کتاب دیہاڑ تے اسیں ……٭رویل کالم٭

کہیا جاندا اے کہ جس گھر وچ کوئی کتاب نہ ہووے اوس گھر دے بندیاں نال گل کرنوں ڈرو۔

کتاب جو انسان دا سبھ توں ودھیا گُوڑھا سنگی ہوندا اے تے ایہ سنگی اوس نوں جیون سکھاندا اے تے کئی جیون گزارن دا سواد وی دیندا اے جہڑا بندا کتاب نہیں پڑھدا اے اوہ صرف اک ای جیون گزاردا اے۔23اپریل1995نوں پہلی وار یونیسکو نے کتاب دیہاڑ مناون دا سنیہا دتا جس دا مقصد سی کہ ناول،کہانیاں لکھنا،ہور ادبی کھیتراں وچ ترجما کرنا تے پڑھن دے جذبے نوں ودھایا جائے۔ایس دے نال نال ایس دیہاڑ کاپی رائٹ ایکٹ نوں وی منن دی پریرنا دتی جاندی اے جس دا ورودھ اجکل پی ڈی ایف کتاباں راہیں وڈے پیمانے تے کیتا جاندا اے۔23اپریل نوں جگت پدھر تے ”کتاب دیہاڑ“ منایا جاندا اے جویں کہ کسے نے کہیا اے:

چُپ رہ کے وی بولدیاں کتاباں

ورقے زند گی دے کھولدیاں کتاباں

حضرت محمدﷺ تے جہڑی پہلی وحی نازل ہوئی اوس دا پہلا اکھر ”اقراء“ توں شروع ہویا جہدا مطلب اے ”پڑھ“ایس دین دے منن والیاں نوں جے ایس دیس وچ ویکھیے تاں پتا لگدا اے کہ کتاب پڑھنا تاں ایہناں دے کسے طرحاں وی معمول دا حصا نہیں اے ہور تے ہور مذہبی کتاباں نوں وی صرف ثواب دے مقصد لئی پڑھیا جاندا اے جد کہ حکم سمجھن دا وی اے تاں جو،جو اوس دے اندر دسیا گیااے اوس اُتے عمل کر کے بہترین انسان بنیا جاوے۔تواریخ گواہ اے جس نے وی علم نوں حاصل کرنا شروع کیتا اوس نے پوری دُنیا دی اگوائی کیتی اجوکے سمے وی سانوں سبھ نوں ایہ منن لئی تیار رہنا چاہیدا اے۔

ایہ اوہ دھرتی اے جتھے دُنیا وچ کتاب دی تواریخ شروع ہوندی اے ایتھے ای مُڈھلیاں کتاباں لکھیاں گئیاں سن ایتھوں ایہ گل تے ثابت ہو جاندی اے کہ ایہ ای اوہ دھرتی سی جتھے سبھ توں پہلاں لوکائی نے بہتی گنتری وچ لکھنا پڑھنا سکھیا تے فیر دُنیا نے ایہ گیان اوہناں کولوں لیا۔ایہ ای قوم جو دُنیا نوں گیان ونڈدی رہی سی ہن اوس قوم نال جُڑیا کوئی وی کتاب توں اینا دُور کیوں ہو گیا اے ایہدے کیہ کارن نیں ایس بارے وی ایس سمے وچ سوچن دی لوڑ پے گئی اے۔لکھن پڑھن دا مُڈھ ساڈیایس خطے وچ صدیاں توں شروع اے تے جس ویلے پوری دُنیا حالے لکھن پڑھن ول دھیان وی نہیں سی دے رہے ایتھوں دی لوکائی لکھ پڑھ رہی سی کاٹھیا واڑ وچوں مِلے سنسکرت دے کتبے ایس گل دا پکا پِیڈھا ثبوت وی دیندے نیں۔پتنجلی نے گرامر دی تعلیم نوں مذہبی فریضہ قرار دتا سی ایسے لئی برہمناں نوں وید توں پہلاں گرامر پڑھاندے سن تے ایہنوں شاستر کہہ کے پُکاردے ہوندے ،ویداں دی پڑھائی نوں غلط پڑھنا گناہ سمجھیا جاندا اے۔حضرت سلیمان ؑ دا زمانہ دسویں صدی قبل مسیح دا سی ایہ اوہی ویلاسی جدوں جنوبی ہندوستان نال تجارت ہو رہی سی ایس تجارت دے کرتا دھرتا اہل ِسبا سن جس نال ڈھیر ساری لفظاولی وی ایدھر توں اودھر آ جا نا اِک فطری کم سی‘ پراتن عبرانی تے سامی زباناں وچ آریائی تے دراوڑی زباناں دے لفظ وی مِلدے نیں۔

ہندو مائتھالوجی وچ برہما نوں ای لکھت دے مُڈھ نال جوڑدے نیں جد کہ مِصریاں نے ”تھاتھ“ ناں دے دیوتا نوں لکھن دا مُڈھ رکھن والا دیوتا مَنّیا ہویا اے ایس دیوتا دا دھڑ انسانی اے جد کہ ست آئی بس ناں دے پنچھی دا اے۔ لکھتی ڈھنگ دا مقصد وی وچار وٹاندریاں دی سانجھ ای ہوندا اے لکھنا اصل وچ خاص نشاناں راہیں گلبات کرنا ہوندا اے جویں کہیا جاندا اے کہ ذہنی تجزیے دی عمارتاں لفظاں راہیں اُسردیاں نیں۔ایہ لکھتی ڈھنگ کئی طرحاں دے رہے نیں کدھرے ایہ تصویراں راہیں کیتا گیا تے کدھرے علامتاں راہیں فیر لمے پندھ مگروں لفظاں دی اوہ شکل ساہمنے آئی جو اجوکے سمے پرچلت اے۔ایس لکھت نے ای انسانی تہذیب نوں جو ترقی دِتی اے اوہ ہور کسے طرحاں وی ممکن نظر نہیں آندی اے۔زبان بن جاون دا وڈا مقصد ایہ ای رکھیاگیا کہ پڑھن والیاں نون سہولت دیوے تے اوہناں دی لوڑ نوں پورا کیتا جاوے۔شاکائین‘ پاننی توں پہلاں دا قواعد دان اے جس دا ایہ مَننا اے کہ سارے لفظ کسے نہ کسے مادّے توں بنے ہوئے نیں۔

کئی لوکاں کولوں جدوں ایس گل بارے پُچھیا گیا کہ اوہناں نے اخیرلی کتاب کہڑی پڑھی سی تاں سکول،کالج یاں یونیورسٹی دے نصاب توں وکھ اوہناں نے ورھیاں بدھی تک کوئی وی کتاب پڑھی نہیں سی ایس توں اندازا لایا جا سکدا اے کہ کتاب خریدنا تے کدی ممکن ای نہیں۔ایہ ای لوکائی دی نفسیات بن چکی اے کہ اوہ مہنگا موبایل،پیزا یاں برگر تاں خریدن لئی تیار نیں پر کتاب وررگی انمُلی شے اوہناں نوں ’بے کار‘ لگدی اے ایہ مائنڈ سیٹ ساڈی ساری قوم دا ہو چکیا اے۔سوشل میڈیا اُتے اٹھارھاں اٹھارھاں گھنٹے ویلا ضائع کرن والے نوں جے اک گھنٹا کتاب پڑھن لئی کہہ دتا جاوے تاں اوہناں نوں ایہ کم ”مہنگا تے بھیڑا“ جاپدا اے۔ایہو جہیا ورتارا ساڈے ای دیس وچ اے باقی پوری دُنیا وچ حالات ایہو جہے نہیں نیں ……

”چُپ چاپ تے مستقل مِتر کتاب ای اے“ چارلس ڈبلیو ایلیٹ

”اَدھی پڑھی کتاب ادھے پریم ہار اے“ڈیوڈ میشیل

”پرانا کوٹ پا لؤ پر نویں کتاب مُل لو“ آسٹن فیلپس

”اِک کتاب پڑھنا آلو دی اِک چپس کھاون برابر اے“ڈینی ڈیوانے

جارج لوئس بورخیس دا کہنا اے”میں جدوں وی جنت بارے سوچیا اے تے اوہ لائبریری وانگ ای تصور وچ آندی اے۔“

جے کسے انسان بارے جاننا ہوئے تاں اوس بارے پتا کرو کہ اوس نے کیہ کیہ پڑھیا ہویا اے۔

کتاباں جیون دیندیاں نیں تے جیون دی اگوائی وی کردیاں نیں ایہ دُکھ سُکھ ویلے سانوں صحیح سمت ول وی موڑدیاں نیں۔

ساڈے دیس اندر کتاباں بہت گھٹ تعداد وچ چھپدیاں نیں پنج سو دی تعداد وی کِنے کِنے ورھے نہیں وِکدی اے۔سوشل میڈیا ول ویکھیے تاں ادھی دُنیا ای لکھاری وی بنی ہوئی اے تے گیان دی پرچارک وی بنی رہندی اے۔پر حقیقت انج اے کہ اَج کل تاں تِن سو تک دی تعداد کتاباں دی ہوندی اے تے اوہ وی وِکن دا ناں نہیں لیندیاں نیں تے ایہ کسے اک خاص زبان نال نہیں جُڑیا ہویا اے سگوں ایتھے تاں ہر زبان وچ چھپ رہی کتاب دا ایہو ای حال اے۔

٭اپنے بالاں واسطے کتاباں دی الماری بناؤ بھاویں نِکی جہی ای ہوئے۔نیشنل بک ولوں بہت سستیاں کتاباں ہور تے ہورا دھے مُل تے مِل وی جاندیاں نیں۔

٭کتاب نال نویں پِیڑھی نوں جوڑن لئی لائبریری دی ممبر شپ لے کے دیو ایہ ممبر شپ وی بہت سستی مل جاندی اے اِک دو سو روپے دے وچ ای بال پڑھیار واسطے لائبریاں دی ممبر شپ مل جاندی اے۔

٭کتاباں خرید کے پڑھن دی عادت نوں ودھوتری دتی جائے۔

٭کتاباں پڑھن والا اِک نہیں کئی جیون جیندا اے اوس اندر سمجھ سُوجھ بوجھ بہتی آ جاندی اے ایس لئی اوہ جیون بارے جو فیصلا کردا اے اوہ سیانف نال ہوندا اے۔

٭ سرکار نوں چاہیدا اے کہ کاغذ اُتے کسٹم ڈیوٹی گھٹ کر کے سستا کیتا جاوے تاں جو سستیاں کتاباں لوکائی تک اَپڑ سکن۔

٭ پبلک لائبریریاں ودھ توں ودھ ہونیاں چاہیدیاں نیں‘ اوتھوں دے عملے نوں اُچیچی تربیت دِتی جاوے کہ اوہ لائبریری آون والیاں نال چنگا ورتارا کرن تے اوہناں نوں کتاب نال جوڑن دا پربندھ وی کرن۔ایس سلسلے وچ نویں پِیڑھی ول دھیان دِتا جاوے۔

٭سرکاری تے غیر سرکاری تعلیمی اداریاں تے سوسائٹیاں دی رجسٹریشن اک چنگی لائبریری بناون دی شرط نال مشروط ہونا چاہیدا اے۔

٭ اک ایہ واویلا سنن ویکھن نوں ملدا اے کہ لوکی کتاب مہنگی ہوون دا بہت بہانا کردے نیں پر ایہ ای گل اوہناں نوں پیزا، چاکلیٹ،جُتے،کپڑے وغیرا خریدن ویلے نہیں ہوندا۔

ایس طرحاں دے ہور وی جتن کیتے جا سکدے نیں تاں جو ساڈے ایس دیس دے واسیاں دے ہتھ کتاب ہووے مہنگے فون تے انج دیاں ہور شیواں نہیں …… کتاب دیہاڑ وار وار مناون نال کتاباں نال نہیں جُڑیا جا سکدا اے ایس لئی کتاباں دی چھُوہ نوں محسوس کردیاں ہویاں اوس دے اندر دے اک اک اکھر نوں کھنگالن لدی پریرنا دین لئی لوکائی نوں کتاب نال جوڑن دی لوڑ نظر آندی اے۔

٭٭٭٭٭