روحاں دی مِلنی

پیپراں دی تیاری کرن لئی انگریزی نوں رٹے لا کے جدوں کُجھ پلّے نہ پیا تاں لائیبریری نوں الوداعی سلام کیتا تے باہر نِکل پیا۔

شورشرابے توں ہٹ کے اِک سنگھنے رُکھ تھلے لکڑ دے گھڑھے گول میز کول جا کھلوتا۔

بُڈھے رُکھ کول جاون نال اوہنے سکون جہیا محسوسیا جویں پنڈ دے گُوڑھے توت دی چھاویں جا کے ہوندا سی،جِتھے سارے مِل بہندے سی۔

رُکھ، بینچ تے اوہ لائبریری دے کھبے پاسے جِتھے بڑی خموشی سی ،تِنے کھلے سی۔

اوہ اجہیاں خموشیاں نِکیوں لا ای لبھدا سی جِتھے بہ کے آودے نال گلاں کرے،جِتھے آودے لِکھے اکھراں نال ہسے کھیڈے۔

کدی پِنسل ہیٹھوں اجہے اکھر وی لنگھ جاندے جو اوس دیاں اکھاں چو پانی کڈھ دیندے تے فیر آودے اکھراں توں پُچھدا

"میرے نال کدوں تیکر چلو دے؟"

رُکھ تھلے پئے گول مٹول میز دا چرند پرند دِیاں بیٹھاں تے جمے گھٹے نے بُرا حشر کیتا ہویا۔

ایویں لگیا جویں صدیاں دا ایتھے کوئی آیا ای نہیں یاں جو آوے ،میز دی حالت ویکھ کے اگانہ ٹُر جاندا اے۔

موڈھے نال لمکائے بستے چوں لیڑا کڈھیا تے ہتھ چ پھڑی مِنرل واٹر دی بوتل دے پانی نال سارے میز دا چنگی طرحاں اِنج صفایا کیتا جویں ایہ کوئی نیکی دا کم اے۔

میز نوں صاف کرن بعدوں نِٹھ کے اوس اُتے بہ گیا تے لکھن لگ پیا۔

رُکھ دی گوڑی چھاں، چپ، اوس دے اکھر تے اوہ نال نال چلدے پئے سی تے اوہنوں لکھن دا سواد وی آ رہیا سی۔

آل دوالے توں بے خبرا ہو کے اکھراں وچ کُھبیا لکھی جارہیا سی۔

لکھن چ ایڈا کُھبیا سی کہ اوہنوں پتا وی نہیں لگیا کہ ایس میز تے کوئی ہور کدوں آ کے بہ گیا ۔

اخیرلا جملا پورا کرن لئی جدوں اکھر نہ لبھے تے ہوا چوں ایہناں نوں پھڑن لئی پِنسل مونہ چ گھتی تے چالھی منٹاں چ پہلی واری اکھاں چُکیاں۔

اوس دے ساہمنے سجے پاسے بیٹھا جوان نِمھا جہیا ہسیا تے سلیم اِکو واری ترِبھک گیا۔

اوس دا دِل دھک دھک کردا سینے نال وجن لگ پیا، کیوں جے اوس ویلے ماں دی لاش اُتے دھی دے وین لکھ رہیا سی تے اجے اوس منظر چوں باہر نہیں سی آیا کہ اِک ہور ڈراونا جہیا منظر ساہمنے آگیا۔

"سانولا رنگ،قد دا نِکا، چُنیاں اکھاں تے چِٹے دنداں والا سلیم پنڈ دا رہن والا سی۔

نواں نواں لاہورآیا تے اوس نوں لاہور دے لوکاں نال ایڈا لگاؤ نہیں سی تے نہ ہی کوئی اوس دا گوڑھا سجن سی۔ہر ویلے اوس دے ہتھ چ کوئی نہ کوئی کتاب رہندی تے اوہندا لگاؤ جھکاؤکتاباں ولے ای سی۔

کدی کسے نال چھیتی وچ گُھلدا مِلدا نہیں سی۔

پنڈدے جواک دلیر تے بہادر ہوندے نیں پر سلیم یری ممی ڈیڈی تے ڈرپوک وی سی۔

اوہ چھیتی نال اُٹھ کھلا، کاپی پِنسل بستے چ گھتی تے بستے دی زنجیری میٹن لگ پیا۔

ایس مرد نے سلام کیتا تے ہتھ وی اگانہ چل ودھایا،اوس دا ہتھ پندرھا کُو سکینڈ سلیم دے ہتھ دی اُڈیک چ ہوا چ ای کھلا رہیا کیوں جے اوہ بستے دی زنجیری میٹن چ لگیا ہویا سی تے نالے سوچیں پیا سی کہ مونہ نال سلام دا جواب دیووے کہ ہتھ وی اگانہ ودھا دیووے۔

اخیر ہمت بنھ کے اوہنے ہتھ چ ہتھ پالیا تے سلام دا جواب دِتا۔

مزدوراں ورگا پکے روڑے طرحاں پکا ہتھ،تگڑے ڈولے تےچہرے اتے داڑھی تے مُچھاں دے ورلے ورلے بےترتیبے والاں والے جوان نوں سلیم پہلی واری ویکھیا۔

اک دوجے دے ہتھاں چ ہتھ پائے کوئی ڈیڈھ کو منٹ ہو گیا سی تے اوہ جوان وی میز توں اُٹھ کے سلیم آلے پاسے آیا۔

اوہ ڈریا تاں پہلوں ای سی پر اندروں اندری آودے آپ نوں حوصلا دے رہیا سی کہ ایہ وی بندا ای اے، تینوں مونہ وچ نہیں گھتدا۔

پنڈ دیاں دیسی خوراکاں نال پلیا پیراں توں سِر تیکر پورے دا پورا گھبرو جوان ،اوہدی جوانی اُتے تاں کوئی یری وی شک نہیں کر سکدا سی پر اوہدے قد کاٹھ تے رعب والے پکے جُثے نوں ویکھ کے سلیم شکی پے گیا کہ ایہ جِن، بندے دا روپ وٹا کے آیا کھلا اے جس دی ملنی وی بندیاں توں ہٹ کے اے۔

ایہ سوچ کے اوس دے متھے ٹھنڈی تریلی وی آون لگ گئی۔

سلیم کولوں پُچھیا۔

"صدقے تھیواں جوان دے،آسے پاسے توں بے خبرا ہو کے کیہ لِکھی جانا ایں؟"

اوس نوں اوہدی واج وی ہور جہی لگی شاید اوس ویلے ڈریا ہویا سی یاں فیر بانو قدسیہ دے ناول راجہ گِدھ چ جِناں بھوتاں والی گل چیتے آئی تے اوہ ہور وی سہم گیا تے ہون اوس دیاں لتاں وی کنبی جارہیا سی تے پنڈا وی ٹھنڈا سیت ہو گیا۔

سلیم تُرنت ہتھ چھڑایا تے بستے دی تنی نوں مُوڈھے نال لمکا کے اوتھوں لتاں نوں دھروندا دھروندا تاڑا تاڑی نسیا۔

اوس پِچھوں واج مار کے آکھیا۔

"چل اج شامیں تیرے کمرے مِلن آواں دا تینوں"

مساں مساں لائبریری دے ساہمنے اپڑیا تے اوس دا بیلی مظہر مِل گیا،جس نوں ویکھ کے حوصلا ہویا۔

اوس نوں اجے ایس بارے نہیں سی دسیا تے ہاسٹل اپڑ گئے۔

ہاسٹل دے کمرہ سولھاں وچ شامیں سلیم تے مظہر چاہ پیندے پے سی کہ اوہی پکے رنگ والا کمرے آ وڑیا۔

سلیم دا ہتھ ہکو واری کنبیا تے بھانڈےو چوں چُرکی چاہ وی تھلے آ پئی پر اوس ویلے حوصلا ہوگیا جیسلے اوس دے بیلی مظہر دے مونہوں ست بسم اللہ نِکلی تے اُٹھ کے اوس نوں جپھی گھت لئی۔

دونوں دی اک دوجے نال مظہر جانکاری کروائی تے سلیم دا ڈر خوف جہیا مگروں لتھا تے یقین ہو گیا کہ ایہ بنداای اے جِس دا ناں انور علی اے۔

دِل دا کھرا،نیت دا صاف،زِد دا پکا تے پیار ونڈن والا انور علی جسامتوں بھاویں پکا ای سی پر ذہن دا اجے کچا تے بال ای سی۔

اوہ پِنڈ دا رہن والا سِدھا جہیا چھوہر سی تے ایس لئی ہر کسے دی گل دا وشواس بڑی چھیتی کرلیندا۔

اوہ بہوں ادبی ذوق والا بندا سی تے سلیم طرحاں کجھ نہ کجھ لکھدا رہندا سی۔

انور علی تے سلیم چ ہکو ورگیاں گلاں ہیگیاں سی کہ اوہ دونویں تخلیقی آدمی سی تے اوہناں دوواں دی تخلیق کوئی عام بندانہیں سی سن سکدا جے کوئی سن لیندا تے اوہ ہضم نہیں سی کر سکدا۔

اوہدی گھڑھی پنجابی دی مصرعے بازی سلیم سندا تے سلیم دیاں کہانیاں اوہ سندا تے ایہ ہک دوجے نوں سن سنا کے وڈے تخلیق کار بنے بیٹھے سی۔

انور علی کیول پنجابی چ لکھدا بولدا تے پڑھدا سی تے سلیم انگریزی چ وکالت پڑھدا تے اُردو چ لکھدا۔۔

انور علی جدوں وی کوئی نواں گھڑیا پنجابی مصرعابول کے سنانا تے سلیم جھوٹی موٹھی دی واہ واہ کر دینی تے اوہنے آودی چھاتی تے آپے تھاپڑی مار کے تعریف کرنی کہ

"انور علی اِک دینہہ انور مسعود توں وی وڈا شاعر بنے دا"

سلیم وی آکھ دینا

"لے انور مسعود تاں کُجھ وی نہیں-تیرا ناں پنجابی شاعراں دے اک نمبر شاعر توں وی اگلے ہندسے چ آوے دا"

انور علی پنجابی چ ایم اے کردا پیا سی پر اوس نوں پنجابی پڑھن نالوں ودھ آودی پنجابی لکھن دا شوق سی ہوندا تے اوہندے شوق دی وجہ توں اِک دینہہ سلیم پُچھ ای لیا کہ توں "پنجابی کر کے کیہ کریں دا؟" "پنجابی کرن دا فیداکیہ اے؟"

اوس ایڈھا کُو لما لیکچر دِتا کہ جذبہ زِد شوق تے پیار اوس دیاں گلاں چ سپشٹ دِسدیاں سی پئیاں۔

اوہندا پیار مِٹی نال جُڑیا پیار سی ایس پیار دا سلیم اُپّر ایہ اثر ہویا کہ اوہنوں وکالت وی بھیڑی لگن لگ پئی تے اردو لکھدا لکھدا پنجابی لکھن لگ پیا تے نال ای ایم اے پنجابی چ داخلا وی لے لیا۔

سلیم نوں کدی کدی اِنج لگنا کہ انور علی نے اوس نوں پنجابی چ داخلاایس لئی دوایا کہ اوہ اوہدے نال سارا دینہہ رہ کے اوہدے ٹُٹے بھجے شعراں تے واہ واہ کردا رہوے تے اوہ ہور تو ہور شعر آکھی رکھے۔

ایس واہ واہ دا سلیم نوں اے فیداہویا کہ اوہنوں مُفتی چ پاک ٹی ہاوس دیاں چاہواں لبھ جانیاں کرنیاں تے جس دن اوہدی تعریف چ زمین اسمان دے قلابے ملاوے اُس دینہہ ٹُکر وی مفت دا لبھ جانا کرنا۔

اوہناں نوں اِک دوجے دی عادت تے چس پے گی سی۔اوہناں چُٹھیاں دے دینہہ وی اُنگلاں دے پوریاں تے گِن گِن کڈھنے۔

اک نوں ٹُکر تے دوجے نوں داد دی بُھکھ سی ہوندی تے اوہ اک دوجے دیاں بُھکھاں مُکاون لئی دُنیا تے آئے سن۔

انور علی آپنے یار سلیم دی خوشامدی داد تے پکے نشئی وانگوں لگ گیا تے اوہ خوشامد نوں چوکھا پسند کرن لگ پیا۔

ادھی راتیں کمرہ سولھاں و چ آ وڑیا تے آودی اِک غزل آپنے بیلی نوں سنائی۔

پہلی واری اوس دی تخلیق سلیم نوں چنگی لگی تے اوس اوہنوں دِلوں داد دیندے ہوئے کہیا کہ

" ایہ غزل چوپال وچ تنقیدی اجلاس اچ پڑھے، تیری غزل پڑھدے نال ای تینوں وڈا شاعر سمجھ کے تیرے گلے اک ہار پاون دے جس توں بعد توں اگے تے لوکیں تیرے پِچھے ہوون دے۔"

اوس تُرنت گل من لئی.

سنگت چ غزل پڑھن دا موقع لبھیا تے ایسے چا وچ رج کے ٹُکر کھوایا۔

انور علی ڈاڈھا راضی سی تے

ہفتیاں توں دِن تے دِناں توں گھنٹے تے گھنٹیاں توں منٹ تے آخر اوہ پل وی آ ای گے جس دی اوس نوں ڈاڈھی اُڈیک سی۔

چوپال چ وہیلیاں کرسیاں بھریاں گیاں اُچے تھڑے تے پئیاں کرسیاں تے وی بابے آ بہہ گے تے سٹیج والے انور علی نوں بُلایا۔

اُٹھ کے سٹیج تے اپڑیا تے سلیم ولے ویکھ کے مٹھا جہیا ہسیا تے شاعری پڑھنی شروع چل کیتی۔

شاعری پڑھ کے جدوں صاحب صدر نے سبھ نوں بولن دی کُھل دِتی تے انور علی دا رنگ ہور توں ہور ہوندا گیا۔

چوپال دی ادبی سنگت چ انور علی دے کلام اُتے تنقید،اوس دیاں امیداں توں وکھ ہو رہی سی۔

صاحب صدر تے اچیچے پروہنے دے وچ کارلے پاسے سو واٹ دا بلب تار نال پلمدا پیا سی، جس دیاں لاٹاں انور علی دے متھے اُپّر وجئیاں تے اوس دے متھے دی تریلی ایویں چمکی جویں چڑھدے سورج دی لاٹ سویر دی تریل تے وجے تے تریل دے قطرے چمک رہ ہوندے نیں۔

سنگت چ بیٹھا اِک بابا کاوڑھ نال بولیا

"صاحبِ صدر شاعر ہوندا اے، بن دا نہیں۔ایس شاعر بنن دا ترلا کیتا اے پر ایس دا کلام سِدھا پدھرا اے نہ ہی ایس دا مونہ"

اوس دی گل کردیاں نال ای انور علی آودا ہتھ متھے اُتے پھیر کے متھے دا مُڑھکا پونجیا۔

تنقیدی اجلاس تے بیٹھے بابے ولے سلیم خونی نظراں نال ویکھیا تے دِل چ بولیا

"تیرے مونہ نوں ویکھ کے لگدا اے تیری سوانی تینوں کُٹدی اے، اوہدے اگے تیرا وس نہیں چلدا تے آودا غصا اٹھوارے دے اٹھوارے ایتھے آ کے کڈھنا ایں"

ساریاں نے گل بات کیتی تے اخیر تے صاحب صدر آکھیا

"ایہ جوان شاعر دے مُڈھلے شعر ہئی جو پکی پیڈھے ناہن۔ ایس دی کسے چنگے بندے بانہ پھڑ لئی تے چنگا لکھن لگ پے سی"

اوس نوں اج تیکر چنگا بندا نہ لبھیا کیوں جے اوس واسطے سبھ کجھ سلیم ای سی تے اوس نوں اوہدی لکھت نال نہیں، بس آودے مطلب نال غرض سی جو لال کندھاں چ ازل توں چلدی اے پئی تے اوہنے وی ایہ غرض کندھاں توں ای سِکھی۔

چوپال دی سنگت اجے چلدی پئی سی جدوں انور علی باہر گیا تے اوس دا یار سلیم وی اوہدے پِچھے ای نکلیا۔

ناصر باغ دے بوہے اگے کھلوتے نویں شاعر نوں سنگت نے ایڈھا چوکھا حوصلہ تے داد دِتی کہ اوس کول پچایا نا گیا تے سلیم دے گل لگ کے بالاں وانگ رون لگ گیا جِس دی پیڑ اج وی اوہنوں آودے ہڈاں وچ محسوس ہوندی اے۔

سلیم ماواں وانگ اوس نوں چُپ کرواندا رہیا۔

اوہنے روندیاں روندیاں آکھیا

"ساری حیاتی میں ایہ سنگت چ نہیں آنا تے نہ ای ہُن لکھنا اے"

انور علی دے شاعر بنن دے سُفنے چوپال دی سنگت تے سلیم نے رٙل کے بھن سُٹے۔

اوس سنگت بعدوں اوہ دسیوں بغیر ای شہر توں کسے ہور شہر ٹُر گیا تے آپنے بیلی نوں سُفنیاں چ آ کے لکھن اُتے مجبور کردا رہیا۔

سُفنے چ آ کے آکھیا

"جِتھوں میرا سفر مُکیا اوتھوں آودا سفر شروع کر- دوجی دنیا چ آپاں اِک ادبی سنگت بناواں دے جس چ تنقید کرن دی سب نوں اجازت ہووے دی پر تذلیل کرن دی نہیں۔"

انور علی دی زِد تے سلیم لکھن لگ پیا کہ سنگت والیاں نوں دساں گا ،ڈِگیا انور علی اِنج کھلووے دا کہ اوس دا کلام وی ادب تے پورا اترے دا تے اوس دا مونہ وی۔

لکھدے لکھدے دو ورھے لنگھ گئے۔

سلیم اک دن فیصلا کیتا کہ سنگت جا کے آودی کہانی پڑھاں۔

پنجابی سنگت چ موقع لبھا تے ایس چا چ آپ ای دو پیالے چاہ پیتی کیوں جے اوس دن اوس دا سنگی اوس نال نہیں سی۔

پنجابی سنگت چ کہانی پڑھن گیا اوس ویلے انور علی تے نال نہیں سی پر اوس دے دِتے حوصلے اوہدے نال سی۔

کہانی پڑھی گئی تے تنقید ہوئی۔

چوپال دی سنگت تے پلاک دی سنگت چ اک فرق سی کہ

اوس سنگت چ انور علی ٹُھڈا کھا کے مونہ پرنے ڈِگ پیا سی تے ایس سنگت نے ڈِگے سلیم نوں کھلا چل کیتا۔

صاحبِ صدر تھاپڑی مار کے آکھیا کہ ساڈی دِلوں دعا اے ایہ جواک وڈا کہانی کار بنے تے اسیں اکھاں نالے ویکھیے تاں اوہنوں اِنج لگیا جویں انور علی تھاپڑا مار کے اگے ودھن دا آکھیا۔

تنقید بعدوں سلیم خُش وی سی تے جد ہاسٹل کمرہ نمبرسولھاں گیا تے انور علی ساہمنے کھلوتا سلیم نوں جپھی گھت کے رون ڈھ پیا تے اوس نوں وی روا دِتا۔

آکھیا کہ

"جے ہُن وی توں پنجابی ادب چ وادھا کرنوں بغیر مریا تے سمجھیں تیرا بہشت چ ٹھکانا نہیں سگوں تینوں دوزخ آپ جا سُٹاں دا"

بِھجیاں اکھاں پونجھدا پونجھدا اوہ ویلا چیتا کرن لگ پیا جد انور علی ہاسٹل،یونیورسٹی تے دنیا دے نال نال آودے یار سلیم نوں وی ایہ دنیا تے کلاچھڈ کے اگلی دنیا چلا گیا۔

دنیا توں بس انور علی پردا کیتا سی پر اوس دی روح سلیم چ تے سلیم دی روح کسے ہور پاسے ٹُر گئی سی۔

اوس انور علی نال قول کر لیا کہ "میں اَدب دی سیوا کراں دا میرے چ ہمیش انور علی زندارہووے دا"

جد انور علی نوں پہلی وار ویکھیا تے لکھدی کہانی ٹھپ چل کیتی سی تے اَج چھیتی نال سلیم نے کاپی پنسل پھڑی تے روندے روندے اگلی کہانی لکھن لگ پیا۔