ایہ خالی کہانیاں نہیں۔۔۔۔٭رویل کالم٭

عائشہ اسلم دا جنم جاگیردرانا تے پینڈو وسیب وچ ہویا ، پر پڑھائی ایسی سوسائٹی وچ ہوئی جتھے سوانی تے مرد دی برابری دا نعرا لایا جاندا سی ،پر جدوں عورت دے رتبے دی گل تردی سی تاں اوتھے وی عورت نوں پیر دی جُتی ای سمجھیا جاندا سی ۔ اوہنے اپنی ہوند نوں منوان لئی پڑھی لکھی سوسائٹی دے میدان وچ چھال مار کے پہلاں تاں اَپنے نال دیاں کڑیاں تے منڈیاں نوں حیران کیتا تے فیر سوانی تے مرد وچ جنسی پچھان دی کندھ اسارن آلیاں اوہناں طاقتاں دیاں اکھاں وچ اکھاں پا کے اجہے سوال پچھے جہناں دا جواب دینا بڑا اوکھا کم سی ۔

عائشہ اسلم جدوں لکھن ول آئی اودوں پنجابی زبان وچ لکھن آلیاں مرداں دی گنتری انگلاں تے گنی جا سکدی سی ۔ فیر وی لہندے پنجاب وچ پنجابی لکھن آلیاں بہت گھٹ پر اوہدے نالوں کتے ودھ سیانیاں تے کمٹٹڈ کجھ عورتاں کہانی تے شاعری دے میدان و چ اپنا ناں ضرور بنا چکیاں سن ، بھاویں اوہناں دیاں کہانیاں کسے خاص نظریے جاں سوچ نال جڑیاں ہویاں نہیں سن ۔ ایہدے مقابلے وچ عائشہ اسلم دیاں کہانیاں دا پچھوکڑ شہری تے پینڈو وسیب دا اوہ تجربہ سی جو عملی طور تے بہت ساریاں پنجابی لکھن آلیاں سوانیاں کولوں چوکھا ودھیک سی ۔ شیت ایسے لئی اوہدیاں کہانیاں جاگیردرانا تے مردانا معاشرے (Feudal and Patriarchal Society) وچ عورت نال روا رکھے جان آلے سماجی رویے (Social attitudes towards women) دے خلاف اک بھرپور احتجاج کردیاں نظر آؤندیاں نیں۔ اوہدے پاتر آپنے آپنے حصّے تے حد مطابق ای نہیں سگوں اس توں وی آگے ودھ کے اس رویے نوں ساڈے ساہمنے لیاندے نیں ۔ اوہ اِک ایسی عورت دی تصویر ساڈے ساہمنے لیاندی اے جہڑی معاشرے دے بنائے فرسودا بندھناں دے بوجھ تھلے دب کےجیون تے مجبور اے پر ایہناں مجبوریاں نال اوہ کمپرومائز نہیں کردی۔

اوہدے افسانیاں دے سرناویں (Themesسماج دی اوہ کوڑی حقیقت کھول کے ساڈے ساہمنے رکھدے نیں جو مردانا تسلط تے جبر (Male Dominance and Oppression) ہیٹھ مدھی ہوئی عورت دی بے بسی تے دَبے ہوئے جذبیاں نوں بیان کردی اے۔ اوہدے لکھے اکھر چیک چیک کے نہیں سگوں بڑے ڈھکویں ڈھنگ نال ساڈے ساہمنے گواہی دیندے نیں کہ اس جبر وچ عورت نوں کِویں ذاتی پسند (personal choice) دا حق نہیں مِلدا، تے کِویں اوہ ہر فیصلے وچ مرد دی برتری تھلے دبی رہن تے مجبور اے۔

عائشہ دیاں کہانیاں وچ عورت دی سپردگی (surrender) تے خُد شناسی (self-awareness) دی کشمکش بڑی حساسیت نال پیش کیتی گئی اے۔ ایہدے نال ای جدوں اسیں اس دیاں کہانیاں وچ جاگیردارانا سوچ تے استحصال (Feudal Mentality and Exploitation) ول دھیان دیندے ہاں تاں صاف نظر آوندا اے کہ اوہدی کہانی اس نظام دے اوہناں پکھاں اُتے روشنی پاؤندی اے جہڑے سوانی دی حیثیت نوں اک شے (object) توں ودھ نہیں سمجھدے۔ نال ای پڑھن آلیاں نوں ایس گل دی وی سمجھ آندی اے کہ ایہ نظام کِویں پرانیاں رسماں تے رواجاں دے ناں تے سوانی دے حقاں نوں پیراں ہیٹھ لتاڑدا اے تے کِویں غریب تے پچھڑے ہوئے طبقے دی سوانیاں دا استحصال (exploitation) کیتا جاندا اے۔ اوہ آپنیاں کہانیاں وچ خالی سماجی سختی دی گل نہیں کردی سگوں سوانی دے اندرلے رنج (inner suffering) نوں وی بیان کردی اے ۔ ڈرامے دیاں جھاکیاں وانگ اوہ سانوں وکھاندی اے کہ کِویں مسلسل دابڑا تے بھیڑا ویہار سوانی نوں جذباتی طور تے فالج دے روگی وانگوں (emotionally crippled) کر دیندا اے تے اوہ اِک بے جان تے بے حس مخلوق بن کے رہ جاندی اے۔

عائشہ اسلم دیاں لکھتاں چھڑیاں عام کہانیاں تے نظماں نہیں ہوندیاں سگوں اوہ اپنی نگری وچ ہون آلے ظلم دے خلاف پوری طرح جنگ وی کردی اے نالے انکاری تے روکن آلی آواز (Voice of Defiance and Resistance) وی بن دی اے ۔ بھانویں اوہدیاں کہانیاں وچ عورت دی بے وسی دا پکھ ودھیک اے، پر ایہناں وچوں انکار تے رکاوٹ (resistance) دی اک دَبی ہوئی آواز وی آندی اے ۔ ایہ آواز عورت دی (self) دی پچھان تے تڑپ، بہتر رَویے دا چا، تے بے ترتیبے نظام توں آزادی دی منگ نوں ساہمنے لیائوندی اے۔

عائشہ اسلم دا اسلوب (style) سِدھا، سَچائی نال جڑیا تے اَثر انگیز اے۔ اوہ بولی نوں بڑی سنجیدگی (sincerity) تے صفائی (purity) نال ورتدی اے جو گھیبی لہجے نال رل کے ہور وی سوہنی تے نرول ہو جاندی اے ۔ اک ہور گل جو اوہدیاں کہانیاں دی بنتر نوں زیادہ پیڈھا کردی اے اوہ کہانیاں دے سر ناویں نال جڑی sincevity اے جیہدے نال اوہدی کہانی پڑھن آلا (reader) سوانی دے درد نوں ہور زیادا محسوس کر سکدا اے ۔ کسے بناوٹی پن توں دور رہندے ہوئے تے اپنی سوسائٹی دی سچائی نوں سِدھے طریقے نال سمجھدے ہوئے ۔

عائشہ اسلم دیاں کہانیاں دا علامتی انداز (Symbolic Touch) ڈونگھے جذباتی تے سماجی مسلیاں نوں تھوڑے جہے اکھراں وچ پیش کر دیندا اے ۔ بھاویں اوہناں مسلیاں دا پچھوکڑ بیان کرن لئی اک لمی تے کھلی گل کرن دی لوڑ ہوندی اے پر شیت اوہ اَپنی اَواز بہتی اچی ایس لئی نہیں ہون دیندی کہ ایہدے نال اکھراں دی صورت تے کوئی داغ نہ لگ جائے ۔

اسیں آکھ سکدے ہاں کہ عائشہ اسلم خالی کہانی ای نہیں سنادی سگوں سماج نوں ناانصافی تے ظلم دی پچھان وی کرواندی اے۔ اوہدی اَواز اوہناں سارے چپ کیتے ہوئے درداں دی ترجمان اے، جہڑے صدیاں توں مرداناوسیب دیاں ودھیکیاں ہیٹھ دَبّے پئے نیں۔

٭٭٭٭٭