کیہ تُسیں ڈپریشن دا شکار او؟۔۔۔ڈاکٹر خالد سہیل

جہناں دِنیں میں پاکستان وچ نفسیات دا پڑھیار سی اوہناں دِنیں میں ایہ خاب ویکھیا کردا سی کہ اک دن میں ماہر نفسیات بن جاواں گا تے اک کلینک کھولا گا تے فیر اپنے نفسیاتی کلینک وچ اپنے روگیاں تے اوہناں دے خانداناں دا خیال رکھاں گا۔ اوہناں دے نفسیاتی مسئلے حل کراں گا تے اوہناں نوں اک صحت مند تے پُرسکون زندگی بِتان وچ مدد کراں گا۔ ایسے لئی ہُن جدوں میں ہر صبح اپنے کلینک جا رہیا ہوندا آں تے میرا چہرے اُتے مسکراہٹ کھلر جاندی اے تے مینوں اِنج محسوس ہوندا اے کہ ہر دن میرا نوجوانی دا خاب شرمندا تعبیر ہو رہیا اے۔ میں کوئی مذہبی انسان نہیں آں پر میں اپنے روگیاں دی خدمت عبادت سمجھ کے کردا آں تے اوہ میرا تہ دل توں احترام کردے نیں۔ میرے روگیاں وچ مشرق دے لوک وی شامل نیں مغرب دے وی‘ کالے وی گورے وی‘ مرد وی سوانیاں وی‘ امیر وی غریب وی میرے روگیاں وچ ہر رنگ‘ نسل‘ مذہب تے زبان دے روگی شامل نیں۔

نفسیاتی روگیاں دی اک وڈی گنتی اینزایٹی تے ڈپریشن دا شکار ہوندی اے جہدا روایتی ڈاکٹر تے سائیکا ٹرسٹ دوائیاں نال علاج کردے نیں۔ اسیں اپنے کلینک وچ دوائیاں گھٹ تے تھراپی زیادا استعمال کردے آں۔ اسیں اپنے روگیاں دی جہڑی تھراپی کردے آں اوہدے وچ انفرادی تھراپی دے نال نال ازدواجی تھراپی‘ فیملی تھراپی تے گرُپ تھراپی وی شامل نیں۔

جتھوں تک اینزایٹی دا روگ اے اوہدا تعلق نفسیاتی تضاد نال اے تے جتھوں تک ڈپریشن دا روگ اے اوہدا تعلق کسے محبوب شے دے گواچ جان نال اے۔

ایہناں روگاں بارے مختلف ماہرین نفسیات نے مختلف تھیوریاں‘ خیالات تے نظریات پیش کیتے نیں۔

بابائے تحلیل نفسی سگمنڈ فرایڈ دا کہنا سی کہ اینزایٹی دا تعلق انسان دے لاشعوری داخلی تضاد نال اے۔ جدوں انسان دی خاہش تے اوہدے ضمیر وچ تضاد پیدا ہووے۔ جدوں انسان کوئی ایہوجہیا کم کرنا چاہوے جہنوں اوہ سمجھدا ہووے کہ اوہنوں نہیں کرنا چاہیدا تے اوہ اک تضاد وچ گرفتار ہو جاندا اے تے اوہ تضاد اوہدے لئی اینزایٹی پیدا کردا اے۔

انسان دِیاں کجھ ایہوجہیاں خاہشاں ہوندیاں نیں جہنوں اوہدا سماج قبول نہیں کردا تے اوہ تضاد اوہدے لئی اینزایٹی دا کارن بندا اے۔

کجھ لوک ایہوجہے وی ہوندے نیں جہڑے اپنیاں ایہوجہیاں ناقبولن جوگ نفسیاتی خاہشاں لئی قبولن جوگ طریقا لبھ لیندے نیں۔

ایہدی اک مثال اوہ ڈرائیور اے جہڑا بہت تیز گڈی چلانا چاہندا اے تے اینزایٹی دا شکار ہو جاندا اے پر جدوں اوہ انسان ایمبولینس ڈرائیور بن جاندا اے تے اوہدا تضاد ختم ہو جاندا اے تے اوہ اینزایٹی کولوں نجات حاصل کر لیندا اے۔

ایہدی دُوجی مثال اوہ بندا اے جہدے وچ جارحیت بہت زیادا پائی جاندی اے تے اوہ ہر دن لوکاں نال ہاتھا پائی کردا اے تے فیر اوہ اک باکسر بن جاندا اے جہدے نال اوہدا تضاد ختم ہو جاندا اے سگوں اوہ باکسنگ نال ہزاراں ڈالر وی کمان لگدا اے۔

فرایڈ دا خیال سی کہ اینزایٹی دی بنیاد انسان دے لاشعور وچ دبیاں جنسی تے جارحیت دِیاں نااسودا جبلتاں نیں جد کہ امریکی ماہر نفسیات ہیری سٹاک سالیوان دا خیال سی کہ اینزایٹی دا تعلق دو بندیاں وچکار رشتے اُتے منحصر اے۔ جدوں کسے انسان نوں ایہ احساس ہووے کہ دُوجا انسان اوہنوں ناپسند کردا ے یاں اوہنوں تعصب دی نظر نال ویکھ رہیا اے تے اوہ انسان اینزایٹی دا شکار ہو جاندا اے۔

جتھوں تک ڈپریشن دا تعلق اے جدوں کوئی انسان اپنی پسندیدا شخصیت دی موت دے بعد اوہدی قُربت توں محروم ہو جاندا اے تے اوہ اُداس تے دُکھی ہو جاندا اے۔ ایہ اُداسی‘ ایہ دُکھ‘ ایہ ڈپریشن کجھ دناں‘ کجھ ہفتیاں‘ کجھ مہینیاں توں ودھ کے کجھ سالاں تک پھیل سکدی اے۔ ایس اُداسی دا تعلق اوس انسان دی شخصیت تے مرن والے نال رشتے دی نوعیت اُتے منحصر ہوندا اے۔

ہُن مختلف ماہرین نفسیات نے انفرادی تے اجتماعی طور تے Grief counselling دے پروگرام مرتب کیتے نیں تاں جے ایہوجہے لوکاں دی نفسیاتی مدد کیتی جا سکے تے اوہ زندگی ول دُبارا پرت آن تے نویں رشتے اُستوار کر سکن۔

ڈپریشن جتھے کسے عزیز دی وفات نال ہو سکدی اے اوتھے ای اوہ کسے دے پسندیدا گھر یاں ملازمت یاں کار دے گواچ جان نال وی ممکن اے۔

اُداسی دی شدت دا تعلق جذبات دی حدت نال اے۔ کوئی بندا جنا اوہدے نال جذباتی لگاء رکھدا ہووے گا اوہدا اونا زیادا متاثر ہون دا اندیشا اے۔

جہڑے لوک جاندے نیں کہ زندگی تے محبت دے رشتے عارضی نیں اوہ اُداسی تے ڈپریشن دا گھٹ شکار ہوندے نیں۔

جہڑے لوک نفسیاتی مسئلیاں دا شکار ہوندے نیں چاہے اوہ اینزایتی ہووے یاں ڈپریشن اوہناں وچوں بہت ساریاں وچ خُداعتمادی دی کمی ہوندی اے تے اوہ حد توں ودھ حساس ہوندے نیں۔ اوہ چھوٹیاں چھوٹیاں گلاں اُتے کُڑھدے رہندے نیں۔

سالیوان دا کہنا سی کہ نفسیاتی علاج دا اک مقصد روگی دی خُداعتمادی نوں بہتر کرنا اے۔ جویں جویں روگی دی خُداعتمادی بحال ہوندی اے اوہ زندگی توں زیادا محظوظ ہوندا اے تے چھوٹیاں چھوٹیاں گلاں توں پریشان نہیں ہوندا۔

اسیں اپنے روگیاں نوں سکھاندے آں کہ اوہ نفسیاتی تے سماجی طور تے اپنا خیال کویں رکھن۔ اسیں اوہناں نوں ایہ وی دسدے آں کہ سیلف کیئر‘ خُدغرضی نہیں اے۔

جہڑے لوک جذباتی طور تے اپنا خیال رکھنا سکھ جاندے نیں اوہ نفسیاتی مسئلیاں دا وی گھٹ شکار ہوندے نیں تے اوہ دُوجیاں دا وی بُہتا خیال رکھ سکدے نیں۔ اسیں ماواں نوں دسدے آں کہ جدوں اوہ جہاز وچ سفر کر رہیاں ہوندیاں نیں تے ائر ہوسٹس اوہناں نوں دسدیاں نیں کہ جے جہاز بحران دا شکار ہووے تے چھت توں ماسک ڈِگن تے پہلے اوہناں نوں اپنے مونہ اُتے ماسک پانا ہووے گا فیر بچیاں دے چہرے اُتے ماسک لانا ہووے گا۔ ایسے طرحاں انساناں نوں پہلے اپنا خیال تے فیر دُوجیاں دا خیال رکھنا سکھنا ہووے گا تاں جے اوہ اینزایٹی تے ڈپریشن دا مقابلا کر سکن تے اک صحت مند‘ کامیاب تے پُرسکون زندگی بِتا سکن۔

٭٭٭٭٭