حمید رازی دا ناول ''کوٹھی نمبر8''……٭رویل کالم٭

حمید رازی دا ناول ''کوٹھی نمبر8''……٭رویل کالم٭

کرامت مُغل kramat Mughal

ریل جدوں تگڑی سی کوئی چور نہیں سی جویں کمزور ہوئی بوہے دی جالیاں نوں وی نشئیاں نے ہتھ پانا شروع کر دتا……رشتے جومشیناں gadgetsنال زنگالے جا رہے نیں تے ایہ زنگال ایہناں ودھ گیا اے کہ ایس نوں مُکاون لئی کوئی اپرالا نہیں کر رہیا۔

حمید رازی دی کتاب”کوٹھی نمبر8“ چھپ چکی اے جہدے ٹائٹل اُتے وڈا سارا ”ناولٹ“ لکھیا اے تے اندر ہر تھاں اُپر ”ناول“ لکھیا ہویا اے۔ کسے وی ناول واسطے بہت ساری قوت مشاہدا دی طاقت تے جیون نال مسلسل رابطے دی ہوند لوڑیندی ہوندی اے۔حمید رازی پنجابی ادب وچ کہانیکار،سفرناما نگار تے ترجما کار دے طور تے جانے جاندے نیں۔ایس ناول نوں سِدھے سادھے انداز نال بیان کیتا گیا اے،کرداراں نوں کئی تھاواں تے ویروے نال بیانیا گیا اے تے کدھرے ناول کار نے بہت سارے سوال پڑھنہاراں نوں خُد دے چھڈے نیں جس نال اوہ کرداراں نوں جان سکدے نیں۔داڑھی والے دیاں بوتلاں جو جہاز وچ نچدا ہویا پھڑیا جاندا اے تے اوس نوں جہاز توں باہر بھیج دتا جاندا اے جس نال اوس بارے خبراں ہر پاسے پھیل جاندیاں نیں۔

ناول دی کہانی مُڈھ وچ دھیمے جہے انداز نال چلدی اے تے بُنتر بارے جے گل کریئے تاں ایہ ناول کدھرے کدھرے ڈایری دی تکنیک طرحاں دا لگدا اے تے ناول دے اخیرلے کجھ صفحیاں اُتے جہڑا سیاسی منظر ناما ملدا اے اوس نوں حمید رازی ہوراں نے اُنجے ای بیان کر دتا اے جویں دا واپریا اے سیاسی لوک کویں لوکائی دا شوشن کردے نیں تے اپنیاں من مانیاں وچ کویں بیڑا ڈبو دیندے نیں اوس نوں وی موضوع بنایا اے۔ ریل دے نظام نوں وگاڑن وچ کہڑے کردار نیں تے اوس نوں بچاون تے بناون والا چودھری ایس سسٹم دے ورودھ وچ اپنا آپ داء تے لاندا رہندا اے جس کر کے اوس نوں پنڈی توں لاہور دا سفر وی کچھنا پیندا اے تے گھروں بے گھر ہوون دے حالات نوں ناول کار نے انج بیانیا اے جویں خُد آپ ہنڈایا ہوئے۔ریل گڈی اک استعارہ بن جاندا اے جس نال حمید رازی نے اوس نظام نوں وی موضوع بنا دتا اے جس نوں سُدھارن لئی جتن کرن والے گھٹ تے اوہنوں مُکاون تے اپنے اپنے مفاد لئی ورتن والے چوکھے نیں اوس ریل دا کیہ بنے گا اوہ بچے گی یاں نہیں اوہدے نال جُڑیا اک ویلا،اک تواریخ تے یاداں نوں کوئی کویں بھُلا سکدا اے ایس ناول اندر دے کرداراں وچ ایہ سبھ ویکھیا جا سکدا اے کرداراں دیاں اوازاں دی ایس ناول وچ بھرمار اے جس نال لکھاری دا آل دوال دا مشاہدا وکھالی دیندا اے ……

اکرم کُک دی گل وی ناول کار دسدا اے تے اوہناں دی وی جو راء توتیاں نوں اُچے اُچے رُکھاں دیاں کھُڈاں توں چوری کردے نیں تے فیر جدوں اک چور ڈِگن توں تربھکیا تے من گھڑت کہانیاں سناون لگ جاندا اے۔شاہدہ جو نوکرانی وجوں کم کردی اے پر اوس دا اصل ”دھندا“ ہور اے جس ول ناول کار بڑے ڈھکویں اشارے نال گل کردا اے ہزار ہزار دے نوٹ تے سرخی پوڈر مُکھ تے مَل کے شاموں شام میو گارڈن توں باہر نکل جاون دی گل کردیاں ہوئیاں حمید رازی نے اوس کردار دے سارے چلن ساہمنے لیا کے رکھ دتے نیں۔لکھاری نے سنکھیپ نال اپنی گل وی کہہ دتی اے تے بہت ساری تفصیل لئی پڑھنہار نوں وی نال جوڑ لیا اے تے بہت ساریاں ان کہیاں گلاں نوں غیر محسوس انداز نال بیان کیتا اے۔ کوئی ہور ناول کار ہوندا تے ایس نوں وستھار نال لکھدا ایہدے وچ وی ناول کاردے فن دی اُچیچتا نظر آندی اے کہ اوہناں نے وادھو دیاں گلاں نہیں بیانیاں۔

منشی پریم چند ورگا لکھاری انسان نوں گنجھلک کر کے نہیں بیاندا اے تے ایہ رنگ سانوں ایس لکھاری کول وی ملدا اے۔ اشرف ورگے کردار جو جیون کوارٹر وچ لنگھا رہے ہوندے نیں تے فیر اوس توں کویں باہر نکلن دی تانگھ وچ ”چوہدری“ نوں نویں منزل ول دس کے اپنی اگلی منزل ول نوں ٹُر پیندے نیں۔”چوہدری“ دا پُتر جمال اپنے میڈیکل کالج وچ آون جاون لئی کار دی منگ کردا اے تے فیر ساری نقدی،پرائز بانڈ تے بینک توں قرض دا پربندھ کیتا گیا۔

ایس ناول دی کہانی نوں پڑھنہار واسطے من کھچواں بناون لئی ناول کار نے جتھے وکھ وکھ کھیتراں نال سنبندھت کرداراں نوں وکھایا اے اوتھے جیون دے ہور کئی رنگاں نوں ورتیا گیا اے جہدے وچ ناول دی کہانی رنگ بھری بن جاندی اے۔ ایس ناول کار دیاں ہورناں خوبیاں دے نال نال ایہ خوبی اُچیچتا والی اے کہ اوہ بناوٹی زبان نہیں ورتدے نیں جو پورے ناول نوں فطری ڈھنگ نال بیانیا اے۔میو گارڈن وچ مُڈھ توں اجوکے سمے تیکر دے حالات دے حالات نوں انج بیان کیتا گیا اے کہ اوہ منظر اکھاں اگے آ جاندے نیں جو کوٹھی دوالے تے کوٹھی اندر واپردے نیں۔

حمید رازی نے ایس ناول اندر جیون دیاں کئی پرتاں نوں بیانیا اے بھاویں اوہ کوٹھی نمبر ۸ دے دوالے جیون نوں مکھ رکھی کہانی دا تانا بانا بُننا چاہندے نیں پر نال نال اوہ آل دوالے دے جیون نال وی اپنا ناتا بنا لیندے نیں تے کڑاکے دیاں سردیاں تے شدید گرمی وچ دیس دی پینتی چالھی ورھے سیوا کرن والے جدوں پنشن لئی بینک ساہمنے ”ذلیل“ ہو رہے ہوندے نیں تاں اوس کرب نوں بیان کردیاں پنشنرز ساجد محمود دا وی ذکر کردے نیں جو ایسے طرحاں پنشن دے حصول وچ ٹھنڈ وچ پورا ہو گیا پر او س نوں اَدھی پنشن وی نہیں ملی…… ایس دا قصور وار کون اے ایس طرحاں دے کئی سوال پڑھنہاراں دے ساہویں حمید رازی ای رکھ سکدے نیں۔

گٹر صاف کرن والا شامو جو اپنی ہر ڈیوٹی پوری ایمانداری نال کر رہیا اے،کوارٹر وچ جو جیون اے اوہ میو گارڈن دیاں کوٹھیاں دے جیون توں اُکا ای وکھ نیں دوویں اک دوجے دا جیون ویکھدیاں نیں دوویں اک دوجے نوں اوہناں توں وکھ جان وی چکے نیں پر دوویں اپنے اپنے دائرے تے اپنیاں اپنیاں حداں وچ نیں اوس توں باہر نہیں نکل رہے۔

چودھری،اشرف مالی کولوں بہت متاثر اے کہ اوہ او س نوں کسے وی قسم دی شکایت دا موقع نہیں دیندا اے تے فیر جدوں اشرف تے رشید کوارٹراں نوں خیر باد کہہ کے جا رہے ہوندے نیں تاں چودھری اندروں دُکھی جہیا اے جویں اوس نوں چنگیاں بندیاں دی ایتھے گھاٹ ویکھنی پینی سی۔چودھری اوہناں دے نویں جیون لئی اندروں دعاواں دیندے نظرآندے نیں کہ اوہناں دا جیون ایس توں بہتری ول دا سفر اے

چودھری نوں سِدھے راہ تے لاون وچ چودھرانی دا کردار وی بڑا اہم ہو جاندا اے جدوں اوہناں نوں عام گھروکے جیون وانگ لالچی سوانی دی بجائے اجہی سوانی ملی اے جو غلط کم کرن لئی نہیں پریردی اے ناول کار نے ایس مثبت سوچ رکھن والے کردار نوں انج بیانیا اے:

”چوہدری (چودھری)اوہدوں (ٹھیک انج لکھیا جاوے گا’اودوں‘)اُنی گریڈ وچ سی تے سوچن لگ پیا اوہدے پنڈی سکول جاندے نکے نکے منڈے نیں،اوہدی بدلی ہو گئی تے چوہدرانی (چودھرانی) لئی سبھ کجھ سنبھالنا اوکھا ہو جائے گا پر چوہدرانی (چودھرانی) نے اوہنوں تھاپڑا ماریا تے آکھیا بدلی ہوجاوے کوئی گل نہیں پر غلط کم کدی نہیں کرنا۔ایہ سُن کے اوہ شیر ہو گیا۔“ ص111

حقیقت اینی کُو بیان کر دتی اے کہ ناول دی کہانی گواچی جہی جاپدی اے جو ایس ناول نوں کدھرے کدھرے گلپ توں پریرے کردیندی اے جس توں لکھاری نوں بچن دی لوڑ ہوندی اے۔ناول کار نے جتھے ہور نکیاں نکیاں گلاں نوں بیان کرن لگیاں پڑھنہار نوں ودھیا گلاں توں جانُو کروایا اے اوتھے اوہ اک لکھاری دے انگریزی کالم دا حوالا دیندیاں ہویا ں پنجاب اندر دیسی تے بدیسی رُکھاں بارے وی دس پاندے نیں۔ انگریزاں نے ایتھے اوبھڑ رُکھ نہیں لائے سن اوبھڑ رُکھاں اُتے دیسی پکھو اپنے آلھنے نہیں بناندے ہن اوہناں نوں اوپرے ای سمجھدے نیں اشوک تے ارجن رُکھاں بارے جہڑی جانکاری دتی گئی اے اوہ ساری انٹرنیٹ دا ای لابھ لگدی اے۔میو گارڈن بارے جو باب اے اوہدے وچ صرف جانکاری ای اے جو سرل ڈھنگ نال کسے رپورٹ وانگ بیانیا گیا اے ایہ ناول دا دوجا باب اے تے ایس نوں پڑھدیاں پڑھنہار دا اوہ تاثر گواچ جاندا اے جہڑا پہلا باب پڑھدیاں ہویاں پڑھنہارمحسوسدا اے۔

حمید رازی نے نوبل پرائز جیتو ناول کارنجیب محفوظ دے ناول دا ترجما ”جدوں صدر قتل ہویا“ دے سرناویں ہیٹھ کیتا تے بطور ترجما کار اپنی پچھان بنائی۔ آپ نے افریقی کہانیاں دا پنجابی وچ ترجما ”انھیرے توں دُور“ دے سرناویں ہیٹھ کیتا ایس دے نال نال دو کہانی پراگے ”رُکھ ساڈے ویری“ تے ”دُھند“ وی نیں۔ ”رنگروٹ د ا قتل“ ناول دا ترجما پنجابی ادبی بورڈ ولوں شایع ہویا جہدے وچ کمپوزنگ دیاں اینیاں غلطیاں سن کہ ناول داسواد کِرکرا ہو گیا ایہ شاید ایس پاروں وی ہویا ہوئے کہ حمید رازی ہوراں کول اینی ویلھ ای نہ ملی ہوئے کہ اوہ چھاپے توں پہلاں ویکھ لیندے۔اوہناں دا نواں ناول ”کوٹھی نمبر8“ نوں سانجھ پبلیکشنز لاہور ولوں شایع کیتا گیا اے جہدے وچ وی پروف ریڈنگ ول دھیان دین دی لوڑ سی جہدا نوں جدا،جہناں نوں ”جناں“، اودوں نوں ”اوہدوں“ کدھرے”تین“تے کدھرے”تِن“ لکھیا ہویا اے ایس طرحاں دا ہور وی ”ڈھیر“ لبھیا جا سکدا اے۔پنجابی زبانوں کویں لکھیا جاوے ایس بارے گوہ کرن دی وی لوڑ ہوندی اے کیوں جے اجوکے سمے تیکر اک معیاری لکھتی ڈھنگ طے ہو چکیا اے، جہڑا مسلسل پنجابی پڑھن والا ایس طرحاں دی لکھت پڑھدا اے تاں اوس نوں ایڈے منجھے ہوئے ناول کار دے ناول نوں پڑھدیاں جس کوفت دا ساہمنا کرنا پیندا اے اوس نوں اوہ کدے وی نہیں سمجھ سکدا اے جس نے کدے کدارپنجابی پڑھنی اے۔ایہدا ذمے دار کون ہو سکدا اے ایس دا فیصلا تسیں خُد ای کرنا اے۔ایس ناول دے کُل صفحے144تے مُل تِن سو روپے نیں پیپر بیک تے بُک پیپراُ تے سانجھ پبلیکشنز لاہور ولوں ایس نوں چھاپیا گیا اے۔

٭٭٭٭٭