ڈینگی وایرس توں بچاء کویں ممکن اے؟ ……..٭رویل کالم٭

پاکستان وچ ڈینگی دے کیساں وچ مسلسل وادھا ہو رہیا اے۔ کراچی توں خیبر تک ملک بھر وچ ڈینگی نے فیر سر چُک لیا اے تے سینکڑاں دی گنتی وچ نویں کیس رپورٹ ہو رہے نیں۔ ڈینگی دی زیادا گنتی پنجاب وچ رپورٹ ہو رہی اے۔ ڈینگی وایرس دے روگیاں دی ودھدی ہوئی گنتی خطرے دی علامت اے۔

ڈینگی کیہ اے؟ ایہدیاں علامتاں کیہ نہیں؟ ایہدے کیس فیر توں کیوں ودھ رہے نیں؟ روک تھام کویں ممکن اے؟

ڈینگی اک وایرس اے جہڑا خاص قسم دے مچھراں نال کھلردا اے۔ ڈینگی اک خاص قسم دے ایرس نال کھلردا اے جہڑا کہ مچھراں وچ موجود ہوندا اے۔ ایہ تقریبن دُنیا بھر وچ کھلریا ہویا اے۔ ڈینگی سنگین بخار ہوندا اے تے موت دا کارن وی بندا اے۔ ڈینگی اک مخصوص مادا مچھر ایڈیس ایجپٹائی (Aedes Aegypti) دے وڈھن نال ہوندا اے۔ ایس مچھر دے جُسے اُتے دھبے ہوندے نیں تے ایہ مون سون دی بارش دے بعد نمودار ہوندا اے۔ مادا مچھر آپ ڈینگی وایرس توں متاثر ہوندیاں نیں تے ایس وایرس نوں انسانی خون وچ منتقل کردیاں نیں۔

ڈینگی وایرس ستمبر توں دسمبر تک کھلردا اے۔ نر نال ملاپ دے بعد مادا نوں آنڈے دین لئی پروٹین دی ضرورت پیندی اے تے اوہ ایہ پروٹین حاصل کرن لئی انسانی خون چوسدی اے جہدے نال ڈینگی انفیکشن کھلردا اے۔ دُنیا وچ ہر سال 40 کروڑ توں ودھ بندے ایس انفیکشن دا شکار ہوندے نیں۔ ڈینگی وایرس اک بندے توں دُوجے بندے وچ منتقل نہیں ہوندا۔ پر جہڑا مچھر ڈینگی توں متاثرا بندے نوں وڈھ لوے تے اوس وایرس دا ویکٹر بن جاندا اے تے ایس وایرس نوں اگے منتقل کرن دا کارن بندا اے۔

ماہرین مطابق ڈینگی وایرس دِیاں علامتاں وچ تیز بخار‘ جُسے وچ شدید درد خصوصن لک وچ درد‘ سر درد تے لتاں وچ شدید درد شامل نیں۔ کمزوری دا احساس‘ لتاں تے جوڑاں وچ درد‘ سر درد‘ مونہ دا ذایقا تبدیل ہونا‘ چہرے دا رنگ سرخ پے جانا یاں فیر جُسے دے کجھ انگاں دا گلابی پے جانا تے سردی لگنا شامل نیں۔ ایہنوں ”بریک بون فیور“ کہندے نیں کیوں جے ایس بیماری دے روگی دِیاں ہڈیاں وچ شدید درد ہوندا اے جویں ہڈیاں ٹُٹ گئیاں ہون۔ ایہدے روگی نوں متلی تے قے دی شکایت ہوندی اے‘ جُسے اُتے سرخ نشان پے جاندے نیں تے ایہدے مسوڑھیاں یاں نک چوں خون وی آسکدا اے۔

ایہ علامتاں عمومن 3 توں 4 دن بعد ظاہر ہوندیاں نیں۔ کجھ روگیاں وچ ایہ علامتاں انتہائی معمولی ہوندیاں نیں۔ علامتاں ظاہر ہون یاں شُبہے دی صورت وچ ڈاکٹر نال رجوع کرنا چاہیدا اے۔ ڈینگی وایرس دی تصدیق لئی این ایس ون ٹیسٹ کیتا جاندا اے۔ ڈینگی توں متاثرا بندے دے جُسے وچ پلیٹ لیٹس دی گنتی غیر معموی حد تک گھٹ ہو جاندی اے۔ یاد رہوے ڈینگی جان لیوا روگ اے۔ غفلت ورتن دی صورت وچ موت واقع ہو سکدی اے۔ پنجاب وچ خصوصن لاہور وچ ڈینگی وایرس دے روگیاں وچ بہت زیادا وادھا ہو رہیا اے۔ حالیا سروے مطابق لاہور دے 74 ہزار گھراں چوں ڈینگی کھلارن والے مچھر دے لاروے پائے گئے نیں۔

ڈینگی ستمبر توں دسمبر وچ زیادا کھلردا اے۔ ایس دوران خاص احتیاط اختیار کرو۔ ڈینگی وایرس توں بچاء لئی اجے تک کوئی ویکسین نہیں بنائی گئی پر احتیاطی تدبیراں کر کے ایس موذی روگ توں بچیا جا سکدا اے۔ ڈینگی وایرس مچھراں دے وڈھن نال کھلردا اے تے ایہ مچھر کھڑے صاف پانی وچ اپنی افزایش کردے نیں۔ ایہناں مچھراں دی افزایش نوں روکن لئی پانی نوں گھراں وچ کھڑا نہ ہون دیو۔ گملیاں‘ ٹایراں‘ ٹُٹے بھجے بھانڈیاں‘ کیاریاں وغیرا وچ پانی کھڑا نہ ہون دیو۔

پوریاں آستیناں والے کپڑے پاؤ۔ جُسے نوں ڈھک کے رکھو۔ موسکیٹو ریپیلنٹس دا استعمال کرو۔ کمریاں وچ مچھراں والا سپرے کرو۔ مچھراں دی آواجائی نوں روکو۔ خصوصن شام ویلے کھڑکیاں بند رکھو۔ مچھر دانی استعمال کرو۔

ڈینگی وایرس توں بچاء کویں ممکن اے؟/ حسن رضا

پاکستان وچ ڈینگی دے کیساں وچ مسلسل وادھا ہو رہیا اے۔ کراچی توں خیبر تک ملک بھر وچ ڈینگی نے فیر سر چُک لیا اے تے سینکڑاں دی گنتی وچ نویں کیس رپورٹ ہو رہے نیں۔ ڈینگی دی زیادا گنتی پنجاب وچ رپورٹ ہو رہی اے۔ ڈینگی وایرس دے روگیاں دی ودھدی ہوئی گنتی خطرے دی علامت اے۔

ڈینگی کیہ اے؟ ایہدیاں علامتاں کیہ نہیں؟ ایہدے کیس فیر توں کیوں ودھ رہے نیں؟ روک تھام کویں ممکن اے؟

ڈینگی اک وایرس اے جہڑا خاص قسم دے مچھراں نال کھلردا اے۔ ڈینگی اک خاص قسم دے ایرس نال کھلردا اے جہڑا کہ مچھراں وچ موجود ہوندا اے۔ ایہ تقریبن دُنیا بھر وچ کھلریا ہویا اے۔ ڈینگی سنگین بخار ہوندا اے تے موت دا کارن وی بندا اے۔ ڈینگی اک مخصوص مادا مچھر ایڈیس ایجپٹائی (Aedes Aegypti) دے وڈھن نال ہوندا اے۔ ایس مچھر دے جُسے اُتے دھبے ہوندے نیں تے ایہ مون سون دی بارش دے بعد نمودار ہوندا اے۔ مادا مچھر آپ ڈینگی وایرس توں متاثر ہوندیاں نیں تے ایس وایرس نوں انسانی خون وچ منتقل کردیاں نیں۔

ڈینگی وایرس ستمبر توں دسمبر تک کھلردا اے۔ نر نال ملاپ دے بعد مادا نوں آنڈے دین لئی پروٹین دی ضرورت پیندی اے تے اوہ ایہ پروٹین حاصل کرن لئی انسانی خون چوسدی اے جہدے نال ڈینگی انفیکشن کھلردا اے۔ دُنیا وچ ہر سال 40 کروڑ توں ودھ بندے ایس انفیکشن دا شکار ہوندے نیں۔ ڈینگی وایرس اک بندے توں دُوجے بندے وچ منتقل نہیں ہوندا۔ پر جہڑا مچھر ڈینگی توں متاثرا بندے نوں وڈھ لوے تے اوس وایرس دا ویکٹر بن جاندا اے تے ایس وایرس نوں اگے منتقل کرن دا کارن بندا اے۔

ماہرین مطابق ڈینگی وایرس دِیاں علامتاں وچ تیز بخار‘ جُسے وچ شدید درد خصوصن لک وچ درد‘ سر درد تے لتاں وچ شدید درد شامل نیں۔ کمزوری دا احساس‘ لتاں تے جوڑاں وچ درد‘ سر درد‘ مونہ دا ذایقا تبدیل ہونا‘ چہرے دا رنگ سرخ پے جانا یاں فیر جُسے دے کجھ انگاں دا گلابی پے جانا تے سردی لگنا شامل نیں۔ ایہنوں ”بریک بون فیور“ کہندے نیں کیوں جے ایس بیماری دے روگی دِیاں ہڈیاں وچ شدید درد ہوندا اے جویں ہڈیاں ٹُٹ گئیاں ہون۔ ایہدے روگی نوں متلی تے قے دی شکایت ہوندی اے‘ جُسے اُتے سرخ نشان پے جاندے نیں تے ایہدے مسوڑھیاں یاں نک چوں خون وی آسکدا اے۔

ایہ علامتاں عمومن 3 توں 4 دن بعد ظاہر ہوندیاں نیں۔ کجھ روگیاں وچ ایہ علامتاں انتہائی معمولی ہوندیاں نیں۔ علامتاں ظاہر ہون یاں شُبہے دی صورت وچ ڈاکٹر نال رجوع کرنا چاہیدا اے۔ ڈینگی وایرس دی تصدیق لئی این ایس ون ٹیسٹ کیتا جاندا اے۔ ڈینگی توں متاثرا بندے دے جُسے وچ پلیٹ لیٹس دی گنتی غیر معموی حد تک گھٹ ہو جاندی اے۔ یاد رہوے ڈینگی جان لیوا روگ اے۔ غفلت ورتن دی صورت وچ موت واقع ہو سکدی اے۔ پنجاب وچ خصوصن لاہور وچ ڈینگی وایرس دے روگیاں وچ بہت زیادا وادھا ہو رہیا اے۔ حالیا سروے مطابق لاہور دے 74 ہزار گھراں چوں ڈینگی کھلارن والے مچھر دے لاروے پائے گئے نیں۔

ڈینگی ستمبر توں دسمبر وچ زیادا کھلردا اے۔ ایس دوران خاص احتیاط اختیار کرو۔ ڈینگی وایرس توں بچاء لئی اجے تک کوئی ویکسین نہیں بنائی گئی پر احتیاطی تدبیراں کر کے ایس موذی روگ توں بچیا جا سکدا اے۔ ڈینگی وایرس مچھراں دے وڈھن نال کھلردا اے تے ایہ مچھر کھڑے صاف پانی وچ اپنی افزایش کردے نیں۔ ایہناں مچھراں دی افزایش نوں روکن لئی پانی نوں گھراں وچ کھڑا نہ ہون دیو۔ گملیاں‘ ٹایراں‘ ٹُٹے بھجے بھانڈیاں‘ کیاریاں وغیرا وچ پانی کھڑا نہ ہون دیو۔

پوریاں آستیناں والے کپڑے پاؤ۔ جُسے نوں ڈھک کے رکھو۔ موسکیٹو ریپیلنٹس دا استعمال کرو۔ کمریاں وچ مچھراں والا سپرے کرو۔ مچھراں دی آواجائی نوں روکو۔ خصوصن شام ویلے کھڑکیاں بند رکھو۔ مچھر دانی استعمال کرو۔