ڈاکٹر ناہید شاہد نوں یاد کردیاں

ایف سی کالج دے زمانے وچ، عام زندگی وچ وی، میرا ایہو ویہار رہیا اے کہ پنجابی دا کوئی نہ کوئی کم کرنا پیندا اے۔ اوس دن وی انجے ہویا، داتا دربار دے مگر پریس دا چکر لایا، ”سویر“ دا ٹایٹل دفتری نوں اپڑایا تے فیر رکشے وچ بہ کے کالج ول ٹر پیا۔ دُپہر بارھاں وجے نال پیریڈ سی، سوچیا ویلے سر اپڑ جاواں گا۔ اجے ویلا ہے اے۔ پر لاہور دی بے ویہتی ٹریفک بارے کجھ نہیں آکھیا جا سکدا۔ کالج توں تھوڑی پہلاں ای شاہ جمال دے علاقے وچ ٹریفک پھس گئی۔ رکشے والے نے کسے تنگ جہی گلی وچوں نکلن دا جتن کیتا۔ اگے گئے تاں ٹریفک پہلاں نالوں وی پھسی ہوئی۔ کوئی ادھا پونا گھنٹا لگ گیا تے جدوں میں ہفیا ہویا کالج پہنچیا تاں پیریڈ دا ویلا ادھے نالوں ودھ گزر چکیا سی۔ اج کل کلاساں لین دے حوالے نال کافی سختی سی، پرنسپل ہوری آپ کلاساں چیک کردے سن تے میں پیریڈ لین دی پوزیشن وچ ای نہیں ساں۔ سٹاف روم وچ اک پاسے بہ گیا تے چاہ دی پیالی ساہمنے رکھ کے سوچن لگ پیا کہ ہُن جو ہووے، سو ہووے۔

تھوڑی دیر بعد سٹاف روم دے بوہے وچوں اک بندا اندر آیا۔ اوہدے ہتھ وچ اک چِٹ سی۔ میرے نیڑے آ کے دُعا سلام کیتی تے اوہ چِٹ مینوں پھڑاندا ہویا کہن لگیا۔ ”ایہ مُنڈیاں دے رولنمبر نیں، رجسٹر وچ ایہناں دی حاضری لا لوو، میں تہاڈی کلاس لے لئی سی……“ شکرگزاری دے سارے لفظ کدھرے گواچ گئے۔ میری چُپ نے ای میری شکرگزاری دی دس پا دِتی۔ بغیر آکھے جا کے میری کلاس دے مُنڈیاں نوں پڑھا نتے اوہناں دی حاضری دی چِٹ مینوں دین والا اوہ بندا ڈاکٹر ناہید شاہد سی……

بھارا تے والاں بھریا وجود، گوڑھے بھرویں بھروَٹے، بھارِیاں مُچھاں تے چہرے اُتے چھائی ہوئی سنجیدگی…… ایہناں سبھناں پاروں ڈاکٹر ناہید شاہد دی شخصیت توں انج لگدا جویں کوئی کھرھوا جہیا بندا ہووے۔ مینوں پہلی ملاقات وچ تے انجے جاپیا۔ اوس پہلی ملاقات نوں اج سینتی سال ہو گئے نیں پر اج وی انجے یاد اے جویں کل دی گل ہووے۔ ایس ویلے جدوں اوہ مناں مِٹی تھلے سوں رہیا اے، اوہدے احسان اِک اِک کر کے چیتے آ رہے نیں۔

پہلی ملاقات ریگل چوک دے سیکرڈ ہارٹ کیتھڈرل سکول وچ ہوئی۔ اختر حسین اختر اوس سکول دے ہیڈماسٹر سن تے اجے ڈاکٹر نہیں سن بنے، رسالا ”لہراں“ بند پیا سی۔ ڈاکٹرشہباز ملک نے مینوں صلاح دِتی کہ توں جے کم کرن نوں تیار ہوویں تاں رسالا نکل سکدا اے۔ میں ہامی بھر لئی، اوہناں نے اختر حسین اخترنال میری ملاقات کروا دتی تے رسالا نکلن لگ پیا۔ جون 1980دے بعد ایہ شاید دُوجا یاں تریجا شماراآیا سی، میں سکول دے دفتر وچ کلم کلا بیٹھا رسالے اُتے پتے لکھ رہیا ساں جدوں تن چار شاعر تے لکھاری کٹھے آگئے۔ اوہناں وچ اک ڈاکٹر یونس احقر سن۔ دو تن ہور بندے تے اوہناں دے نال ای کھرھوے جہے انداز والا ڈاکٹر ناہید شاہد۔ باقی شاعراں نوں میں پچھاندا ساں ایس لئی سبھ نوں رسالے دی اک اک کاپی دِتی پر ناہید شاہد رہ گیا۔ یونس احقر ہوراں تعارف کرایا تے آکھیا کہ ایہناں نوں وی اک پرچا دیو۔

فیر کدی کدی کسے مشاعرے یاں تقریب وچ میں ناہید شاہد نوں ویکھنلگیا۔اک جھاکا جہیا رہندا، اوہی اوہناں دے کھرھوے نظر آون پاروں۔ کئی سال بعداوہناں نال ملاقات گوجرانوالا ریلوے سٹیشن اُتے ہوئی جتھے اوہ لاہور پرتن والی ریل کار دے انتظار وچ بیٹھے سن۔ پتا لگیا کہ اوہناں نے ریڈیو دی نوکری چھڈ دِتی اے تے ایس ویلے گورنمنٹ کالج گوجرانوالا وچ پنجابی پڑھاندے نیں۔ ساڈی برادری سانجھی ہو چُکی سی تے روز ای سٹیشن اُتے ملاقات ہوندی۔ لاہور توں سویرے گوجرانوالا جان ویلے وی اسیں ریل کار وچ ہمسفر ہوندے۔

فیر ناہید شاہد نے ایف سی کالج لاہور وچ ٹرانسفر کروا لئی۔اوتھے پہلاں سلیم منصور خالد ہوری کلے ہوندے سن، مگروں دو ہو گئے۔ ناہید شاہد دا کوئی واقف شاید سیکرٹریٹ وچ وی سی جس پاروں اوہناں نے ایف سی کالج اندر پنجابی دے لیکچرر دی اک سیٹ ہور منظور کروا لئی تے مینوں سنیہا گھلیا کہ اوس سیٹ اُتے ٹرانسفر کروا لواں۔ قسمت چنگی سی کہ ٹرانسفر چھیتی ای ہو گئی تے میں وی جولائی 1994 وچ ایف سی کالج اپڑ گیا۔ سگوں وسدی بارش وچ گوجرانوالا توں سدھا میں کالج دے پرنسپل کول جائن کر ن لئی اپڑیا تاں پرنسپل ہوراں اگلے دن دی تاریخ دے دِتی۔ اگلے دن فیر گیا تاں کہن لگے، تسیں اپنے شعبے دے انچارج سلیم منصور خالد ہوراں نوں ملو۔ میں اوہناں نال واقف نہیں ساں۔ ڈاکٹر ناہید شاہد نوں فون کیتا تاں اوہناں نے اگلے دن مینوں اپنے گھر بلا لیا۔ فیر میرے نال حسن رضوی مرحوم دے گھر گئے، اوہناں نوں نال لے کے کالج پرنسپل کول اپڑے۔ پرنسپل، حسن رضوی دی کوئی گل نہیں سی ٹالدا ہوندا۔

ایف سی کالج مردم سازکالج اے۔سٹاف روم وچ سارا دن چاہ چلدی، گپاں لگدیاں، نال نال پڑھائی وی ہوندی تے مُنڈیاں دی تربیت وی۔ جے کسے نے کوئی ذکر جوگ کتاب پڑھی ہوندی تاں اوہدے بارے گل کردا۔ لطیفے وی چلدے۔ چھُٹی دے ویلے دے بعد وی کنی کنی دیر بیٹھے رہندے۔ ایس ٹولی وچ ڈاکٹر امتیاز شاہد سی، انیس اکرام فطرت سی، رضی حیدر سی، میاں فرید تے اوہناں دا لاڈلا شاگرد پروفیسر باقر علی سی۔ مختلف سیاسی وچاررکھن والے لوک جہڑے اختلاف نوں ذاتی مسئلا نہیں بناندے سن۔اختلاف نوں کھِڑے مِتھے قبول کرنا میں ایتھوں ای تھوڑا بہت سکھیا۔

مُنڈیاں وچ اوسے عمرے پکی پیڈھی شاعری کرن والا کامران عاجز سی، کرامت علی مغل نے کہانی لکھنی شروع کر دِتی سی۔ عبد القیوم خان وی شاعری کردا سی تے اپنا ناں اے کیو خان لکھدا ہوندا سی۔ پنجابی کلاس وچ سبھ توں بہتے نمبر لین والا شیراز احمد وی سی جہڑا بعدوں وکیل بنیا، حافظ قدیر سال مگروں آیا۔اقتدار کرامت چیما پنجابی دا پڑھیار نہ ہو کے وی پنجابی پڑھیاراں دے نال ”مجلس وارث شاہ“ وچ ہوندا سی۔ اج دا سیانا وکیل شاہد محمود بھٹی تنظیم دا صدرسی تے ہور خورے کون کون سی۔ سلیم منصور خالد ہوری اپنی اسلامی جماعت دا کم ترجیحی بنیاد اُتے کردے سن۔ کالج آوندے نہ آوندے، منصورے ضرور جاندے۔ ناہید شاہد تے میں کالج وچ زیادا ویلا دیندے۔ اساں کالج وچ ”پنجابی کتاب میلا“ کروایا۔ پنجابی مشاعرا اجے تیکر لوکاں نوں یاد اے۔ سلیم کاشر، احمد راہی، یونس احقر،منظور وزیر آبادی تے اپنے سمے دے سارے وڈے شاعراں نے رلت کیتی۔ نیلام گھر والے طارق عزیز وی آئے۔ پرنسپل ریحان صدیقی ہوری ہم نصابی سرگرمیاں دے بڑے چاہیوان سن تے ایسے پاروں ڈاکٹر ناہید شاہد نوں قدر دی نظر نال ویکھدے۔ اوہناں نے ناہید شاہد نوں این بلاک دا انچارج وی بنا چھڈیا۔ اوسے دور وچ مُنڈیاں نے ”فارمنائیٹ پنجابی“ دے کجھ شمارے کڈھے۔ پڑھیاراں دا پنجابی پرچا، پڑھیاراں دی ایڈیٹنگ تے لکھتاں۔ ڈاکٹر ناہید شاہد دے مشورے تے رہنمائی۔

اوسے سمے میری اک عزیز نوں کینسر دی شکایت ہو گئی۔ خون دا گرپ سی او نیگیٹو جہڑا میرا اپنا وی اے۔ اک بوتل خون میں دِتا پر کینسر اپنے روگی کولوں بہتی بَلی منگدا اے۔ کالج دے سٹاف روم وچ میں ناہید شاہد نال گل کیتی تے دسن لگے، ”میرا گرپ وی او نیگیٹو اے“ ہائے او ربا! میں آکھیا، فیر اک بوتل دان دے دیو گے؟ کہن لگے کہ میرے وڈے بھرا نوں وی کینسر ہویا سی تے میں خون دیندا رہیاں۔ میرے ترلا مارن توں پہلاں ای اوہناں نے خون دین دی ہامی بھر لئی تے اگلے دیہاڑ اسیں ہسپتال اپڑے ہوئے ساں جتھے ناہید شاہد کمرے وچ لیٹے خون دے رہے سن۔

1998 دے اخیر وچ ترقی ہو جان پاروں ایف سی کالج دی زمین میرے واسطے تنگ ہو گئی۔ نواں سال چڑھیا تے میں شالیمار کالج آ گیا۔ فیر وی ڈاکٹر ناہید شاہد نال رابطا رہیا۔ ایہنیں دنیں مینوں شیاٹیکا دی تکلیف ہو گئی تے میں ٹرن پھرن توں لاچار ہو گیا۔ ڈاکٹر ناہید شاہد اودوں ایم اے او کالج دے مگر اک ہوٹل وچ سنگیاں ساتھیاں سَنے بیٹھدے ہوندے سن۔ راتیں دیر تیکر جاگنا ناہید شاہد دی عادت نہیں، فطرت سی۔ اک زمانے اوہ راتاں نوں وی پارٹ ٹایم کم کردے رہے سن، ایہ عادت شاید اوتھوں ای پروان چڑھی سی۔ جدوں رات بھِج جاندی تاں اوہ گھر اپڑدے۔ ایدوں پہلاں ہوٹل وچ دوستاں نال بیٹھے گلاں کردے، چپ بیٹھدے، چاہ تے سگرٹ پیندے رہندے۔ اوہناں نے مینوں اوتھے بلوایا تے علی اصغر عباس راہیں ڈاکٹر مسعود احسان کول گھلوایا جہڑے آپ چنگے کہانیکار سن۔ میرا علاج وی ہو ن لگیا تے پنجابی دا اِک چنگا کہانیکار وی ساہمنے آ گیا۔

دوست اوہ ہر بندے دے سن پر کجھ بندیاں نال دوستی، عشق دِیاں حداں وچ سی۔ ڈاکٹر شاہد کاشمیری دی گنتی وی اوہناں وچوں ای ہوندی اے۔ کالج دے زمانے دی سنگت ساری زندگی نبھدی رہی۔ احمد راہی نال ناہید شاہد دا تعلق دوستانا تعلق نالوں ودھ کے کجھ سی۔ شاید پیو پتر ورگا، شاید دوستاں ورگا یاں خورے کیہ۔ احمد راہی دے انتلے دِناں وچ ناہید شاہد نے بڑے خلوص نال احمد راہی واسطے آرٹ کونسل وچ اک پروگرام کروایا۔ احمد راہی اُٹھن بیٹھن توں لاچار ہو چُکے سن پر اوہ آئے۔ اوہناں بارے تے اوہناں دے فن بارے گلاں باتاں ہوئیاں، پروگرام مکن ویلے جدوں احمد راہی نوں گل بات کرن لئی سٹیج اُتے سدیا گیا تاں اوہناں نے اپنے گیت دا اِکو مصرعا بولیا ”……دل والے بوہے اجے میں نہیں ڈھوئے“ احمد راہی دے گیتاں دا پراگا ”نمھی نمھی واء وگدی“ وی ناہید شاہد دِیاں کوششاں نال ای الحمد پبلشرز نے چھاپیا جہدے صفدر حسین نال ناہید شاہد دی گوڑھی دوستی سی۔ چُپ چپیتے نیکی کرنا تے کسے نوں نہ جتانا اوہناں دی فطرت سی۔ باہروں جِنے کھرھوے نظر آوندے، اندروں اوہناں دا دِل اونا ای کُولا سی۔ ریشم دا بنیا ہویا۔

فیر اک ویلا آیا کہ اوہناں نے تعلیم محکمے دی نوکری نوں پنجاب یونیورسٹی دے پنجابی شعبے وچ تبدیل کروا لیا۔ میں ڈاکٹریٹ کرن دا سوچیا تاں نگران واسطے اوہناں دا ناں ای مناسب لگیا۔ شعبے وِچ سارے ای استاد، استاد گھٹ تے سجن بہتے سن پر میری واقفی ناہید نال بہتی پرانی وی سی تے گوڑھی وی۔ پنجاب یونیورسٹی نے عجیب رِیت پا دتی اے کہ مقالے بارے منظوری سمے ساریاں فیکلٹیاں دے وڈیار کٹھے ہوندے نیں۔ بھلا ادب نال تعلق رکھن والے وِشے اُتے فزکس کیمسٹری والے کیہ سیانپ وکھا سکدے نیں، یاں فزکس کیمسٹری بارے پنجابی، فارسی تے اردو والے کیہ آکھ سکدے نیں پر رِیت موجود اے۔ جس دن میرے موضوع بارے فیصلا ہونا سی، کوئی ویہ بائی چیئرمین تے چیئر پرسن اوتھے موجود سن۔ میرے مقابلے بارے گل شروع ہوئی تے ساینس دی اک سوانی نے پچھیا ”ایہ شریف کنجاہی ہے کون نیں، ایہناں دا تعارف کراؤ“ میں مختصر تعارف کراندے ہویاں دسیا کہ شریف کنجاہی دا بڑا کم اے، ایہناں نے قرآن پاک دا منظوم پنجابی ترجما وی کیتا اے، تاں اگوں اوہناں فرمایا کہ اینے کم اُتے اک ڈاکٹریٹ؟ ایہدے بارے تاں کئی ڈاکٹریٹ ہونیاں چاہیدیاں نیں۔ معاملا خراب ہون دے نیڑے سی کہ ناہید شاہد نے فوری طور اُتے کمک اپڑائی تے اپنی گل بات نال معاملے نوں سنبھال لیا۔ہور کوئی بحث ہوئے بغیر مقالے دا موضوع منظور کر لیا گیا۔ کمرے توں باہر نکل کے اساں دوہاں نے اِک دُوجے نوں جپھی پائی تے زور دا قہقا لایا۔ فیر ناہید شاہد مینوں سدھا اپنے واپڈا ٹاؤن والے گھر لے گئے، اپنے ہتھیں چاہ بنائی کیوں جے گھر وچ کوئی نہیں سی۔ بھابی وی جاب اُتے تے بچے اپنے اپنے تعلیمی اداریاں وچ سن۔ اسیں کنی ای دیر گپاں ماردے رہے، ایس دوران اوہناں نے مینوں اپنے گھر وچ لایا اوہ بوٹا وی وکھایا جہدی بونسائی بنا رہے سن۔ واپسی سمے مینوں اک واری فیر چاہ پیائی تے اکبر چوک تک لفٹ وی دتی۔

پتا نہیں میری لکھت دا اعتبار سی یاں کجھ ہور،میں مقالا لکھ کے لفافے وچ پا کے لے گیا۔ اوہناں نے لفافے وچوں اِک کو انچ باہر کڈھدیاں پچھیا، لکھ لیا جے؟ میں کہیا ہاں، تے اوہناں نے اوسے طرحاں واپس لفافے وچ کر کے آکھیا، ”جمع کروا دیو“ میں سُنیا ہویا سی، کجھ نگران ڈاکٹریٹ کرن والیاں نوں رج کے ذلیل کردے نیں، مقالے وچ بغیر وجھا کیڑے کڈھدے نیں۔ میرے نال اوہناں دا ایہ سلوک وڈا احسان سی۔

پنجابی شعبے وچ اوہ کئی سال پڑھاندے رہے۔ جیون ساتھی وی اردو دی پروفیسر سی۔ اوہدی نیڑلے کالج ٹرانسفر لئی جتن کر رہے سن۔ زندگی اِک ریڑھ اُتے چل پئی سی پر پتر ولوں پریشان سن جہڑا اکلوتی نرینا اولاد ہون دا ناجایز فایدا چُکدا سی۔ ناہید شاہد آپ وی چین سموکر سن۔ ایس گل نوں نہیں سمجھ سکے کہ اوہ سگرٹ نہیں پی رہے سگوں سگرٹ اوہناں نوں پی رہیا اے۔ کجھ سال پہلاں ایکسرے کروایا تاں پھیپھڑے وچ کالے رنگ دا اک دایرا نظر آیا۔ ڈاکٹر نے چنتا دا اظہار کیتا۔ ہور چھان بین ہوئی تاں کینسر نکل آیا۔

تشخیص دے بعدعلاج شروع ہو گیا۔ ایس دوران انٹرنیٹ اُتے میں کسے بندے دا اتا پتا ویکھیا جہڑا کینسر دا علاج دیسی طریقے نال کردا سی۔ میں اوہدا فون نمبر وی ناہید شاہد نوں دے دتا۔ کجھ چر بعد فون کیتا،مطمئن سن۔ اک دو واری پنجابی شعبے وچ ملاقات ہوئی تاں خُش سن۔ کہن لگے مینوں اصل وچ اوسے بندے دی دوائی نال ارام آ رہیا اے۔

فیر کئی ہفتے گزر گئے۔ ڈیڈھ دو مہینے پہلاں دی گل اے، ڈاکٹر حمید محسن تے میں، اوہدی گڈی وچ جیل روڈ ول آ رہے ساں کہ ناہید شاہد دا ذکر آ گیا۔ حمید محسن نے اوہناں دی صحت بارے پچھیا تاں میں اوسے ویلے اوہناں دا فون نمبر ملالیا۔ بڑی تسلی دی خبر سنان لگے۔ ”میں ٹھیک ہو رہیاں۔ ستر اسی فیصد ٹھیک ہوگیاں۔“

پر دو ہفتے بعد پنجابی شعبے وچ ای ڈاکٹر نوید شہزاد ہوراں تشویش دی خبر سُنا دِتی کہ ڈاکٹر ہوری بغیر سہارے دے ٹر پھر وی نہیں سکدے۔ پتا لگیا کینسر اگے جڑاں کھلار گیا اے۔ تے جمعا 17 فروری والے دن اوہناں دے انتلے سفر اُتے ٹر جان دی خبر آ گئی۔

اجے دو دن پہلاں اوہناں دے سنگی تے یار انیس اکرام فطرت نے وفات پائی سی۔ شاید ناہید شاہد کولوں جدائی برداشت نہیں ہوئی۔ اوہناں دے مگر مگر ای ٹر گئے۔