چھاں

چھاں

جمیل احمد پال

جیوں جیوں منزل نیڑے آوندی جا رہی سی‘ قمرؔ دی کھِجھ وی ودھدی جا رہی سی۔ اِکو سٹاپ باقی رہ گیا اے‘ فیر جان چھُٹ جاوے گی۔ اوہنے سوچیا۔ بس وچ سفر کرنا وڈا عذاب اے۔ بندے کول اپنی موٹرسایکل ہونی چاہیدی اے‘ بھاویں ماڑی موٹی ای کیوں نہ ہووے۔ نویں نویں کالج گئے مُنڈے لئی تاں بہت ای ضروری اے۔ قمرؔ دے ادھ توں بہتے کلاس فیلوواں کول اپنیاں موٹرسایکلاں سن‘ کجھ پیو دی پھڑ لیاوندے‘ کوئی داء لا کے وڈے بھرا دی لے آوندا۔ اوہ موج کردے‘ تیز چلاندے‘ موٹرسایکل نوں جہاز سمجھ کے اُڈاندے۔ کرتب وکھاندے‘ کدی کدی ون ویلنگ وی کردے۔ اک موٹرسایکل اُتے چار چار بہندے۔ لایسنس کسے کول وی نہیں سی ہوندا پر ٹریفک پولیس والے وی اوہناں نوں نظر انداز کردے۔ بس کدی کدی چیکنگ ہوندی۔ قمرؔ نوں وی اکثر لفٹ مل جاندی پر اجہے موقعے اُتے اوہ ہمیشا شرمندگی محسوس کردا تے اپنے آپ نوں نِکا نِکا محسوس کردا۔ موٹرسایکل اوہدی قسمت وچ نہیں سی۔ اینا تھوڑا سی کہ اوہنوں موبایل فون مل گیا سی۔
ایہ موبایل سَیٹ وی اوہدے مرحوم پیو دی ملکیت ہوندا سی۔ فون نمبر وی پیو دا چل رہیا ای۔آپ قمرؔ نوں ذاتی نمبر والی عمر تیکر اپڑن لئی اجے سال ڈیڈھ باقی سی۔ اوہ نوویں وچ ای سی کہ پیو ولوں یتیم ہو گیا۔ پیو مدتاں توں دل دا روگی سی‘ اک واری بائی پاس وی ہو چُکیا سی۔ دُوجی وار دِل دا دورا پیا تاں جان نہ بچ سکی۔ اودوں قمرؔ اجے نوویں وچ پڑھدا سی۔ پنج بھین بھراواں وچ سبھ توں وڈا۔
جدوں وفات ہوئی‘ پیو اجے نوکری کر رہیا سی۔ سرکاری قانون مطابق ماں دے ناویں پنشن لگ گئی تے گھر دا خرچا ماڑا موٹا چلن لگ پیا۔ پنشن تنخاہ نالوں کافی گھٹ سی پر گھر دا اک جی وی گھٹ گیا سی۔ اوہدی سیانی ماں نے چادر مطابق پیر کھلار کے گھر دا نظام چلانا شروع کیتا۔ اجے سارے ای بچے پڑھ رہے سن۔آون والے ویلے دا کوئی پتا نہیں ہوندا۔ ماں نے اپنے خاوند دا موبایل فون سیٹ وی صندوق وچ سانبھ چھڈیا سی۔ ایہ سیٹ قمرؔ نوں اودوں ملیا جدوں اوہ چنگے نمبراں نال میٹرک پاس کر کے کالج داخل ہویا۔
قمرؔ نے میٹرک کیتا تاں اوہدے چاچیاں تے مامے نے ماں نوں مشورا دتا کہ منڈے نوں کسے کم اُتے لا دینے آں‘ پڑھائی دا کوئی فایدا نہیں۔ پر قمرؔ دی ماں دی اِکو گل سی کہ مرن والا اپنی اولاد نوں ودھ توں ودھ پڑھانا چاہندا سی۔ میں اپنے بالاں نوں پڑھا کے اوہدی سدھر پوری کراں گی۔ ایسے پاروں قمرؔ کالج وچ داخل ہو گیا جہڑاگھر توں تن چار کلو میٹر دُور سی۔ کالج جان لئی قمرؔ بس‘ ویگن تے کدی چنگ چی ورتدا تے کدی کدی کسے کلاس فیلو ولوں موٹرسایکل اُتے لفٹ مِل جاندی۔ کوئی وی کلاس فیلو محلے وچ نہیں سی رہندا‘ نہیں تے روز دا ایہ مسئلا وی حل ہو گیا ہوندا۔
ایس ویلے قمرؔ بس وچ رش وچکار کھلوتا کھِجھ رہیا سی۔ ذرا جہی بے دھیانی نال ایویں مسئلا بن گیا۔ پنجابی دے پروفیسر ہوراں گھر واسطے کم دِتا سی تے سختی نال آکھیا سی کہ کل سارے مُنڈے ایہ کر کے لیاون۔ جہڑا نہ کر کے لیایا‘ اوہدی غیر حاضری لاواں گا۔ قمرؔ نے جاوید دے نال رَل کے اگلے خالی پیریڈ وچ ای کالج لان دے اک پاسے بہ کے کم مُکا لیا سی۔ جاوید پنجابی نہیں سی پڑھدا‘ دوہاں دے باقی مضمون سانجھے سن ایس لئی چنگی دوستی بن گئی سی۔ جاوید ذرا کھاندے پیندے گھر دا سی تے شہر دے بہتر علاقے وچ رہندا سی۔
کالج لان دے بنچ اُتے بہ کے قمرؔ اپنا کم کردا رہیا تے جاوید اوہدے نال بہ کے اپنا۔ پر بے دھیانی ایہ ہوئی کہ کم کرن لگیاں دوہاں نے اپنیاں کتاباں تے کاپیاں بنچ اُتے کھلار دِتیاں سن۔ جدوں اوہناں نوں کٹھا کر کے اپنے اپنے بیگ وچ پایا تاں کسے بھلیکھے نال جاوید نے قمرؔ والی کاپی وی اپنے بیگ وچ رکھ لئی۔ دوہاں نوں پتا ای نہیں لگیا۔ جدوں گھر جا کے قمرؔ نے کھان پین توں ویلھے ہو کے اپنیاں کتاباں کڈھیاں تاں کم والی کاپی بیگ وچ نہیں سی۔ پریشان ہو کے اوہنے سوچیا کہ شاید کالج دے بنچ اُتے ای کاپی پئی رہ گئی ہووے گی۔ فیر اوہنوں یاد آیا کہ اوہنے بنچ توں اُٹھن ویلے دھیان نال ویکھیا سی‘ اوتھے کوئی چیز نہیں سی پئی ہوئی۔ اوہنے جاوید نوں فون کیتا۔ جاوید نے اپنابیگ چیک کر کے قمرؔ نوں دسیا کہ تیری کاپی میرے بیگ وچوں نکلی اے۔قمرؔ دی پریشانی کجھ گھٹ گئی۔ اوہنے جاوید نوں آکھیا کہ میں اپنی کاپی لین تیرے ول آ رہیاں۔
قمرؔ دی ماں جہڑی فون اُتے اوہدی گل بات سُن رہی سی‘ اوہنے گھڑی ول نظر ماری تے قمرؔ نوں چتاونی دِتی کہ سورج ڈُبن توں پہلاں پہلاں گھر پرت آویں۔ قمرؔ کئی وار ماں دی ایس عادت پاروں کھِجھ جاندا۔ ہُن اوہ جوان سی‘ اپنا بھلا برا جاندا سی۔ ماں اجے وی اوہنوں بال ای سمجھدی اے۔ سورج ڈبن توں پہلاں اوہنوں گھروں باہر رہن دی اجے تک اجازت نہیں سی۔ جے اوہدے کسے کلاس فیلو نوں پتا لگ جاندا تاں کنا ہاسا بندا۔
پر ایس ویلے بس اندر رش وچ پھسے قمرؔ نوں ماں تے جاویدوچوں کوئی وی چیتے نہیں سی۔ اوہدا سارا دھیان نیلی شلوار قمیض والے اوس خبیث آدمی ول سی جہڑا اوہدے واسطے پریشانی دا کارن بنیا ہویا سی۔ بے شرم نوں بھری بس وچ وی لحاظ نہیں سی۔ اوہ مسلسل اوہدے نال لگ رہیا سی تے اپنے ہتھ نال قمرؔ دے جُسے نال چھیڑ چھاڑ کر رہیا سی۔ تھوڑی ای دیر پہلاں قمرؔ نوں احساس ہویا سی کہ اوہدے جسم دے نال کوئی چیز ٹکرا رہی اے۔ اوہنے چونک کے تھلے ویکھیا۔ اوہدے نال کھلوتے بندے دا ہتھ‘ اوہنوں مسلسل لگ رہیا سی۔ ایہ سوچ کے کہ رش وچ انج ہو جاندا اے‘ قمرؔ ذرا پرانہ ہو گیا پر تھوڑی دیر بعد ای اوہنوں اندازا ہو گیا کہ اوس بندے دا ہتھ رش پاروں نہیں‘ جان بُجھ کے اوہدے نال لگ رہیا اے۔ اوہنے کھجھ کے اوہدے ہتھ نوں اپنے ہتھ نال جھٹکیا۔ پر اوہ وی کوئی ڈھیٹھ سی۔ تھوڑی ای دیر بعد اوہدا ہتھ فیر قمرؔ دے جُسے نال ٹکران لگ پیا۔ سگوں ہُن اوہدیاں حرکتاں زیاداواہیات سن۔
رش وچ ایدھر اودھر ہونا وی مشکل ہوندا اے‘ فیروی قمرؔ نے اگلے سٹاپ اُتے جدوں مسافراں وچ اتھل پتھل ہوئی تاں اپنی تھاں بدل لئی تے اوس بندے کولوں تھوڑی دُور جا کھلوتا۔ پر ایہدا کوئی فایدا نہیں سی ہویا۔ تھوڑی ای دیر بعد نیلی شلوار قمیض والا اپنیاں حرکتاں سمیت قمرؔ دے نال لگیا کھلوتا سی۔ قمرؔ نوں نفرت‘ خوف تے غصے دا اِکو واری احساس ہویا۔ اک واری اوہنے سوچیا کہ ایس بندے نوں رَکھ کے اک چپیڑ مار دیوے۔ ودھ توں ودھ کیہ ہو جاوے گا؟ فیر اوہنوں ڈر محسوس ہویا۔ جے چالھی کو سال عمر دے اوس بندے نے جوابی الزام لا دِتا کہ بھیڑی حرکت اوہدے ولوں نہیں سگوں قمرؔ ولوں ہوئی اے تاں اوہ کیہ کر لوے گا؟ کیہ پتا قمرؔ دی کچی عمر تے رنگ روپ ویکھ کے لوک اوہدا یقین گھٹ کرن تے پکی عمر والے دا زیادا۔ جے انج ہو گیا تاں اوہ آپ ماڑا بن جاوے گا۔
اک پل لئی قمرؔ نوں اپنے صاف رنگ تے شربتی اکھاں اُتے غُصا آیا۔ ایہ رنگ پہلاں وی اوہدے لئی اک واری مشکل دا کارن بن چلیا سی۔ اوہ ستویں پاس کر کے اٹھویں جماعت وچ آیا تاں اوہنوں ماسٹربشیر دِیاں نظراں توں خوف محسوس ہوندا۔ اوہ قمرؔنوں اپنے نیڑے ساہمنے والے بنچ اُتے بٹھاندے۔ بہانا ایہ ہوندا سی کہ لایق بچے اگلی سیٹ اُتے بیٹھیا کرن۔ اوس ویلے قمرؔ نوں اپنی لایقی اُتے وی غُصا آوندا۔ نہ اوہ لایق ہوندا‘ نہ اگلی سیٹ اُتے بیٹھن دی مجبوری ہوندی۔ اگلے بنچ اُتے بیٹھن والے تِنّو منڈے لایق سن پر قمرؔ اُتے استاد ہوراں دی اچیچی شفقت ہوندی سی۔ کئی منڈے ایس پاروں قمرؔ دا مذاق وی اُڈاندے۔ اِک دن نوویں جماعت دے اک منڈے دا پیو منڈے نوں لے کے سدھا ہیڈماسٹر ہوراں دے کمرے وچ آیا تے فیر کمرے وچوں اوہدے اُچی اُچی بولن دی اواز آوندی رہی۔ تھوڑی دیر بعد ہیڈ ماسٹر نے ماسٹر بشیر نوں سدیا۔ فیر چپڑاسی نے ہیڈ ماسٹر دے کمرے دا بوہا بند کر دتا تے اوتھے کھلوتے منڈیاں نوں اوتھوں نسا دتا۔ اگلے دن ماسٹر بشیر سکول وچ نظر نہیں آئے تے فیر کدی وی نظر نہ آئے۔ اک منڈے نوں کدھروں پتا لگیا تے اوہنے ساریاں نوں دسیا کہ ماسٹر بشیر دی بدلی کسے دُور دراڈے سکول کر دِتی گئی اے۔قمرؔ دی جان سکول دی حد تک چھٹ گئی۔ جے کدی کوئی منڈا اوہنوں تنگ کردا تے اوہدا حل اسان سی۔ ماسٹر ہوراں نوں شکایت۔ چھیڑن والے منڈے نوں اکثر پھینٹی لگدی۔
کالج آ کے قمرؔ نوں آزادی دا احساس ہویا۔ گھورن والے لوکاں دی ہُن اوہنوں اینی پرواہ نہیں سی ہوندی پر اج تاں اوہ واقعی پریشان ہو گیا سی۔ اوہدے نال لگ کے واہیاتی کرن والا بندا کوئی بہتا ای ڈھیٹھ سی۔ دو تن واری جتاون دے باوجود باز نہیں سی آ رہیا۔ قمرؔ سوچ رہیا سی کہ سٹاپ آون والا اے۔ لتھ جاواں گا تاں جان چھٹ جاوے گی۔
سٹاپ نمبر25اُتے اتر کے قمرؔ نے سُکھ دا ساہ لیا پر اوہدا سارا اطمینان اوس ویلے جاندا رہیا جدوں سٹاپ توں باہر آ کے سو پنجاہ قدم ٹر کے اوہنے بہانے نال پچھے مڑ کے ویکھیا۔ اوہ حرامزادا اوہدے مگر مگر آ رہیا سی۔ ویہ کو قدم پچھے ہووے گا۔ کوئی سو کو گز اگے جا کے پوش جہیا علاقا سی۔ ویران سڑکاں والیاں گلیاں وچ جاوید دا گھر سی۔ سڑک اُتے تاں اِکا دُکا لوک آ جا رہے سن پر اگے تاں اُکا ویرانی ہونی سی۔ قمرؔ دو کو واری پہلاں وی جاوید دے گھر آ چُکیا سی۔اوہنوں پتا سی‘ سڑک توں لتھ کے جاوید دے گھر جان تیکر گھٹ ای کوئی بندا نظر آوندا اے۔ اوہ تے پھس گیا۔ ایہ حرامی پتا نہیں کیہ حرکت کر بہوے۔ قمرؔ دی پریشانی وچ وادھا ہو گیا۔ اوہ کیہ کرے؟
اچن چیت اوہدے ذہن وچ بدّل دی لشکار وانگوں مسئلے دا حل آ گیا۔ راہ وچ ساہمنے بوڑھ دا رُکھ سی۔ اوہ بوڑھ تھلے کھلو گیا‘ جیب وچوں موبایل کڈھیا تے اپنے پیو دانمبر ملایا۔ ایہ نمبر ہُن اوہدا اپنا سی۔ معمول مطابق ریکارڈ ہوئی اواز دسن لگی۔ ”تہاڈا لوڑیندا نمبر مصروف اے“ پر قمرؔ نوں پرواہ نہیں سی‘ ایہ گل تے اوہنوں آپ وی پتا سی۔ اواز کن وچ آ رہی سی۔کسے دُوجے نوں ایس گل دا کیہ پتا۔
”ابو جی کتھے او؟“ اوہنے ذرا اُچی اواز نال آکھیا۔
فون دے دُوجے پاسوں کوئی جواب نہیں آیا‘ اجے تیکر ریکارڈ ہوئی اواز چل رہی سی۔
”ابو جی میں پہنچ گیا آں‘ بوڑھ تھلے کھلوتا آں‘ تسیں کدوں آؤ گے؟“ قمرؔ نے پچھیا
”ٹھیک اے‘ میں انتظار کر رہیاں“ اوہنے فیر آکھیا۔
فون کن نال لائی قمرؔ نے ویکھیا کہ اوہدا پچھا کرن والا نیلی شلوار قمیض والا اوہدے اُتے آخری نظر پاندا ہویا
اوہدے کولوں لنگھدا اگے نکل گیا تے تھوڑی ای دیر وچ کافی اگے ٹر گیا۔
جاوید دے گھروالا موڑ مڑن توں پہلاں قمرؔ سوچ رہیا سی کہ پیو بھاویں مر وی جاون‘ اوہناں دی چھاں اولاد دے سِر اُتے ہمیشا قایم رہندی اے۔
190918, 10:23