سیاسی مقصد حاص کرن دا طریقا عمران خان دی خاہش مطابق شاید اوہناں نوں ”ناقابل تسخیر“ تے نہ بناسکے پر پہلے توں تقسیم شدا معاشرے وچ ہور انتشار ضرور پیدا ہووے گا۔ اک ایہوجہے موقعے اُتے جدوں مذہب تے ریاست نوں وکھ کرن دے اقدامات ضروری سن‘ عمران خان دی حکومت اوہ کم وی اپنے ذمے لینا چاہندی اے جہڑے ملک دے لکھاں مولوی تے قریب 35000 مدرسے پہلے توں انجام دین دی کوشش کر رہے نیں۔ ایس توں پہلے خیراتی منصوبیاں نوں احساس پروگرام دے ناں اُتے ”نیشنلایز“ کرن دی کوشش کیتی جا چکی اے۔ ہُن دین دی تفہیم وچ سرکاری تے غیر سرکاری اسلام دی نویں تقسیم پیدا کرن دا افسوسناک کم کیتا جاوے گا۔

عمران خان نے اسلامی ریاست دی مثال دیندیاں ہویاں کہیا کہ ”حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی ساری محنت انساناں لئی سی۔ دنیا دِیاں ساریاں جمہوریتاں وی تصور نہیں کر سکدیاں کہ خلیفا وقت حضرت علی رضی اللہ عنہ اک یہودی شہری کولوں عدالت وچ کیس ہار جاندے نیں۔ حضرت علی رضی اللہ عنہ دا مقام ویکھو کِنا وڈا سی پر جج کہندا اے تہاڈی دھی دی گواہی قبول نہیں کردا۔ ایہ انسانیت دا نظام سی تے سارے انسان برابر سن۔ اک یہودی نوں وی ملک دے سربراہ کولوں اوہی انصاف مل رہیا سی۔“ وزیراعظم تواریخ دا سبق یاد کروان توں پہلے جے ایہ دس دیندے کہ اوہناں دے نویں پاکستان وچ انصاف دی فراہمی لئی کیہ اقدامات کیتے گئے تے کیہ اوہناں نے ملکی اقلیتاں خلاف ہون والے کسے اک واقعے دا نوٹس لے کے کسے قصور وار نوں کیفر کردار تک پہنچان دا اہتمام کیتا اے؟

ایسے طرحاں ایہ بیان کہ ”سیرت نبوی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم انساناں نوں کٹھا کرن دا تصور سی۔ قیادت دا پیمانا دِتا کہ اک قائد انساناں نوں کٹھا کردا اے‘ نفرتاں کھلار کے تقسیم نہیں کردا۔“ عمران خان آپ اپنا سراپا ایس آئینے وچ ویکھن دا حوصلا کر سکدے نیں؟ اوہناں دی گل بات‘ طرز سیاست تے الزام تراشی دے ہتھکنڈیاں نے ایس قوم نوں تقسیم کیتا اے۔ ملک وچ گروہ بندی ودھی اے تے نفرتاں وچ وادھا ہویا اے۔ اوہ اپنے سیاسی مخالفاں اُتے ایہوجہے الزام عاید کردے نیں جہڑے اجے تک کسے عدالت وچ ثابت نہیں ہوئے۔ پاناما پیپرز ساہمنے آن اُتے مخالفاں نوں کیفر کردار تک پہنچان دا تہیہ کرن والے پنڈورا پیپرز وچ اپنے ساتھیاں دے کارنامیاں اُتے خموش ہونا بہتر سمجھدے نیں۔ ایہدے باوجود ”عظمت تے خُدساختا دیانت“ دا تاج پائی اپنے آپ نوں سرفراز کرن وچ حجاب نہیں کردے۔

عمران خان جان لین کہ ملک وچ مہنگائی‘ معاشی پریشانی‘ اجناس دی کمیابی تے بدامنی اصل مسئلے نیں۔حکومت ایہناں مسئلیاں اُتے توجا دین دی بجائے پرچار نوں اپنا پہلا مقصد مِتھ کے اپنی ناکامی دا اقرار کر رہی اے۔ ایہ اعلان وزیراعظم تے حکمران جماعت دِیاں سیاسی غلطیاں تے معاشی ناکامیاں اُتے پردا نہیں پا سکن گے۔