کہے حسین فقیر سائیں دا

” کہے حسین فقیر سائیں دا “
”دُنیا دی حیاتی کھیڈ تماشا اے“قرآن پاک دی ایس آیت مبارک نوں اک عالم فاضل سُندا اے۔ ایہ عالم فاضل اجہیا اے جو بھر جوانی وچ قرآن،تفسیر،فقہ تے حدیث دے علماں اُتے مکمل عبور رکھدا اے۔سورۃ العنکبوت دی چھیویں آیت نوں جدوں اوہ سمجھن دا جتن کردے نیں تاں جیون نوں کھیڈ تماشا سمجھ جاندے نیں تے اُچی اُچی ہسن لگ جاندے نیں۔ استاد ہوراں نوں جد ایس کیفیت دا پتا چلدا اے تاں اوہ آپ نوں دو نفل نماز پڑھن دا آکھدے نیں۔نفل نماز پڑھدیاں ہویاں آپ سورۃ فاتحہ توں بعد جس سورۃ نوں خُد بخُد نال ملدیاں ویکھ کے پڑھدے نیں تاں اوس دا مطلب وی نال سمجھدے نیں جس دا مطلب اے”کیہ اسیں تیرا سینا نہیں کھول دِتا“آپ اُچی ساری حق،حق دا نعرا ماردیاں درس توں باہر نکل آندے نیں۔ایس توں بعد ایس عالم فاضل نے داڑھی مُچھ تے بھروِٹے مُنا دتے تے فقیراں دا چوغا پا لِتا۔جدوں ایس بارے شہزادہ سلیم جہانگیر نوں خبر ہوئی تاں اوہناں نے ایس فقیر دی مجذوبی حالت وچ بولے جاون والے اکھراں دی کھوج لان لئی مُنشی بہار خان دی ڈیوٹی لا دِتی۔ایس مُنشی دا بس ایہ کم سی کہ مجذوبی حالت جو ایہ فقیر بولے لکھ لیا جاوے۔ایس فقیر نے جو بولیا اوی ”کافی“ دے بول سن۔تے ایہ مجذوبی حالت وچ عالم فاضل کوئی ہور نہیں پنجابی زبان نوں کافی دی صنف نال آشنا کرن والے شاہ حسینؒ ہوریں سن۔ آپ نے پنجابی زبان نوں اپنے خیالات لوکائی تک اپڑان واسطے وسیلا بنایا اے ایس توں ایس زبان دی عظمت دا وی اندا زا ہوندا اے۔ آپ اُتے ایہ سر مستی تے مجذوبیت دا دور لگ بھگ پنجھی ورھے رہیا۔ ”کافی“ جیوں کہ گاون والی شاعری اے ایس لئی ایہدے لئی استھائی دا ہونا ضروری اے پنجابی زبان وچ استھائی نوں ”رہاؤ“ آکھدے نیں تے رہاؤ توں مگروں آون والے ہر مصرع دی اپنی اک الگ حیثیت بن جاندی اے۔جہڑا وی شاعر کافی لکھدا اے اوہ ایس دے نال راگ دی وی دس پاندا اے کہ ایس نوں کس راگ وچ گایا جاوے۔گاون والا کافی دے ہر مصرعے نوں گاندیاں ہویاں ”رہاؤ“ نوں وار وار گاندا رہندا اے۔ مُنشی بہار خان دی لکھت ”بہاریہ“ وچ سبھ توں پہلاں شاہ حسینؒ بارے پتا چلدا اے۔ایس توں وکھ دارالشکوہ نے حسنات العارفین وچ وی آپ دا ذکر کیتا اے۔ایہ شاہ حسینؒ ای سن جہناں نے اپنیاں کافیاں وچ وحدت الوجود دے مسئلے نوں بڑے من کھچویں انداز نال بیانیا اے۔اوہناں دے اک اک شعر پچھے نویاں رمزاں لُکیا ہویاں نیں۔
شاہ حسینؒ ہوریں 1539ء نوں ٹلہ بگا جس نوں اج کل ٹکسالی دروازا آ کھیا جاندا اے ایس علاقے وچ پیدا ہوئے۔ آپ دے دادا کلجس رائے ہوریں ہندو توں مسلمان ہوئے سن۔آپ دے والد ہوراں دا ناں شیخ عثمان سی جو کھڈی دا کم کردے سن یعنی پیشے وجھوں جولاہے سن۔ایسے لئی تاں شاہ حسین بارے آکھیا جاندا اے کہ اوہ مومن یاں کافر ہوون توں تاں انکار کر سکد ااے پر جولاہا ہوون توں انکار کسے طرحاں وی نہیں کر سکدا اے تے شاہ حسینؒایس دا اظہار اپنیاں کافیاں وچ وی کردے نیں۔ مولوی ابو بکر ہوراں کولوں آپ نے مدرسے وچ تعلیم حاصل کیتی۔ شیخ سعد اللہ ہوراں کولوں آپ نے تفسیر پڑھی۔ ایس توں وکھ آپ نے حضرت بہلول دریائیؒ کولوں روحانی منز لاں حاصل کیتیاں۔
شاہ حسینؒ ہوریں عالم فاضل سن تے اپنے ویلے دے مروجہ علوم نوں چنگی طرحاں سمجھدے تے پرکھدے سن۔ایس لئی اوہناں نے اپنے کلام وچ اجہیاں رمزاں تے علامتاں دا ذکر کیتا اے جو اوس ویلے وی تے ہن وی اسانی نال سمجھیاں جا سکدیاں سن۔چرخا اوس ویلے دی سبھ توں وڈی ٹیکنالوجی سی آپ نے اپنیاں کافیاں وچ چرخے تے او س نال سنبدھت ہور وستاں دا ڈھکواں بیان کیتا اے۔ایہ ایس لئی سی کہ لوکیں اسانی نال سمجھ سکن۔چرخا گھروکی جیون وچ عام وستو سی جس نوں گھر دا لازمی حصا سمجھیا جاندا سی کیوں جے کپڑے تے ہر کسی نے پانے ہوندے سن ایس دے نال نال کُڑیاں چڑیاں نے اپنا داج ایس اُتے ای کت کے بنانا ہوندا سی۔شاہ حسینؒ ہوراں نے چرخا توں مُراد جسم لیا تے کتّن توں مراد نیک عمل رکھے تے داج توں مراد اوہ نامہء اعمال جو اوس نوں سوہرے گھر یعنی اگلے جہان کم آون گے۔شاہ حسینؒ ہوریں اپنے کلام وچ علامتاں دا اک جہان وسائی بیٹھے نیں جویں کہ ترنجن،پیکا گھر توں مراد ایہ عارضی دُنیا اے جو اخیر مُک جانی اے سوہرا گھر علامت اے اگلی دُنیا جو مرن توں بعد ہووے گی اصل زندگی اوہو ای اے۔ڈولی توں مراد جنازا اے جو اگلے گھر ول نوں سفر اے جتھے ٹھکانا ہوونا اے۔
جہناں نوں فقر وچ لذت ملدی ہووے اوہ ظاہر داری نوں کویں قبول کر سکدے نیں ایس لئی اوہ ملامتیہ رنگ وٹا لیندے نیں۔شاہ حسین نوں وی جدوں عشق ایس منزل تے لے آیا کہ اوہ دنیا نوں رد کرن لگے تاں اوہناں نے شیخ ابو حمدون دے فرقے دا ملامتی ہوون دا نعرا لا دتا ۔
شاہ حسینؒ ہوراں نوں جیوں قُرب ء الہی دی تڑپ رہندی اے تے ایہی تڑپ اوہناں دے کلام وچ وی تھاں تھاں تے ملدی اے۔عرفان ء ذات آپ دی شاعری وچ اُگھڑواں اے کیوں جے شاہ حسین دا محبوب اللہ تعالیٰ اے۔ ایسے لئی اوہ عارضی شیواں نوں کوئی اہمیت نہیں دیندے نیں۔ شاہ حسینؒ ہوریں جیون نوں اک عارضی شے سمجھدے نیں تے ایس دا پرچارک اوہ اپنے کلام وچ وی وار وار کردے نظر آندے نیں۔
کُڑیئے جاندئیے نی،تیرا جوبن کُوڑا
پھیر نہ ہوسیا رنگلا چُوڑا
وت نہ ہوسیا اہل جوانی
ہس لے کھیڈ لے نال دل دا جانی
عشق ء حقیقی شاہ حسینؒ ہوراں دا من بھاؤنا موضوع اے اوہ ایسے لئی تاں آکھدے نیں۔
عاشق ہووے تاں عشق کماویں
راہ عشق دا سوئی دا نکّا،دھاگا ہوویں تاں جاویں
باہر پاک اندر آلودہ،کہیا تُوں شیخ کہاویں
کہے حسین جے فارغ تھیویں،خاص مراتبہ پاویں
شاہ حسین نے اپنیاں کافیاں اندر اپنی ساری حیاتی نوں جویں سمو دِتا ہووے۔ اوہ عاجزی تے انکساری دا سبق دیندیاں ہویاں ملامت دے رنگ نوں وی نہیں وساردے نیں:
اسیں بُریاں وے لوکا بُریاں کول نہ بہو وے لوکا
تِیراں تے تلواراں کولوں تِکھیاں نیناں دیاں چُھریاں
سجن ساڈے پردیس سدھانے اسیں ودیاع کر کے مُڑیاں
جے توں تخت ہزارے دا سائیں،اسیں سیالاں دیاں کُڑیاں
کہے حسین فقیر ربانا،لگیاں مُول نہ مُڑیاں
شاہ حسینؒ ہوراں نے زندگی دے عارضی پن نوں سبھ توں ودھ موضوع بنایا اے۔ایہ دُنیا مِٹ جانی مُک جانی اصل زندگی آون والی زندگی اے جو ہمیشا ہمیشا رہنی اے۔جیون بارے اوہ کنے سوہنے انداز نال اپنی کافی وچ لکھدے نیں:
دِن لتھڑا ہرٹ نہ گیڑ موئیے
اک بھر آئیاں،اک بھر چلیاں،اکناں لائی ڈیر موئیے
تجھے بگانی کیا پڑی،تو اپنی نبیڑ موئیے
کہے حسین فقیر سائیں دا،آون نہ دوجی ویر موئیے
شاہ حسینؒ ہوراں نے اپنیاں کافیاں وچ موسیقیت دا عنصر اُگھڑواں رکھیا اے۔کیوں جے اوہناں نے ہر کافی دے نال اوس نوں گاون لئی خاص راگ نوں وی اُلیکیا اے۔آپ دی شاعری وچ موسیقیت دی اک مثال ویکھنے آں:
میں بھی جھوک رانجھن دی جانا،نال میرے کوئی چلے
پَیراں پوندی،مِنتاں کردی،جانا تاں پیا اِکلے
نَیں بھی ڈونگھی تُلا پرانا،شیہناں تاں پتن مَلے
جے کوئی خبر مِتراں دی لیاوے،ہتھ دے دینی آں چھلے
راتیں درد دینہاں در ماندی،گھاؤ مِتراں دے الھے
رانجھن یار طبیب سُنیندا،میں تن درد اَولے
کہے حسین فقیر نمانا،سائیں سنیہوڑے گھلے
شاہ حسینؒ ہوراں دے جیون بارے محمد پِیر ہوراں نے فارسی زبان وچ منظوم سوانحعمری لکھی اے۔ایہ آپ دی وفات دے پندرھاں ورھیاں مگروں لکھی گئی اے۔پیر محمد ہوراں دے بقول آپ دا تعلق اوس ویلے دے وڈے بزرگاں داؤد بندگی کرمانی شیرگڑھی تے حضرت شیخ ابو اسحاق نال گُوڑھا سنبدھ رہیا۔
شاہ حسینؒ ہوراں دی وفات 1599ء وچ لاہور اندر ہوئی۔آپ نوں آپ دے دسے ہوئے مقام وچ
شاہدرے لیجا کے دریا راوی دے کول دفن کیتا گیا سی تے فیر تیرھاں ورھیاں مگروں ہڑ ھ دی تباہی توں مگروں آپ نوں باغبان پورا وچ دفن کیتا گیا جہدے اک پاسے مادھو لعل ہوراں دا مزار ا وی اے تے تھوڑا کُو فاصلے تے استاد دامن دا مزار وی موجود اے۔شاہ حسینؒ ہوراں دے مزار تے ہر سال مارچ دے اخیرلے ہفتے میلا چراغاں لگدا اے جہدے وچ پورے پاکستان توں وکھ ہورناں دیساں توں وی لوک آندے نیں۔پہلے دن چراغاں کیتا جاندا اے جہدے وچ وڈی تعداد وچ لوکاں دی آمد ہوندی اے۔ایہ میلا تِن دن تک جاری رہندا اے اخیرلا دن صرف سوانیاں واسطے ہوندا اے ایہ سوانیاں ایتھے آ کے مچ وچ اپنی بِت موجب اگر بتیاں،موم بتیاں یاں فیر سرہیوں دا تیل پاندیاں نیں تے اپنے ربّ توں دعاواں کردیاں نیں۔لاہوری پورا سال ایس میلے دی تانگھ رکھدے نیں تے ایہدے وچ وج گج کے بھاگ لیندے نیں۔ایس موقعے تے مقامی چُھٹی دِتی جاندی اے پر ایس ورھے ایہ میلا چراغاں نہیں منایا گیا کیوں جے کرونا وایرس دی وجھا توں لوکائی دی آوا جاوی نوں روکیا گیا اے تاں جو لوکائی ایس خطرناک مرض توں بچی رہوے۔