موسمیاتی تبدیلیاں دے اثرات تے مصنوعی ذہانت۔۔۔۔٭رویل لیکھ٭

موسمیاتی تبدیلیاں دے اثرات تے مصنوعی ذہانت۔۔۔۔٭رویل لیکھ٭

سمیع اللہ بھٹی

"موسمیاتی تبدیلیاں ہُن دُور دِیاں گلاں نہیں رہیاں۔ ایہ ساڈا اج دا سگوں ہُن دا مسئلا نیں۔"(باراک اوباما)

موسمیاتی تبدیلیاں ساڈے آون والے کل واسطے سبھ توں وڈا خطرا بن چکیاں نیں۔ایہ تبدیلیاں نہ صرف ترقی یافتہ ملکاں واسطے سِر پیڑ نیں سگوں غریب تے ترقی کر رہے ملکاں واسطے وی وڈا مسئلا نظر آوندیاں نیں۔پر ہُن 21ویں صدی وچ ایس مسئلے نوں اسیں مصنوعی ذہانت دی مدد نال حل کر سکدے آں یا شاید ایہدی شدت گھٹا سکدے آں۔مصنوعی ذہانت جہنوں اسیں آرٹیفیشل انٹیلیجینس یاں اے آئی وی آکھدے آں اوہدے کئی فائدے نیں۔ اوہناں فائدیاں وچوں سبھ توں وڈا فائدہ ماحول دی تبدیلی جہنوں انگریزی وچClimate Change آکھیا جاندا اے اوہدے نال نبڑنا اے۔اے آئی دِیاں کئی ایپلیکیشنز تے سافٹ ویئرز جیویں کہ AI CO2, Wild book , Earth Ranger وغیرہ ساڈے ماحول نوں بہتر بناون تے کاربن ڈائی اآکسائیڈ دے اخراج نوں جانچن تے گھٹاون واسطے ورتے جا سکدے نیں۔ایہ ہن ساڈے تے ہے کہ اسیں کس حد تیکر جدید ٹیکنالوجی نوں اپنا ماحول بہتر بناون واسطے ورتنے آں۔

ماحولیاتی تبدیلی توں مراد موسمی تبدیلی اے جہڑی ساڈے ماحول دے تغیرات مثلا درجہ حرارت، نمی، بارش، خشکی، آکسیجن تے کاربن ڈائی آکسائیڈ ،موسم دی ترتیب تے دورانیہ وغیرہ بدل رہی اے تے انسانی حیوانی تے نباتاتی حیاتی واسطے اوکڑاں تے مشکلاں وچ وادھا کر رہی اے۔ مصنوعی ذہانت توں مراد اوہ ٹیکنالو جی اے جہڑی مشکل تے اوکھے کم بلکل انسانی دماغ دیاں صلاحیتاں وانگوں کردی اے تے اوہدی مدد نال بندا اوکھے توں اوکھا کم بڑی چھیتی تے درستی نال کر سکدااے۔

موسمیاتی تبدیلیاں دی شدت گھٹاون واسطے اسیں مصنوعی ذہانت دا استعمال بڑے چنگے طریقے نال کر سکدے آں۔سبھ توں مڈھلی گل ایہ کہ مصنوعی ذہانت دا استعمال کرکے اسیں موسمیاتی شدتاں تے موسمیاتی تبدیلیاں دیاں پیشن گوئیاں کر سکدے آں تے ڈیٹا ریکارڈ کر کے مزید مستقبل وچ آؤن والے اثرات دا مطالعہ کر کے اوہناں نال نجٹھن لئی تیار ہو سکدے آں۔اسیں ایس عمل نوں Predictive Analysis کہندے آں مشکل تے اوکھے موسمیاتی عملاں نوں اے آئی AI دے الگورتھمAlgorithm نال پہلاں ای جانچ سکدے آں تے احتیاطی کم کار کر سکدے آں تا کہ کسے وڈے حادثے توں لوکائی نوں بچایا جاسکے۔

ایس توں علاوہ ماحولیاتی تبدیلیاں دی سب توں وڈی وجہ جہڑی کہ کاربن ڈائی آکسائیڈ اے اوس نوں وی کنٹرول کیتا جا سکداے۔ کاربن ڈائی آکسائیڈ دا اخراج فیکٹریاں، صنعتاں تے بھٹیاں دے وچوں نکلن دے دوران جانچیا جا سکدا اے نالے کاربن ڈائی اکسائیڈ دی مقدار دا تعین کر کے ریکارڈ مرتب کیتا جا سکداے ایہدے لئی اے آئی دے سافٹ ویئر ی کاربن ٹریکر Carbon Tracker , AI CO2, تےClimate Trace وغیرہ دی ورتوں کیتی جاسکدی اے تے لوکائی دی حیاتی چنگی بنائی جاسکدی اے۔

ماحولیاتی تبدیلیاں نال نبڑن واسطے سبھ توں ضروری اے کہ ماحول یعنی انوائرمنٹ Environment تے ایکو سسٹم دی مسلسل مانیٹرنگ کیتی جائے۔ ایس مانیٹرنگ واسطے اے آئی دا ایک ٹولجیہدا ناں پلینٹ واچ Planet Watch اے اوہ بڑا کارگر ثابت ہو سکداا ے تے ماحولیاتی تبدیلیاں دا سبب بنن والے کیمیکل تے باقی چیزاں دا پتا لا سکدا اے تاجے اسیں اوہناں اتے قابو پا سکیے۔ ایہ سافٹ ویئرز سانوں ایکو سسٹم تے انوائرمنٹل مانیٹرنگ دی مدد دے نال نال ماحول دے وچ موجود آلودگی نوں وی قابو پان وچ مدد دے سکدے نیں۔

توانائی دے شعبے وچ اے آئی یعنی مصنوعی ذہانت کاربن دے اخراج نوں روکن وچ ساڈی مدد کر سکدی اے۔ ہن پرانے طریقے دی بجائے سولر تے ونڈ انرجی استعمال ہو رہے نیں تے اے آئی دے ٹولز تے سافٹ ویئر بجلی یعنی توانائی دے بناون تے ایس دی تقسیم دے معاملات نوں کاربن فری بناون وچ مدد دے رہے نیں۔ ایس بارے اگر اسیں سمارٹ گرڈ Smart Grid ناں دے سافٹ ویئر تے نظر ماریے تے پتہ لگدا ہے کہ اوہ بجلی دی ترسیل تے بجلی دی پیداوار نوں اک گرڈ سٹیشن تے بہترین طریقے دے نال ترتیب دے رہیا اے۔ایسے طرح ہور وی مصنوعی ذہانت دے سافٹ ویئر سانوں کاربن دے اخراج نوں روک کے توانائی دے شعبے وچ ترقی کرن وچ مدد دے سکدے نیں تاکہ اسیں ماحول دوست توانائی پیدا کر سکیے۔

بلا شبہ ماحولیاتی تے موسمیاتی تبدیلیاں ایک بہت وڈا مسئلا اے جہدی وجھا توںجانداراں دی حیاتی دا مستقبل خطرے وچ اے پر رب سوہنے نے انسان نوں دماغی صلاحیتاں، عقل تے شعور نال نوازیا اے ۔ بندہ اگر چاہے تے ہر مسئلے نوں محنت نال حل کر سکدا اے ایس مسئلے دا وی حل انسان دی کوشش تے محنت نال جڑیا ہویا اے۔ جیویں بابا بلھے شاہ فرماندے نیں:

اُٹھ جاگ گھڑارے مار نہیں

ایہ سون تیرے درکار نہیں

یا ں اک ہور تھاں فرماندے نیں:

کر کتن ول دھیان کڑے

ایسے طرح بابافریدالدین مسعود گنج شکر فرماندے نیں:

فریدا پچھل رات نہ جاگیوں جیوندڑو مویوں

مکدی گل ایہ کہ زراعت، صنعت تے توانائی توں اڈ ہر ہر شعبے وچ اے آئی یعنی مصنوعی ذہانت دی ورتوں کر کے لوکائی دی حیاتی بہتر بنائی جا سکدی اے ۔ اے آئی یعنی مصنوعی ذہانت نوں کاربن دا اخراج روکن واسطے تے موسمیاتی تبدیلیاں دی شدت گھٹاون واسطے نالے ریسورسز دی مینجمنٹ نوں بہتر کر کے اسیں اپنی دھرتی نوں جنت دا اک ٹوٹا بنا سکنے آں۔ بقول وارث شاہ: گویا بہشت زمین تے آیا اے

٭٭٭٭٭