کورونا دے سماجی تے معاشی اثرات ۔۔۔۔۔٭رویل مضمون٭

کورونا دے سماجی تے معاشی اثرات ۔۔۔۔۔٭رویل مضمون٭

کورونا اجہی وبا اے جس نے پوری دُنیا نوں اپنی ولھیٹ وچ لیا ہویا اے ایس وبا نال اجوکے سمے تک لکھاں لوکیں اپنیاں جاناں گوا چکے نیں تے حالے تیکر ایہ سلسلا رُکن دا ناں وی نہیں لے رہیا اے۔ کورونا وائرس RNAوائرس دے جَتھے نال تعلق رکھدا اے جو پکھوواں،کجھ جنوراں تے انساناں نوں بیمار کرن دا کارن ہوندے نیں۔1920وچ شمالی امریکا وچ ایس وائرس دی ہوند ساہمنے آئی۔ اگلے دس ورھیاں وچ کُکڑیاں وچ ایس نے وڈے پیمانے تے بیماری پھیلائی پر انساناں وچ ایس نال بیماری پھیلن دا سلسلا1960وچ شروع ہویا پر اِکا دُکا ای کیس ساہمنے آئے تے ایس نے وبا دا رُوپ نہیں دھاریا سی۔ ایس وائرس نال ساہ دی بیماری، سُکی کھنگھ،تاپ چڑھنا تے ٹھنڈلگنا عام ہوندا سی۔کورونا یونانی لفظkorone توں آیا اے جہدا مطلب اے چادر تے لاطینی لفظcoronaدا مطلب ہوندا اے تاج۔ایس وائرس نوں کورونا داناں دو سائنسداناں نے دتا جو لمے چر توں کھوج وچ رُجھے ہوئے سن جَون المیٹڈا تے ڈیوڈ ٹیرل نے1968دے ورھے وچ ایہ ناں ورتیا تے فیر تِن ورھیاں مگروں ایس نوں پورے جگ وچ ورتیا جاون لگا۔2019 دے نومبر دسمبروچ چین دے شہر "ووہان" وچ کورونا دے روگی ساہمنے آئے تے ایس دے کیس اینے ودھ گئے کہ اگلے ورھے دی جنوری وچ ورلڈ ہیلتھ آرگنائزیشن نے ایس نوں عالمی وبا مِتھیا کیوں جے ایس دے روگی ہر دیس وچ ودھن لگ گئے سن تے موتاں وی ہوون لگیاں۔ ساڈے دیس وچ وی ایس دے روگیاں دی تعداد بہت ودھی تے حکومت ولوں پورے ملک وچ لاک ڈاؤن،گھر بندی تالا بندی دا فیصلا کرنا پیا جس نال لوکیں اپنیاں اپنیاں گھراں تیکر محدود ہو کے رہ گئے جس نال کئی قسم دے مسئلے وی ویکھن نوں ملے۔جہناں دا کجھ ویروا کیتا جا رہیا اے۔

سبھ توں پہلاں تاں اسماج اندر ایس دے کیہ اثرات پئے اوس دے حوالے نال ویکھنے آں۔ساڈے دیس اندروسدیاں لوکاں نے کدے وی ایس طرحاں دی وبا دا ساہمنا نہیں سی کیتا تے جدوں میڈیا نے خوف ہراس ودھایا تاں لوکیں بے یقینی دا شکار ہو گئے بہتے تاں ایہ سمجھن لگ گئے کہ اوہناں دے دن گِنے جا چکے نیں تے کجھ ای دناں وچ اوہ موت دی وادی وچ گواچ جاون گے۔زندگی دا سارا نظام اِک تھاں تے رُک گیا جوپہلاں ای کسے روگ دا شکار سن اوہناں لئی جینا ہور اوکھا ہو گیا۔

اِک گھر دے کئی کئی جی مر جاون نال موت دا خوف وی سماج اندر چھا گیا تے لوکیں جیون دے عارضی پن نوں سمجھن لگ پئے جس حقیقت نوں اوہ بھُلی بیٹھے سن ایس طرحاں لوکاں دے وچ چنگے جذبیاں دا پُنگرنا سماج واسطے ٹھیک ہونا شروع ہو گیا۔لوکاں دے وچکار ہمدردی دا جذبہ ودھن نال ایہ وی ویکھن وچ آیا کہ لوکائی نے اک دوجیاں دی راشن راہیں مددوی کیتی سی پر ایہ کجھ دناں تیکر ای جاری رہیا کیوں جے وبا ودھدی جا رہی سی تے ہر نویں دن نال نویں وادھے ہوندے جا رہے سی۔انفرادی سطح تے لوکیں اپنی اپنی ہمت موجب سماج نوں سُدھارن دا جتن کر رہے سن پر اجتماعی سطح تے بہت کجھ ہوون دی لوڑ سی جہدے واسطے ڈھیر وسائل دی لوڑ سی جو چند لوکاں نال ممکن نہیں سی جس کر کے معاشرے وچ ماڑے حالات پیدا ہوون لگ گئے تے ہر نویں دن نال ایہ بھَیڑے حالات ودھ ای رہے سن۔

افواہاں نے وی ساڈے سماج نوں بڑی بُری طرحاں متاثر کیتا۔کوئی ایس نوں بناوٹی وائرس دسدا تے کوئی دُشمناں ولوں اَپڑایا گیا جو ساڈے ورگے ماڑے دیساں نوں مکاون لئی بنایا گیاایس بارے افواہاں ویکھدیاں ای ویکھدیاں ودھدیاں جا رہیاں سن تے کسے پاسیوں کوئی تصدیق تے تردید نہیں سی آ رہی۔عام تاپ نوں مُکاون لئی دوائی وی بازاراں توں غائب ہو گئی۔لوکاں نے ڈھیر سارا اناج اپنے اپنے گھراں وچ جمع کرنا شروع کر دتا۔اک بے یقینی دی صورت حال مڈھلے تِن چار مہینیاں وچ ویکھی جاون لگی۔پرنٹ تے الیکٹرانک میڈیا نے سماج وچ خوف ودھاون وچ منفی کردار ادا کیتا۔

جدوں آل دوالے موت نے آ ڈیرے لائے تے لوکاں نوں اپنی زندگی خطرے وچ نظر آون لگی۔سرکار ولوں پابندیاں کرڑیاں ہوون لگیاں بازاراں تے عبادت گاہواں وچ جے کوئی نظر آندا تے اوہناں نوں بھاری جرمانا کیتا جاون لگا لوکائی نوں وار وار ایہ دسیا جاندا کہ آپسی میل جول توں بچیا جاوے کیوں جے ایہ بیماری ایس طرحاں ودھ جاون دا خطرا سی۔بدیس توں آون والیاں دے نال نال اک شہر توں دوجے شہر آوا جاوی تے وی پابندی لگ گئی۔

کورونا نال گھریلو تشدد وچ وادھا ہویا جدوں مالی طور تے حالات خراب ہوئے تاں کھان پین دے نال نال ہور ضرورتاں دے پورے کرن لئی وی پیسے دی گھاٹ دے نال جتھے معاشی طور تے لوک بدحال ہو رہے سن اوتھے اک دوجے نال ورتارا وی خراب ہو رہیا سی آپسی برداشت وی گھٹن لگی۔ایس برداشت دی گھاٹ نال گھراں اندر وسدیاں لوکاں وچکار مار کٹائی دے کئی کیس وی ساہمنے آئے جو عام حالات وچ ویکھن نوں نہیں سن ملے۔

کورونا نال انسان دی نفسیات وچ ڈاڈھی تبدیلی ویکھن نوں ملی اے۔چڑچڑاپن،گل گل تے لڑ پینا،برداشت دی گھاٹ،بے صبری تے انج دیاں کئی ہور ذہنی بیماریاں انساناں اند عام ویکھن لئی ملیاں سن۔ایس دے کئی کارناں وچوں اک وڈا کارن اِکلے پن دا شکار ہونا وی سی کیوں جے انسان اپنیاں دُکھاں تکلیفاں تے پریشانیاں نوں کسے نال سانجھا کرن دی سہولت وی گوا چکیا سی جو اوس نوں کئی ذہنی روگاں توں بچائی رکھن آپسی سانجھ تے وچار وٹاندر ے نال ممکن سی۔

لوکی ذہنی طور تے اذیت دا شکار ہو ندے گئے جویں جویں ایہ مسئلے ودھے تاں اوہ اپنی جان دے آپے ای وَیری ہو گئے۔خُد کشی دا رُجحان وی کورونا دی وبا دوران ویکھن نوں ملیا۔لوکاں نے اپنا جیون ایس لئی مکا دتا کہ اوہناں نوں جیون دی بے یقینی تے ماڑے سماجی حالات نے چاروں پاسیوں گھیر لیا تے اجہے لوکاں نوں موت نوں گلے لاون توں وکھ کوئی ہورراہ ای نہ سُجھیا۔

تعلیمی حالات کسے وی سماج وچ بڑی اُچیچتا رکھدے نیں جدوں تعلیمی نظام رُک جاوے یاں ٹھیک طرحاں کم نہ کر رہیا ہووے تے سکھن سکھان دا عمل رُک جاندا اے جس نال سماج جمود دا شکار ہو جاندا اے۔گھر بندی وچ سرکار نے ایہ فیصلا کیتا کہ تعلیمی اداریاں نوں بلکل بند کر دتا جاوے کیوں جے پڑھیاراں دے آپسی میل جول نال کورونا دے روگیاں وچ وادھا ہوون لگ پیا سی کجھ سکولاں کالجاں وچ آن لائن تعلیم دا سلسلا تاں شروع ہویا پر ہر پڑھیار واسطے اینڈرائیڈ فون،لیپ ٹاپ تے انٹرنیٹ دی سہولت ممکن نہیں سی کیوں جے ایس واسطے پیسے دی ہوند ضروری سی پر کورونا نال مالی حالت ماڑی ہون کر کے ساریاں واسطے ایہناں سہولتاں نوں حاصل کرنا ممکن نہیں سی رہیا جس کر کے تعلیم دیون تے تعلیم حاصل کرنا ناممکن ہو گیا جس نال سماج تعلیمی لحاظ نال زوال دا شکار ہویا۔

ایسے طرحاں جے ویکھیا جاوے تے کورونا نال جیون دے ہر کھیتر وچ ترقی دا عمل وی رُک گیا۔

معاشی اثرات

کورونا نال جہڑے معاشی اثرات پئے اوہناں وچوں کجھ دا ویروا انج اے:

کورونا نال جدوں لاک ڈاؤن ہویا تے لوکائی دے کاروبار بند ہو گئے۔کارخانے بند ہو جاون کر کے جِتھے کارخانے دا مالک مالی مشکلات دا شکار ہویا اوتھے اوس کارکانے وچ کم کرن والیاں سینکڑیاں مزدوراں دے چُلھے وی ٹھنڈے ہو گئے تے کئی گھراں دے بالاں نوں بھکھ نال لڑنا پیا روٹی پانی توں وکھ ہور بنیادی لوڑاں وی ودھن لگیاں۔پرایویٹ ملازمت کرن والیاں نوں نوکری توں کڈھ دتا گیا جس نال اک دم کئی گھراں نوں کھان پین تے بنیادی لوڑاں دی پُورتی لئی لالے پے گئے۔

کورونا دی وبا دے دوران بہت سارے لوکاں نے خوب پیسا کمایا وی تے ڈھیر دولت بنائی ایہناں وچ اوہ لوک نیں جہناں نے روزمرہ ورتیاں جاون والیاں شیواں نوں ویچن دا کم شروع کیتا ہویا سی۔لوکائی نے کھان پین دیاں شیواں تاں ہر ممکن طریقے نال حاصل کرنیاں سن تے منافع خوراں نے ایس طرحاں خوب پیسا بنایا تے قیمتاں وچ وی چنگا بھلا وادھا کر چھڈیا جے اسیں صرف آٹے دی ای مثال لیئے تاں ایس دی قیمت دو گُنا کر دتی گئی جس نال ماڑے لوکاں دا جیون بہت متاثر ہویا تے گل فاقیاں تیکر آ گئی تے بہت ساریاں موتاں بھکھ نال وی ہویا ں سن۔ایہناں موتاں دی ذمے داری کوئی وی لین لئی تیار نہیں ہویا۔

کورونا نال مہنگائی ودھی جدوں شیواں مہنگیاں ہو گئیاں تے لوکاں نوں اپنیاں جائز لوڑاں پوریاں کرنا مشکل ہو گئیاں نیں۔ساڈا دیس اک ترقی پذیر دیس اے جتھے پہلاں ای ڈھیر سارے لوک غربت دی لکیر توں ہیٹھاں دا جیون گزار رہے سن یعنی اوہناں کول جیون دیاں بنیادی لوڑاں وی پوریاں نہیں سی۔کورونا وبا دے نال ایس وچ ہوروادھا ہویا اے ایس طرحاں دیس دے بنیادی مسئلیاں وچ وادھا ہویا جس نوں ٹھیک کرن لئی واہوا ویلا درکا اے۔

سرکار نے لوکائی دی مالی مدد کرن واسطے ”احساس ایمرجنسی پروگرام“ بنایا تے ماڑے لوکاں دی مالی مدد لئی خزانے وچوں کئی ارب جاری کیتے ایس پروگرام راہیں ماڑے لوکاں نوں بارھاں ہزار روپے دی رقم ونڈی گئی۔ایس نال لوکائی دی واہوا مدد ہو گئی پر ایس نال اک دو مہیناں توں ودھ گزارا کرنا ممکن نہیں سی رہیا انج وی ہر حق دار تیکر ایہ رقم نہیں اَپڑ سکی۔ایہ وی شکایتاں سنن نوں ملیاں کہ جہناں دے حالات ٹھیک ٹھاک سن اوہناں نے وی ایہ امداد لئی تے ماڑے لوکاں دا حق کھادا ایہ سلسلاصاف شفاف کر کے لوکائی دی اصل معنیاں وچ مدد کیتی جا سکدی اے۔ سرکار ولوں مقروض لوکاں دی مدد لئی بینکاں نوں سُود دی شرح گھٹادتی گئی تے کرائے اُتے رہن والیاں نوں اَدھا کرایہ دین دا کہیا گیا جو حقیقت وچ کدھرے نظر نہیں آیا۔بہت سارے لوکاں نے اپنے بالاں نوں سکولاں کالجاں تے یونیورسٹیاں توں تعلیم حاصل کرن لئی بھیجنا بند کردتا تے اوہناں نوں مجبور ہو کے مزدوری کرنی پئی۔ایس نال اک تاں بال مزدور دی تعداد ودھی دوجا امیر لوکاں ولوں استحصال وی ودھن لگا۔

مُکدی گل:

ایہ گل چِٹے دن ورگی حقیقت اے کہ کورونانال سماجی طور تے معاشی طور تے لوکائی نوں کئی قسم دیاں اوکڑاں دا ساہمنا کرنا پیا اے، کورونا نال سماجی تے معاشی طور تے ڈھیر سارا وگاڑ آیا اے جس نوں ٹھیک کرن لئی واہوا ویلا لگے گا۔ایس واسطے سرکاری سطح تے وی منصوبہ بند کرنی پینی اے تے لوکائی نوں انفرادی تے اجتماعی طور تے وی اپنا اپنا کردار ادا کرنا چاہیدا اے تاں جو سماج ا تے معاش دی حالت نوں بہتر کیتا جاوے۔

٭٭٭٭٭