کارل مارکس۔۔۔۔۔۔٭رویل لیکھ٭

کارل مارکس۔۔۔۔۔۔٭رویل لیکھ٭

پیشے دا انتخاب کرن ویلے سانوں آدم زاد دی بھلائی دا خاص خیال رکھنا چاہیدا اے ۔جے کر اسیں کوئی ایہ جہیا پیشا چُننے ہاں جہدے وچ سانوں بہتے توں بہتا رب دے بندیاں دی خدمت کرن دا موقع مل سکے تے ساڈی کَنڈ نوں بھارے توں بھارا وزن وی ہولا محسوس ہوے گا۔

جنم

کارل مارکس 5مئی 1818ٕٕٕٕٕٕ ٕ نوں مغربی جرمن دے شہر ٹرائرر وچ جمّے۔کارل مارکس دے پیو دا ناں ”ہائن رک مارکس“ سی جیہڑے اک خُشحال وکیل سن تے کارل مارکس دا خاندان نسلاً یہودی سی پر کارل دے جمّن توں کافی عرصہ پہلاں ای ایناں دے وڈیریاں نیں یہودی مذہب چھڈ کے تے عیساٸی مذہب ول آگئے۔ایسراں کارل مارکس نوں یہودی آکھناں سراسر غلط اے ۔

کارل مارکس دی ماں ہالینڈ دے کھاندے پیندے گھر دی سی ۔کارل مارکس دے تِن بھرا تے پنج بھیناں سن ایناں دے بھرا جوانی وچ ای مر گئی پر تن بھیناں کارل دے مرن توں بعد وی رہیاں ۔

ٹرائیر شہر

ٹرائر شہر دریا رہائن دی باجگزار ندی موزیل دے کنارے واقع سی ۔ ایہ تھاں فرانسیسی سرحد دے بہت نیڑے سی ایس کر کے اوتھوں دے لوکاں اُتے فرانس دے انقلابی نظریات دا ڈونگھا اثر سی ۔

اٹھارویں صدی دے مُڈھ وچ جدوں نپولین نے ایس علاقے نوں اپنی سلطنت وچ کر لیا تے اوتھے فرانسیسی قانوں دا سکّہ چلن لگ پیا ۔ ہاٸن رک مارکس نپولین نوں سخت ناپسند کردا سی پر فرانس دی ”تحریک خردافروز “ دا بڑا گرویدا سی ایس کر کے اوس دے کتب خانے وچ والٹر،روسو،لاگ،لاٸب نیز،لِسنگ تے دوجے روشن خیال مفکراں دیاں بے شمار کتاباں موجود سن ۔ایندی آزاد خیالی دی وجھا توں مقامی پولیس اوس دی باقائدا نگرانی کردی سی ۔وادی رہاٸن دا اے علاقہ اگرچہ نپولین دی شکست توں بعد 1815 ٕ جرمنی نوں واپس مل گیا پر انقلاب فرانس دے اثرات سطح آب دے نقوش نہیں سن جہڑے ہوا دے جھولیاں نال مٹ جاندے۔

نپولین دی شکست توں بعد یورپ وچ انقلاب دُشمن طاقتاں نوں اک واری فیر بالادستی حاصل ہو گئی تے ایہناں وچ سبھ توں پہلاں آسٹریا ہنگری دی سلطنت جہدا صدر مقام ویانا سی تے جتھے میٹرنگ کاسا گھاگ سیاستدان وزیراعظم سی ۔

دوجے نمبر تے زار روس دی سلطنت سی۔

تیجے نمبر تے برطانوی سلطنت ۔

چوتھا نمبر پروشیا(جرمن)دی باتشاہت سی۔

ایس ویلے اک ملک نہیں سی بنیا سگوں خُدمختیار ریاستاں وچ ونڈیا ہویا سی تے ایہ بڑیاں ماڑیاں زرعی ریاستاں سن جہناں دے مالک ڈیوک کہلاندے سی ۔ایناں دے الگ الگ قانون سن تے الگ الگ چنگی تے محصول دے قائدےسن ۔ایس وجھا توں جرمن دے صنعت کاراں تے وپاریاں نوں اپنے مال دی نقل و حرکت وچ بڑی دشواری ہوندی سی۔

کارل مارکس دی تربیت تے تعلیم

کارل مارکس دا بچپنا ایس ماحول وچ گزریا۔مارکس دی ماں نوں تاں خیر نوں بالاں توں ای ولھ ای نہیں ملدی سی پر کارل مارکس دا پیو ایس نال بہت پیار کردا سی تے اوہدی دل دی سدھر سی کہ میرا پُتّر لکھ پڑھ تے وڈا آدمی بنے۔ایس کر کے ایس نے کارل مارکس دی تعلیم تے تربیت تے بہت توجاکیتی ۔کارل مارکس وی اپنے پیو نال بہت پیار کردا سی ایس لٸ اوس نے وڈا ہو تے بڑے ادب نال اپنے پیو دی شفقت دا زکر کیتا۔ تے جدوں جلاوطن کیتا گیا تے اوتھے وی اوس نے اپنے پیو دی دی تصویر نوں اپنے نال رکھیا سگوں اپنی میز تے تصویر رکھی ہوٸی سی ۔کارل مارکس دی موت توں بعد اینگلر نے ایہ تصویر مارکس دے تابوت وچ رکھ دتی سی۔

مارکس نوں مضمون نگار توں علاوہ یونانی تے لاطینی کاسیکی ادب دا شوق لڑکپن توں ای سی۔سکول وچ کارل مارکس نوں اُستاد وی بڑے روشن خیال ملے سن اوہناں نے کارل مارکس دی پوری پوری حوصلہ افزاٸی کیتی ۔اوہناں دناں وچ 1833 ٕ حکومت دی استبدادی دی پالیسی دے خلاف پڑھیاراں دی بے چینی ودھ رہی سی ۔کارل مارکس دا سکول وی ایس توں متاثر ہوے بغیر نہ رہ سکا اک دن پولیس نے سکول تے چھاپہ ماریا تے اوتھوں بہت ممنوعا لٹریچر برآمد ہویا تے ایہ جہیاں نظماں وی ملیاں جہناں وچ حکومت تے حکمراناں دے خلافاں مواد شامل سی تے ایس سلسلے وچ پڑھیاراں دی گرفتاریاں وی شروع ہو گئیاں۔

کارل مارکس 1835 ٕ جدوں رخصت ہویا تے پیشے دے انتخاب تے جیہڑا الوداعی مضمون لکھیا ایس توں اک پڑھیار دا زہنی رجحان دا گویڑ جاندا اے ۔ کارل مارکس نے مضمون وچ ایہ خیال ظاہر کیتا کہ انسان نوں اوہی پیشااختیار کرنا چاہیدا اے جہدی بدولت ایس نوں بنی نوع انسان دی زیادہ توں زیادہ خدمت دا موقع مل سکے۔

بعد دی تعلیم

ٹرائر توں تعلیم پوری کرن توں بعد کارل مارکس ستمبر 1836 ٕ وچ بون یونیورسٹی وچ داخل ہو گیا۔ ایہدے خاص مضمون فلسفہ تے قانون سن ۔ پر اوہ یونان تے روما دی قدیم تاریخ ہومر دی شاعری تے جدید آرٹ دی تاریخ دیاں کلاساں وچ وی بڑی باقاٸدگی نال شریک ہوندا سی ۔اوہ شاعر کردا سی تے یونیورسٹی دے شاعراں دا رکن وی سی۔

کارل مارکس نے اک سال بون یونیورسٹی وچ گزاریا تے اپنے پیو دے کہن تے جولائی (1836 ٕ)وچ برلن یونیورسٹی وچ داخل ہو گیا پر اے یونیورسٹی ایس نوں پسند نہیں سی ۔تعلیم توں جیہڑا وقت بچدا سی کارل مارکس اوہ ویلا عشقیانظماں لکھن وچ گزار دیندا سی ۔

کارل مارکس دی منگنی

کارل مارکس دی منگنی ایندی وڈی بھین صوفیہ دی سہیلی ”جینی خاں ویسٹ فالین“ نال ہوئی۔

جینی دا پیو ”لُدویگ خاں ویسٹ فالین“ حکومت پروشیا دی طرفوں ٹراٸے وچ وڈے عہدے تے فاٸز سن تے ایندی ماں سکاٹ لینڈ دی نواب زادی سی ۔کارل مارکس تے جینی دا گھر نیڑے نیڑے سی تے ایناں دے وڈیاں دے تعلق دوساناسن کارل تے جینی چھوٹے ہوندیاں ای اک دوجے نوں جاندے سن تے دویں اک دوجے نال پریم وی کردے سن جدوں دویں وڈے ہوے تے اوناں نے اپنے والدیں نوں شادی دی درخواست کیتی تے دواں دے والدین راضی ہو گئی ۔پر شرط ایہ رکھی گئی کہ مارکس یونیورسٹی وچ دل لا تے پڑھے گا تے اکورھے تک جینی نال ملاقات وی نہیں کرے گا۔ جینی دا پیو اک روشن خیال آدمی سی کارل مارکس ایندی بہت عزت کردا سی ایس لئی ایس نے اپنی پی ایچ ڈی دی ڈگری نوں لُدویگ دے ناں نال منسوب کیتا سی۔

جینی شہر دی سبھ توں حسین کڑُی سمجھی جاندی سی ایہدے والدین دا شمار شہر دے آمرا ٕ وچ ہوندا سی اوہ جاہندی تے کِسے نواب زادے نال وی شادی کر سکدی سی پر اوہ حسنِ ذات دے علاوہ اعلیٰ صفتاں دے جوہر وی رکھدی سی ۔اوہ کارل مارکس نال محبت کردی سی تے ایس محبت دی خاطر اوس نے دنیا دی عیش و آرام دی زندگی نوں چھڈ کے تے اک فاقہ مست انقلابی دے نال ساری عمر غریبی وچ گزار دتی۔

ایس نوں مالی آسودگی دا شاید اک دن وی نصیب نا ہویا ہوے ۔ایس نے جلا وطنی دیاں مصیبتاں جھیلیاں،فاقے کٹے،قرض خواہواں دیاں گلاں سُنیاں،کدے گھر دا اثاثہ ویچا تے کدے جہیز وچ ملے برتن پر اپنے شوہر نوں کدے وی تنگ دستی دی شکایت نہیں کیتی تے نا ای کدے انقلابی کماں تے انگلاں اٹھاٸیاں بلکہ ہر اوکھے ویلے وچ ایندے نال سہارا بن کے کھڑی رہی تے حوصلادیندی رہی۔

جینی دا بھرا جرمنی دا وزیراعظم سی ایس نے اپنی بھین نوں خط لکھیا کہ وطن وپس آجو میں تہاڈی مدد کراں گا پر اک غیرت مند بیوی نے بھرا نوں جواب دتا کہ میں کارل مارکس تے ایس دے اقلابی خیالات نال شادی کیتی اے جیکر جرمن وچ کارل مارکس دی تھاں نہیں تاں فیر مینوں ایہ جہے جرمن دی کوئی لوڑ نہیں ۔

کارل مارکس تے ادب

کارل مارکس دیاں دو نظماں 1838 ٕ وچ مقامی رسالے دے وچ چھپیاں ۔ایس نے ڈراما نویسی دی وی کوشش کیتی اک طنزیہ ناول وی لکھیا پر ایندیاں ایہ تخلیقیاں نامکمل ای رہیاں کیونکہ اوہ اپنے آپ نوں پچھان گیا سی کہ میں ایس کم لئی دنیا تے نہیں آیا انقلاب ول توجا ہو گئی سی۔

مارکس نے ڈاکٹری دا مقالا مارچ 1841 ٕ وچ مکمل کیتا تے اپریل وچ یونیورسٹی آف جینا توں ڈگری حاصل کیتی ۔

عملی زندگی دی ابتدا

مارکس دی عملی زندگی دی ابتدا اخبار نویسی توں ہوئی بھاویں اوس دی دلی سدھر سی کہ اوہ بون یونیورسٹی وچ فلسفہ پڑھائے ۔

بون دے قیام دے دوران مارکس نے پہلا سیاسی مضمون ”سنسر شپ کی تازہ ترین ہدایت“ پر لکھا۔ایہ مضمون انقلابی جدوجہد دا حرف آغاز سی جہڑا آخرکار مارکس دی تقدیر بن گیا ۔ایہ مضمون مارکس نے جنوری 1842 ٕ وچ آرنلڈ روج دے رسالے لٸی لکھیا جو ”ڈرسیڈن“ توں شاٸع ہوندا سی۔

1838 ٕ وچ مارل دا پیو فوت ہو گیا۔

کارل مارکس نوں جس ویلے بون یونیورسٹی وچ نوکری نا ملی تاں ایس نے سرکاری نوکری کرن دی بجائے اخباری زندگی اختیار کیتی ایس بے روزگاری دی وجھا توں ایس دے اپنی ماں نال تعلق خراب ای رہے ۔

19جون 1843 ٕ نوں ایس دی شادی ہو گئی تے چھے مہینے اپنے سسرال ای گزارے ۔

تے 2دسمبر 1881ٕ ٕ نوں کارل دی بیوی جینی خاں ویسٹ فالین جگر دے کینسر کارن توں اگلے جہان ٹُر گئے ۔تے 17مارچ 1883 ٕ نوں کارل مارکس مر گیا ، گیٹ وے قبرستان وچ جینی دے پہلو نال دفن کیتا گیا ۔

اینگر دے بقول کارل مارکس سبھ توں وڈا انقلابی مفکر سی ۔

٭٭٭٭٭