پنجاب دی ونڈ…… فایدے کیہ تے نقصان کیہ؟

پنجاب دی ونڈ دی گل کرن والے ایہدے فایدے انج دسدے نیں جویں ونڈ دے بعد ایہ پنجاب نہیں رہن لگا سگوں جنت بن جاوے گا۔ ونڈ ہون دی دیر اے‘ پنجاب دے دریا تے نہراں‘ اصلوں دُدھ دیاں نہراں بن جاون گیاں۔ ہر پاسے کالجاں یونیورسٹیاں دی بھرمار ہو جاوے گی جہدے نال علم عام ہو جائے گا۔ ہسپتالاں دے جنگل اُگ آون گے جس پاروں ہر بندے نوں علاج دی سہولت مل جاوے گی۔ پنجاب بھر دیاں سڑکاں‘ رن وے بن جان گیاں جس پاروں لوک جہازاں دی بجائے بساں تے کاراں وِچ آواجائی کریا کرن گے۔ لوکاں وچ شعور ودھ جاوے گا تے اوہ صحت مند خُشحال زندگی بسر کرن گے۔

کیہ واقعی انج ہو جاوے گا؟ اک نظر پا ویکھنے آں‘ ایہدے اُتے وی۔

کسے وی تجویز دا چنگ مند ویکھنا ہووے تاں صرف ایہ ویکھ لینا کافی اے کہ ایہدے بینیفشری beneficiary یعنی فایدا چکن والے کون نیں۔ دُوجے نمبر اُتے اوہدے نتایج ویکھنے ضروری ہوندے نیں۔ایتھے اسیں اوہی نتایج ویکھن دا جتن وی کراں گے۔

پہلی گل تاں ایہ اے کہ پنجاب دی ونڈ نال جے دو (یاں تن) صوبے بنن گے تاں اک دی بجائے دو حکومتاں بنن نال خرچے وی دُونے ہو جاون گے۔ جے پنجاب وچ ایس ویلے 45 سرکاری محکمے نیں تاں ونڈ دے بعد 90 ہو جاون گے۔ کیہ ساڈی بیمار معیشت اینے محکمیاں دا خرچا چکن جوگی ہے اے؟ اوہ ملک جہڑا انھے بدیسی تے دیسی قرضیاں وچ ڈُبیا ہویا اے‘ کویں ایہ خرچا چکے گا؟ کیہ ایہ ساڈی بیمار معیشت دے اونٹھ دی کنڈ اُتے آخری تیلا ثابت نہیں ہووے گا؟ ایس سلسلے وچ آکھیا جا سکدا اے کہ زیادا محکمے ہون نال نوکریاں نکلن گیاں جہدے نال بے روزگاری گھٹے گی۔ حقیقت ایہ اے کہ ساری دنیا وچ حکومتاں آپ اجہیاں نوکریاں توں نجات پا رہیاں نیں۔ پاکستان وچ وی سرکاری محکمے پرائیوٹایز کیتے جا رہے نیں تاں جے حکومتی خرچے گھٹ کیتے جاون۔ ایس صورتحال وچ نوکریاں پیدا کرن دا ایہ عمل دو صوبے بنا کے کراں گے تاں کون سانوں سیانا آکھے گا؟

دسیا جاندا اے کہ وڈے صوبے دا انتظام اؤکھا ہوندا اے۔ نکے صوبے دا انتظام سوکھا اے۔ ایہ نرا اک فراڈ اے۔ ذرا ویکھو پنجاب نالوں نکے صوبیاں وچوں کہدا انتظام پنجاب نالوں بہتر اے؟ خیبرپختونخوا تاں اپنی اک میٹرو بنان جوگا نہیں‘ باقی انتظام دی گل کیہ کرنی۔ سبھ توں نکے ایس صوبے دی ادھی مرد آبادی تاں روٹی کماون پنجاب تے کراچی آئی ہوئی اے جتھے اوہ بوٹ پالش کرن توں لے کے چھلیاں تے دانے ویچدی پئی اے فیر بہتر کون ہویا؟

کیہ سندھ وچ انتظام پنجاب نالوں بہتر اے؟ سندھ وڑدیاں ای تہانوں ”فرق“ نظر آون لگ جاندا اے۔ ٹُٹیاں سرکاں‘ اُڈدی دھوڑ‘ بیماریاں …… نرا تھر دا قحط تے اوتھے دیاں موتاں ویکھ کے ”نکے صوبے“دے فایدے تے بہتر انتظام بارے جانیا جا سکدا اے۔ سندھ وچ بھُکھ دے بھنگڑے ویکھو تاں تہانوں اپنا ”وچارا“ جنوبی پنجاب وی ہزار درجے بہتر لگدا اے جتھے سندھ توں لوک علاج کروان آوندے نیں۔

پنجاب دی ونڈ دے نال نرا پانی دی ونڈ پاروں ای وڈا مسئلا سر چُک کھلوتے گا۔ پانی دی ونڈ دے سلسلے وچ کئی سال پہلاں نواز شریف حکومت نے صوبیاں وچکارسمجھوتا کرایاسی تے پنجاب اپنے حصے دے کنے سارے پانی توں دستبردار ہو گیا ہویا اے‘ رہندے پانی دی ونڈ کویں ہووے گی؟ پہلاں ای سندھ ولوں پنجاب اُتے پانی چوری دے الزام آئے دن لگدے نیں۔ جدوں پنجاب دے دو حصے ہوون گے تاں ایہ جھیڑے ہور ودھ جاون گے۔ کدی پنجاب تے جنوبی پنجاب وچکار جھیڑا ہووے گا‘ کدی سندھ تے جنوبی پنجاب وچکار۔

پنجاب دی ونڈ دی گل اپنے اندر نفرت دی بنیاد رکھدی اے۔ایہدی بنیاد تعصب اُتے رکھی گئی اے۔ اسیں کسے ہور لکھت وچ گل کراں گے کہ کویں ”شوہدے پناہ گیر“ تے کُتے بلے آکھ کے پنجابیاں نوں نفرت دا نشانا بنایا جاندا اے۔کویں نفرت بھریاں لکھتاں تے نظماں کھلاریاں جاندیاں نیں۔ جنوبی پنجاب وچ ای نہیں‘ دنیا بھر وچ ای ”دھرت سپتر“ یعنی سن آف سایل والی گل وڈا جھوٹھ اے۔ انسان سو دو سو سال نہ سہی‘ ہزار دو ہزار‘ ایدوں وی ودھ‘ پنج ست ہزار سال پہلاں توں کسے دھرتی وچ وسدا آیا اے۔ ایہ ممکن ای نہیں کہ بابا آدم تے اوہدی اولاد اج تیکر اکو علاقے وچ وس رہی ہووے۔ جنوبی پنجاب وچ وی کوئی سو تے کوئی دو سو سال پہلاں آیا سی۔ کجھ لوک ہزار سال پہلاں آئے ہوون گے۔ پر ایہ کہنا کہ دھرتی اُتے وسن والے بنیادی تے پہلے لوک اوہی سن‘ فضول گل اے۔ فیر مقامی غیر مقامی دا جھیڑا کیہ ہویا؟ جہڑے اپنے آپ نوں مقامی آکھ کے دُوجیاں نوں شوہدے پناہ گیر آکھدے نیں‘ اوہ وی تاں ہزار سال توں پہلاں کدھرے ہور وسدے سن۔ کیہ بلوچ قبیلے‘ لغاری‘ مزاری‘لشاری (کل 12قبیلے) پنجاب دے اصلی واسی نیں؟ کیہ قریشی تے ہور عربی نسل لوکاں نوں مقامی سمجھیا جاوے؟ جے سارے ای غیر مقامی نیں تاں کسے نوں ایس بنیاد اُتے غیر مقامی آکھنا کہ اوہ ڈیڈھ سو سال پہلاں آیا سی‘ کنے کو انصاف دی گل اے؟ پنجاب دی ونڈ دا اک نتیجا ایہناں ای ”مقامیاں“ نال تعصب تے دشمنی پاروں فساداں دا کارن بنے گا جہدے پاروں صوفیاں دی دھرتی نوں جہنم بنا دتا جاوے گا۔

پنجابی کلچر دی سُندرتا ایہ اے کہ ایہ اک ون سونتا بھریا کلچر اے۔ پنج ہزار سالاں وچ ایہنے باہروں آون والے ہر کلچر دیاں چنگیاں گلاں جذب کیتیاں نیں تے بھرپور ہوندا گیا اے۔ایہ کلچر diversity تے ون سونتا دا کلچر اے تے ایہو ایہدی خوبصورتی اے۔ ایس کلچر دی ساری رنگا رنگی پنجاب ونڈن دے نال ونڈی جاوے گی جویں کہ بہتر سال پہلاں ہون والی ونڈ پاروں کلچر دی ونڈ وی ہو گئی سی۔ کلچر دیاں بہت ساریاں چیزاں ساڈے ایتھوں غایب ہو گئیاں تے بہت ساریاں اج مشرقی پنجاب وچ نظر نہیں آوندیاں۔

ایس توں وی ماڑی گل ایہ کہ پنجاب اندرپنجابی لاگو ہون دا امکان ختم ہو جاوے گا۔ زبان دی تحریک کمزور پے جاوے گی۔ ایس ویلے تیکر پنجابی سوجھوان ایہ منگ کردے نیں کہ تعلیم وچ ضلعے یاں ڈویژن نوں بنیاد بنا کے ہر علاقے وچ اوتھے دے لہجے والی پنجابی نوں ذریعا تعلیم بنایا جاوے۔ڈیرا غازی خان یاں ملتان اندر اوتھے دی ای زبان (زبان آکھو یاں پنجابی دا لہجا) اپنائی جاوے۔ ونڈ مگروں زبان دی تحریک کمزور ہو جاوے گی تے کسے پاسے وی پنجابی دی لگوتی ممکن نہیں رہوے گی۔ اِکو مڈھ کماد دا…… دے مطابق اپنے آپ نوں سرائیکی آکھن والیاں وچ وی تے پنجابیاں والی بری عادت موجود اے کہ اردوبولنا پسند فرماندے نیں۔ اوہ سرائیکی کویں لوا لین گے؟ اوتھے وسن والے ادھ توں بہتے ”شوہدے پناہ گیر“ کویں لگن دین گے‘ اوہ پنجابی دی منگ نہیں کرن گے؟ تے جے زبردستی پنجابی چھڈوا کے ہور زبان پڑھائی گئی تاں ایہ انصاف ہووے گا؟

کیہ پنجاب دی ونڈ دے نال مقامی لوکاں دا بھلا ہووے گا؟

مناسب ہووے گا کہ ایہدے بارے وی گل کر لئیے۔ مقامی لوکائی وچ موجودجاہلیت دا علاج کسے پیر یاں جاگیردار نے کدی نہیں سوچیا۔ اوہناں دا فایدا ایہو اے کہ لوک جاہل رہن‘ اوہناں نوں چڑھاوے ملدے رہن تے جاگیرداراں دی سیوا ہوندی رہوے۔ ایسے پاروں اوتھے جان بجھ کے تعلیم دی تھاں پیر پرستی نوں قایم رکھیا گیا اے۔ ایہ تے ہو سکدا اے کہ اقتدار وچ آون والے جاگیردار تے پیر اپنے ساکاں تے سیواداراں نوں کجھ گھٹیا درجے دِیاں نوکریاں دے کے باقی ملائی اپنے کول رکھن پر ایہدے نال عام بندے دا کیہ فایدا ہویا؟ جاگیرداراں دے بھانجے بھتیجے تاں فایدے وچ رہن گے پر عام بندا تاں انجے ای رُلدا رہوے گا۔

جاگیرداراں تے پیراں دے خوفناک رویے بارے صرف اک اک مثال ویکھو جو حقیقت وی اے تے لوکائی دی بدنصیبی دی عکاسی وی کردی اے۔

جنوبی علاقے دے اک وڈے جاگیردار کولوں اک پرچاکار نے پچھیا‘ ”کیہ ایہ حقیقت اے کہ تہاڈیاں جاگیراں اینی دُور دُور کھلریاں ہوئیاں نیں کہ اوہناں وچ ست ریلوے سٹیشن آوندے نیں؟“

جواب وچ جاگیردار ہوراں فرمایا:”نہ سائیں ست کائنی‘ چھے ہن‘ ستواں تاں بند تھی گیاے“

پیر ہوراں دی وی سُن لوو:

لاہور دے اک وڈے پنج تارے ہوٹل وچ اک مشہور پیر ہوری ٹھہرے ہوئے سن۔ اوہناں دے کمرے دے باہر تے ہوٹل دیاں پوڑھیاں وچ پیر ہوراں دے مریدایدھر اودھر سُتے پئے تے انتظار وچ سن کہ کسے طرحاں پیر ہوراں دے پر نور چہرے دی اک جھلک دِس پوے تاں آخرت سنور جاوے۔ پیر ہوری چنگی چاڑھ کے اپنے کمرے وچ سن۔ پیر ہوراں دے اک ہور خلیفے ہوری وی نشے وچ سن‘ باہر آئے تاں بدحال مریداں نوں اوتھے ایدھر اودھر پیا ویکھ کے شیخی وچ آ گئے تے مریداں نوں دسن لگے ”اوئے تہانوں پتا اے کہ تہاڈا پیر شراب پیندا اے؟“

اگوں عقیدت مند مرید نے سنہرے لفظاں وچ لکھے جان والا جواب دتا۔

”ہا سائیں‘ ساکوں پتا ہے‘ گلے توں تھلے اُتر کے کھیر تھی ویندی اے“

یعنی پیر ہوری شراب وی پیون تاں اوہناں دے گلے توں تھلے اُتر کے اوہ دُدھ بن جاندی اے“

تہاڈا کیہ خیال اے‘ اجہے عقیدت مند مریداں نوں پنجاب دی ونڈ نال کوئی فایدا ہوون دا امکان اے؟

ایہ جہڑا آکھیا جاندا اے کہ لوکاں نوں اپنے کماں کاراں لئی بہت دُور جانا پیندا اے جہدے نال اوہناں دیاں مشکلاں ودھدیاں نیں۔ ایہ وی زیادا تر جعلی پراپیگنڈا اے۔ پچھیا جانا چاہیدا اے کہ لوک کہڑے کماں لئی لاہور آوندے نیں؟ کیہ پاسپورٹ بنوان؟ پاسپورٹ دے دفتر تے ہر ضلعے وچ موجود نیں۔ شناختی کارڈ وی اپنے علاقے وچ بندا اے۔مقدمے وی نکیاں عدالتاں دی حد تیکر ای نہیں‘ ہائی کورٹ دی حد تیکر وی ملتان ای جاندے نیں کیوں جے ملتان اندر ہائیکورٹ دا بنچ موجود اے۔ تے جے وفاقی حکومت نال کوئی مسئلا اے تاں اوہدے لئی تاں سارے ای اسلام آباد جاندے نیں۔ لاہور یاں گجرات والا وی جاندا اے‘ ملتان والے وی جاون گے۔ ایہدا پنجاب دی ونڈ نال کیہ تعلق؟

جے کسے نوں پنجاب دے جنوبی علاقے دے لوکاں نال ہمدردی اے تاں ایہدے لئی بہتر ہووے گا کہ پنجاب دی ونڈ کرن دی بجائے وڈیاں جاگیراں نوں ونڈیا جاوے۔ ایوب خان نے 500 ایکڑ نہری تے 1000 ایکڑ بارانی دا قانون بنایا سی‘ بھٹو نے 150 ایکڑ نہری تے 300 ایکڑ بارانی دا قانون بنایا پر اج تیکر اوہدے اُتے عمل نہیں ہویا۔ ایہو زمیناں دی پھِٹ جاگیرداراں نوں مجبور کردی اے کہ اوہ حکمرانی کرن لئی سازشاں کرن۔پورے پنجاب دی حکمرانی وچ اوہناں نوں ملن والا حِصّا اوہناں دا لالچ پورا نہیں کردا۔

لوکاں دی بھلیائی لئی کرن والا دُوجا کم ایہ اے کہ پیراں دے سارے مزار قومی تحویل وچ لے لئے جاون تے محکما اوقاف اوہناں دا انتظام اوسے طرحاں کرے جویں لاہور وچ داتا دربار یاں میاں میر دے درباراں داکیتا جاندا اے۔ چڑھاوے دی ساری رقم سرکاری خزانے وچ جاوے جہدے نال لوکاں دی بھلیائی دے کم کیتے جاون۔ ایس رقم نال سکول تے ہسپتال بنائے جاون تے پیر صاحباں نوں وی چڑھاویاں تے نذرانیاں دی بجائے دساں نہوواں دی کمائی کھاون دی عادت پوے۔

جہڑا بندا دساں نہوواں تے حلال مال کھاندا اے‘ اوہدے کول سازشاں کرن دی ویلھ نہیں رہندی۔

(شکریے نال روزوار لوکائی)