کالی داس دے ''ابھیگیان شکنتلم'' دا پنجابی ترجما''شکنتلا'۔۔۔٭رویل کالم٭

کالی داس دے ''ابھیگیان شکنتلم'' دا پنجابی ترجما''شکنتلا'۔۔۔٭رویل کالم٭

ابھیگیان دا مطلب ہوندا اے پچھان لینا تے ایس پورے ناں دا مطلب ہویا شکنتلا دی پچھان۔

چِراں پہلاں پڑھیاڈراما شکنتلا اجے وی چیتے وچ اے……

شکنتلا نوں رُکھاں نال موہ اے تے اوہ اوہناں نال رُجھی اے۔

مدھو مکھی نوں کول آندیاں ویکھ کے وی اوس دے عاشق دشینت نوں تاء چڑھ جاندا اے۔

مینکا تے وِشوا متر دی دِھی شکنتلا نوں رِشی کنوپالداپیا اے……

شکنتلا نے اپنے دشینت واسطے کوتا لکھی جس وچ اپنے جذبیاں نوں بیان کیتا۔ہُن اوس داسارا دھیان دشینت وچ لگیا رہندا'' دُرواسا رِشی '' اِک دیہاڑے آشرم وچ آئی جس نوں دھیان نہ ملیا تاں اوہنے شراپ دِتا کہ اوہ جس بندے دے خیالاں وچ ہے اوہ بندا اوہنوں بھُل جاوے گا۔۔۔۔ فیر جو ہوندا اے اوس نوں جاننا ضروری اے جس واسطے سارے ڈرامے نوں پڑھنا پے گا۔ جِویں جِویں تُسیں ایس ڈرامے نوں پڑھدے جاؤ گے نویاں پرتاں کھُلدیاں جاون گِیاں تے اِک سرور جہے دی کیفیت وچ چلدے جاؤ گے۔

کسے وی سُہپن بھرے کردار نوں بیاننا جو قومانتری پدھردی سیہان رکھدا ہوئے جوکھم بھریا کم اے۔ولیم جونز نے 19ویں صدی وچ انگریزی تے فیر جرمن والیاں نے ایس نوں جرمن وچ پلٹایا۔ولیم جونز نے سنسکرت دے پاتر دشینت نوں دشمنت کر دتا اے تے ساڈے ترجما کار نے وی ولیم جونز دے ترجمے نوں ای مُکھ رکھیا اے ایس لئی ایہنوں ترجما در ترجما کہہ سکدے ہاں۔ ڈاکٹرافتخار احمد سلہری ہوراں دے ترجمیاں وچوں دو مکالمیاں نوں ویکھو،کِڈا سوہنا تاثر پیندا اے اِک تاں لکھت دا اثر تے دوجا ایس اثر نوں پنجابی وچ ترجما کرن والے نے دُونا کر چھڈیا اے۔

”قسمت دے بوہے ہر تھاں کھلے نیں۔“

”بادشاہواں تے جنگجوواں دے ہتھیارمظلوماں دی مدد لئی نیں، بے قصوراں نوں مارن لئی نہیں۔“

جدوں وی ترجمے بارے کُجھ لِکھن لگدا ہاں تے کسے سیانے دی آکھی گل چیتے آندی اے کہ ترجمے نوں وی سوانی وانگ ای ویکھیا جاندا اے جے حدوں ودھ سُہپن نال لدی ہوئی اے تاں اوس تے بھروسا نہیں کیتا جا سکدا اے جے بھروسے دے قابل اے تاں اوہ سوہنی من موہنی نہیں ہو سکدی۔ترجمے بارے کہیا جاندا اے کہ ایہ دو زباناں،دو وسیباں،دو زباناں دے ساہت وچکار اِک پُل دا کم کردا اے پر بہت سارے شاطر ترجماکار ایس پُل دی تھاں اپنیاں نِکیاں نِکیاں پُلاں تے پڑچھتیاں پا کے ستیاناس کر دیندے نیں۔اوہناں دا کم ترجما کرنا نہیں ہوندا سگوں اوہناں دا بُہتا زور تاں ’تخلیقی‘ اکھوان تے ہوندا اے۔ایس جبلت نوں پاون واسطے اوہ لکھاری دی اصل لکھت توں کدھرے پریرے چلے جاندے نیں تے اپنی ’سیانف‘ نال کجھ ہور دا ہور ای بنا دیندے نیں۔معصوم پڑھنہاراں نوں تاں اوہی سبھ کجھ لگدا اے جو اوہ پڑھ رہیا ہوندا اے ایہ وی ادبی بد دیانتی وچ ای شامل ہوئے گا۔سبھ توں اُچیچی گل تاں ایہ ای ہوندی اے کہ جس صنف وچ لکھیا جا رہیا ہووے اوہی ای ہووے جے نظم اے تاں اوس نوں پہلاں نظم ہونا چاہیدا اے فیر اوس نوں کسے ہور جھنڈے نال جوڑیا جاوے ایس طرحاں ڈرامے،کہانی،ناول،کھوج پرکھ نوں وی ویکھیا جا سکدا اے تے ”ترجما“ وی ایس توں بلکل وانجھا نہیں ہونا چاہیدا اے ترجمے نوں سبھ توں پہلاں ترجما ای ہونا چاہیدا اے اوس نوں وادھو دی کوئی نویں لِکھت بناون دا چارا نہیں کرنا چاہیدا کیوں جے ایہ اصل لِکھاری تے اوس دی لِکھت دے تاثر نال سراسر نا انصافی توں وکھ ہور کُجھ نہیں ہو سکدا۔

ڈاکٹر افتخار احمد سلہری ہوریں پنجابی ساہت دے حوالے نال کسے نا کسے طرحاں رُجھے ای رہندے نیں کدے تخلیقی کم نوں کدے کھوج پرکھ تے کدے ترجمے راہیں پنجابی ساہت وچ نِگھر وادھا کرنا اوہناں دا مِشن اے۔سوفوکلیز دے ڈرامے '' ایڈیپس'' دا پنجابی ترجما کر کے اوہ اپنے آپ نوں اِک ودھیا مترجم دے طور تے منوا چُکے نیں ایہ ڈراما وی قبل مسیح دے ویلے دا اے تے ہُن کالی داس دے ڈرامے '' ابھیگیان شکنتلم '' دے سنسکرت دے ڈرامے نوں انگریزی راہیں پنجابی وچ '' شکنلا'' دے ناں توں ترجما چُکے نیں۔19ویں صدی وچ ایس نوں ولیم جونز نے مغرب وچ جانو کروایا تاں اوتھوں ای جرن والیاں نے ایس نوں اپنی زبان وچ پلٹایا تے ہندوستان دی دھرتی تے اجہے فن پارے بارے جان کے ششدر رہ گئے۔ترجمائے جاون مگروں پوری دُنیا وچ ایس دا چرچا ہوون لگا اے جو اجوکے سمے تک جاری اے۔شکنتلا نوں قومانتری پدھر دے ساہت وچ وڈی اُچیچتا حاصل اے یورپی سوجھوان تاں کالی داس نوں ہندوستان دا ولیم شیکسپیئر مِتھدے نیں، پردووا ں دے سمیاں وچ ڈھیر وِتھ اے۔کالی داس دے ویلے بارے ایہی گویڑ لایا جاندا اے کہ چَوتھی پنجویں صدی قبل مسیح دی گل اے۔

ترجمے بارے کہیا جاندا اے کہ ایہ انسان نوں پوری دُنیا نال جوڑدا اے۔ترجمے نوں صرف لفظاں دی زبان بدلن تک ای نہیں سمجھنا چاہیدا اے سگوں ایہدے پِچھے اوس لِکھت دے سمے، تہذیب،سماجی سوچ تے لِکھاری دے من اندر دی گل نوں وی کسے حد تک دوجیاں تک اپڑانا مقصود ہوندا اے۔

چنگا ترجما اوہی ہوندا اے جس نوں پڑھدیاں ہویاں پڑھنہاراں نوں کسے قسم دی اوکھیائی نہ ہووے اوس دا پورا پورا مفہوم ٹھیک سمجھ آ جاوے تے پڑھن والے نوں لِکھت وچ اجہی روانی مِلے جو کسے قسم دی اڑچن پیدا نہ کر ے تے شکنتلا دے پنجابی رُوپ وچ سانوں ایہ سبھ کُجھ ویکھن نوں مِلدا اے۔

ترجماکار جے لِکھت وچ وادھے کردیندا اے اپنے کولوں لِکھت نوں ’ذاتی‘ بناون دی سوچدا ایتاں ایہ سِدھی سِدھی خیانت ہو جاندی اے کیوں جے مترجم تاں لِکھاری تے پڑھنہار وچکار اِک پُل د ا کم کردا اے تے پُل اُتے وی پہاڑیاں بنا دِتیاں جاون یاں خالی تھاں چھڈ دِتی جاوے تاں راہ اوکھی ای ہو جاندی اے۔

ہر وڈا فنکار اِک وکھری دُنیا وساندا اے تے ایہی تخلیق ای اوس نوں دوجیاں توں وڈا تے نویکلا وی کردی اے’شکنتلا‘وچ وی کالی داس نے اِک اجہیا جہان وسا لیا اے جو پڑھنہار نون کِیل لیندا اے تے اوہ وی شکنتلا دے حُسن وچ ڈُبدا چلا جاندا اے۔ایہی اوکڑ ترجمے کرن والے کول وی آ سکدی سی کہ اوہ شکنتلا دے کردار دے بیانیے دے حُسن وچ ای گواچ جاندا تے فنی باریکیاں نون ترجما نہ سکدا ولیم جونز نے ایس نوں نبھاون دا جتن کیتا تے فیر افتخار احمد سلہری نے وی ایس نوں بڑی کامیابی تے مہارت نال ترجمے وچ پلٹایا اے۔اوہ پاتراں دے اندرنوں جھانکدے نیں تے اوہناں دے انترمن دیاں گلاں نوں پنجابی وچ ڈھالن لگیاں انصاف کردے پئے نیں۔شکنتلا نوں لوک صدیاں توں پڑھدے چلے آئے نیں تے ایہ اگلیاں کئی ہور صدیاں پڑھیا جاندا رہوے گا کیوں جے ایہ اجہی لکھت اے جس نوں کسے اِک سمے تے اِک دھرتی تک سِیمت نہیں کیتا جا سکدا سی۔چڑھدے پنجاب وچ کالی داس دیاں لکھتاں نوں ترجمایا جاندا رہیا اے پنجابی نثر دی ودھوتری وچ ترجمیا ں دا کم زرخیز مِٹی دی ہوند وانگ ہوندا اے جس وچ بی،پانی،کھاد تے دیکھ بھال نال نویں فصل لِتی جا سکدی اے۔ترجمے نال نویں موضوع،لکھتی ڈھنگ،نواں وسیب،نویں لسانی ڈھنگ،انسانی جذبیاں دی بھرمار تے ہور بہت کُجھ سکھن لئی ملدا اے۔

کالی داس نے شکنتلا دے پاتر نوں اینی باریکی تے نیجھ نال بیانیا اے۔ ایویں لگدا اوہناں ایس پاتر نوں اپنے ناں ای لا لیا اے جیوں وارث شاہ نے ہِیر نوں رانجھے کولوں کھوہ کے اپنی بنا لیا ہویا اے دوواں نے کرداراں دے سُہپن بارے کدھرے سمجھوتا نہیں کیتا‘ لوڑ وی ایس گل دی سی کہ ترجما کردیاں ہویاں وی چارے اَسیاں پوریاں رکھیاں جاون،کیتیاں جاون۔ڈاکٹر افتخار احمد سلہری ہوراں نے وی شکنتلا تے ترجمے دے سُہپن نوں وی کِدھرے وی مُکن نہیں دِتا اے۔

*****