ہتھوں ٹُٹی تند۔۔۔۔۔۔سعید انجم کھوکھر دے ناول تے تبصرا۔۔۔۔۔٭رویل کالم٭

پچھلے کُجھ ورھیاں توں لیہندے پنجاب وچ پنجابی کہانی کاری اَتے ناول کاری وچ وادھا ہویا اے جس پاروں کئی کہانی پراگے اَتے ناولٹ، ناول ساڈے ساہمنے آئے نیں۔

سعید انجم کھوکھر دا ۱۳۵ صفحیاں دا ناول “ہتھوں ٹُٹی تند” ایسے ورھے (۲۰۲۲) وچ سانجھ پبلیکیشنز ولوں چھپیا اے جس دا مُل ۳۵۰ پاکستانی رُپیے مِتھیا گیا اے۔ اردو وچ روس دا سفر ناما"کریملن کے آس پاس" لکھ چُکے سعید انجم دا ایہ پہلا پنجابی ناول اے، ایس توں اڈ اوہناں دیاں پنجابی کہانیاں وی وکھو وکھ رسالیاں وچ چھپ چُکیاں نیں۔

ایس ناول دی کہانی ونڈ توں پہلوں دے ملیرکوٹلے توں شروع ہو کے بھُٹو دی پھانسی دے کول کول جا مُکدی اے۔

بابا (بشیر) تے صوفی (صادق) ایس ناول تے مُکھ پاتر مِتھے جا سکدے نیں۔ ناول ورگی لمی لکھت وچ پاتراں نے ناں مُڑ مُڑ آون پاروں اوہناں نال جُڑت ہونا لازمی گل اے پر ایس ناول دے پہلے باب (بابا تے صوفی) وچ پڑھیار کُراہے پے سکدا اے کیوں جے بار بار بابا ، بشیر تے مُڑ بابا بن جاندا اے ایسے طرحاں صوفی وی بار بار ناں وٹاوندا اے بھاویں دویں اک ای پاتر دے نام نیں۔جدوں “نِک نیم” دس دتا جاوے تے مُڑ اصل نام بار بار آؤن نال دھیان تھوڑا بھٹک جاندا اے۔

ملیر کوٹلے والیاں دے سِکھ گُرو گوبند صاحب دے صاحبزادیاں نال چنگے سُبھا کر کے سکھاں تے سکھ حاکماں نال اوہناں دی گوڑھی پریت درشاندا ہے۔ نور سنگھ جیہڑا دھرم بدلی توں بعد نور دین کہاندا ہے اپنے بھرا ہیرا سنگھ نال رَل کے موچیاں دا کم کردا اے، دھرم بدلی نال کویں اپنے بیگانے تے کُجھ بیگانے اپنے بن جاندے نے تے اگلیاں پیڑھیاں مسلمان تے سکھ پیڑھیاں وچ بدل جاندیاں نے، ایہ ناول اوہدی دس پاوندا اے۔

نور سنگھ مہاراجا پٹیالا دے حکم مطابق ملیر کوٹلے دے نواب لئی جُتیاں بناون آوندا اے تے اوتھے دا ای ہو کے رہ جاندا اے تے مُڑ علاقے دے ملوانے دی تبلیغ پاروں اسلام قبولن دی سوچدا اے۔

نور سنگھ کہ جہڑا ہُن نور دین ہے دی تیویں نجو (نجمہ) دھرم بدلی نوں ڈِھڈوں قبول نہ کر سکی تے منجی نال منجی ہو گئی، زمانابدلیا تے نور سنگھ نوں ملیر کوٹلہچھڈ کے اپنے پرانے علاقے وچ جانا پیا پر اوہدی گھر والی راہ وچ ای پوری ہو گئی۔

نجو دے مرن دی دیر ہے کہ جویں ناول نوں پر ای لگ جاندے نے، سہجے سہجے ٹُردی کہانی اک دم بتھیرا سماں لنگھا کے ونڈ دے کول اپڑ جاندی اے، نجمہ تے نور دین دا پُتر اقبال ایہ پیڑھی اگے ٹوردا اے، ونڈ ویلے ایس ٹبر دے جی بغیر کسے نقصان توں نویں بنے ملک پاکستان اپڑ پیندے نیں۔

ایس ناول نوں پڑھ کے ایہ وی جاپے گا کہ جویں لکھاری کسے وی قسم دا خون خرابا یا لڑائی جھگڑا پسند نہیں کردا ایس کر کے اوہدے سارے پاتر چنگے سُبھا دے نے، مُنڈے سارے بیبے تے کُڑیاں ساریاں سُوہنیاں، سُلکھنیاں تے گھرداری جانن والیاں، اپنے بندیاں دا ساتھ دیون والیاں نے_ ایس ناول دی حقیقی فضا اچن چیت بہت فلمی جہی بن جاندی اے، نانہ کوئی کسے توں بُہتا حسد کردا اے تے نہ ای کوئی نفرت کردا کردار اے، نا ای صوفی دے کاروبار نوں کوئی روک لگدی اے تے نا ای بابے سُنیارے دی ہٹی نوں کُجھ ہُندا اے، سبھ کُجھ آپ مہارے ودھدا تے سوردا رہندا اے۔ چوبارے تے چوبارا بن جاندا اے تے اک ہٹی توں دو ہٹیاں_ جتھے جتھے رشتے دی گل چلی او “جویں تہاڈی مرضی” نال پوری ہوئی، نا کسے کُڑی نوں کسے مُنڈے نال پیار ہویا اور نا ہی کوئی چاچی ماسی دا اُلاہما آیا۔ صوفی وی ماں پیو دا کماو پُت تے بابا وی ساو،دویں الیکشن لڑن نکلے تے تاں وی کامیاب۔ ناکامی ایس ناول دے کرداراں دی حیاتی وچ گھٹ ودھ ای اے۔

پنجابی کہانی تے ناول کئی پڑا ٹپ کے ہُن دوجیاں زباناں دے ناول نال موڈھا جوڑی دسدا اے، لکھن وچ وی کئی تجربے ہوئے۔اک طریقا ایہ وے کہ کسے وی پاتر دی کہی گئی گل لکھو تے اگے اوہدی تفصیل وی کہ پاتر نے ہس کے کہیا یا رو کے۔ ایہ تکنیک کُجھ پرانی جاپدی اے کُجھ تھاواں تے پاتر جُگت ماردے نیں پر فیر وی اگے لکھیا جاندا اے کہ فلانے نے جُگت ماری۔ ایہ مکالمے دے flow نوں کِتے نا نہ کِتے متاثر کردے نیں۔

ناول دے کرداراں توں ہٹ کے ایہ ونڈ توں لے کے بُھٹو دی پھانسی تک دی پاکستانی سیاست دا ویروا وی ہے۔ اوہ بال جہڑے جینریشن زی (generation Z) اکھواندے نیں اوہ کہانی کہانی وچ اپنے ملک دا سیاسی پچھوکڑ پھرول سکدے نیں۔ لیکھک نے کُھل کے ماضی وچ ڈکٹیٹراں دے کیتے “کارنامے” کہانی دا حصا کیتے نےبنگلادیش دے بنن دی وارتا پنجابی ساہت وچ لکھنا ودھیا جاپدا ہے۔

ناول دی زبان سادا تے ہر خاص و عام نوں سمجھ آون والی ہے۔فلیش بیک تکنیک نال تسیں زمانے وچ اگے تے پچھے سفر کرو گے۔ ملک بنن دے شروع دے دیہاڑیاں بارے تے جنگاں دا حال جانو گے۔صدر ایوب نال سیاستداناں دی ملنی دا منظر ایویں لکھیا گیا اے جویں لکھاری دا اکھیں ڈٹھا ہووے ایسے طرحاں سُنیارے دے کم دیاں باریکیاں تے جُتی بناون دا طریقا لکھاری نے پوری تفصیل نال لکھیا اے جو لکھاری دا مشاہدا درشاندا اے۔

تے اخیر وچ سیاست دے رنگ تے ایہدیاں گھُمن گھیریاں بارے صوفی دے کردار راہیں تُسیں جانو گے۔

آس اے کہ سعید انجم کھوکھرہور وی پنجابی ناول ، پنجابی ساہت دی جھولی پاون گے۔

٭٭٭٭٭