سُوجھوان،شاعر،کھوجکار تے اُستاد ،ڈاکٹر نوید شہزاد ہوراں نال گلبات ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ رویل دے پڑھہناراں لئی خاص

سُوجھوان،شاعر،کھوجکار تے اُستاد ،ڈاکٹر نوید شہزاد ہوراں نال گلبات ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــرویل دے پڑھہناراں لئی خاص

سبھ توں پہلاں تاں سانوں تہاڈے ہُن تک دے سفر بارے ویروا چاہیدا اے؟

٭ میں جالندھر تے فیروز پور توں اُجڑ پُجڑ کے آون والیاں دا دووہترا تے پوترا ہاں۔ کجھ لا گلے رشتے ناتے ہے ای نہیں سن، کجھ چھیتی رب نوں پیارے ہو گئے، ایس گھاٹ نے کلّا وی کیتا تے پُر اعتماد وی۔ سو حیاتی تاں بِتاونی سی نا۔ فیر میں کیوں نہ حیاتی بِتاندا، حیاتی نوں کیوں؟ ایسے احساس نے رشتے ناتے تے یاری دوستی برابری دی سطح تے رکھن دا عادی کردتا۔ ایس طرحاں جو ایس نِینہ اُتے کھلوتی رہی اوہ دوستی چلدی رہی، میں ٹُردا رہیا، جو پچھے رہ گئے نہ اوہناں واج ماری نہ میں مُڑ کے ویکھیا، ہوسکدا کسے ماری وی ہووے۔ سوا ایہو کجھ اے، جو ویکھ رہے او، خورے اندروں وی باہر ورگا ای آں، یقین نال نہیں کہہ سکدا۔ شاعر ہوون پاروں یقین تے بے یقینی دے وچکارلے ٹریک دا پاندھی جو ہویا کدی آل دوال تے لوکاں دے رویّاں توں چھیتی بدظن ہو جاندا ساں، ہُن ایس اُتے واہوا قابو پالیا اے، پر فیر وی کدی کدی……

پیدائش، بچپن دے حالات تے پروار بارے دسو؟

٭ یکم جنوری 1971ء نوں تحصیل بورے والا دے پنڈ 437/E.8 وچ پیدا ہویا۔ ایہ میرا نانکا پنڈ اے۔ والد صاحب محکما مال وچ پٹواری سن تے بہاولپور وچ اوہناں دی نوکری سی۔ 1970ء دے آخر وچ دِل دا دورا پین پاروں 34 ورھیاں دی عمر وچ چلانا کر گئے۔ ماں جی وڈے بھرانوں لے کے پیکیاں دے آگئے۔ اوس ویلے بھائی جی تِن کُو ورھیاں دے سن۔ میری پیدائش والد صاحب دی وفات دے کوئی چار مہینے مگروں دی اے۔ سو میں اَج وی نہیں جاندا کہ پیو پُتر دا رشتا کیہ ہوندا اے (اکھاں وچ ہنجو بھردیاں)۔ ہُن تے ماں جی توں وچھڑیاں وی 22 ورھے ہو گئے نیں۔ رزق روٹی دے چکر وچ 1990ء دے لاگے شاگے پیکا گھر چھڈ دتا سی، جاندا ہاں، بس پروہنیاں وانگوں۔ ہور کیہ دساں، دسی جاواں گا تاں دُکھی ہوندا جاواں گا۔ لوکاں نوں، آل دوال نوں پڑھن دا جتن کردا رہناں۔ ایسے وچوں آپ وی نظر دا اے۔ بہرحال حیاتی بِتاون اوکھا فن اے، کم از کم مینوں تاں نہیں آؤندا، اکثر دھوکھا کھا جاندا ہاں۔ پہلاں دھوکھا کھا کے پریشان ہوندا ساں، ہُن انجوائے کردا ہاں۔ اِک اللہ والے نے اپنے اُتے ہسن دا وَل سکھا دتا سی۔

مُڈھلی تعلیم کالج تے یونیورسٹی کتھے کتھے پڑھدے رہے؟ پنجابی ول کویں آئے؟پنجابی دے اُستاد دی حیثیت نال سفر کدوں تے کتھے کتھے رہیا؟

٭ میں بورے والا توں ایف۔ اے کیتا، فیر کراچی ماموں کول چلا گیا۔ جہڑے پاکستان نیوی وچ کمانڈر سن۔ اوتھے کافی عرصہ رہیا، اُردو وی بولنی آئی تے بی۔ اے وی کیتا۔ فیر واپس پرتیا تاں فیصل آباد آگیا جتھے دوجے ماموں FDA وچ ڈپٹی ڈائریکٹر سن۔ ایہ وی مینوں اگے پڑھان لئی لیائے سن۔ فیصل آباد پڑھیا تے نہ پر ایہناں اپنی سالی نال میرا ویاہ کر دتا۔ گھر والی اودوں لیکچرار سی، اسیں ملتان آگئے۔ بی۔ زیڈ۔ یو توں بی۔ ایڈ کیتا، پنجاب یونیورسٹی توں ایم۔ اے تے ”پاکستانی پنجابی گیت“ دے سرناویں ہیٹھ مقالا لکھ کے Ph.D دی ڈگری حاصل کیتی۔ ایہ سارا سفر بنا کسے گیپ دے وے۔ Ph.D کرن دے کجھ مہینیاں مگروں میں یکم جنوری 2005ء نوں شعبا پنجابی، پنجاب یونیورسٹی لاہور نوں بطورلیکچرار جائن کیتا، ہُن ایسوسی ایٹ پروفیسر ہاں۔ تسیں پچھیا پنجابی ول کویں آیا؟ میں گیارھویں دا طالب علم ساں جدوں میرا بیٹھن اُٹھن بورے والا دے شاعراں وچ ہویا۔ ایہناں وچ کلیم شہزاد، اکرم باجوہ، علی محمد ملوک، حنیف صوفی، محمود غزنی تے کاشف سجاد دے ناں شامل نیں۔ ایہ سارے اوس ویلے معروف سن۔ ایہناں وچوں میرا بہتا تعلق کلیم شہزاد ہوراں نال رہیا۔ جہناں کولوں میں مُڈھلی اصلاح وی لئی۔ کلیم ہوری مڈھلے طور تے غزل دے شاعر سن۔ میں وی غزل نال ای سفر چھوہیا۔ ملتان وچ 1992ء توں 2003ء تک رہیا۔ ملتان وچ ڈاکٹر محمد امین، ڈاکٹر رزاق شاہد، ڈاکٹر طاہر تونسوی، حسین سحر، انور جمال، حنیف چودھری، شفیق آصف، وسیم ممتاز تے ہور بہت سارے دوستاں نال قربت رہی پر میں پروفیسر شوکت مغل ہوراں دی شفقت تے محبت دا اج وی دیون دار ہاں۔ اوہناں میری ہر سطح تے مدد کیتی، اج وی کردے نیں۔ لاہور آیا تاں مینوں پہلا قرب ڈاکٹر یونس احقر ہوراں دا نصیب ہویا تے فیر ڈاکٹر عصمت اللہ زاہد جی۔ ایہناں ہستیاں دی راہنمائی نہ ہوندی تاں خورے میں کسے ہور کھیتر ول پرت جاندا۔ ایہناں دوہاں پاروں اَج لاہور بیٹھا ہاں۔ میرا وڈا بھرا وی شاعر اے۔ کاجل کانپوری دے قلمی ناں نال اوہناں دا پہلا پنجابی شعری پور ”وارتا“ 1997ء وچ چھپیا سی جہنوں مسعود کھدر پوشش ٹرسٹ نے پہلا انعام دتا سی۔ اردو شعر وی آکھدے نیں۔ اوہناں دا اُردو کلام ”انکار اعظمی“ دے قلمی ناں نال چھپدا رہندا اے، ہُن ایسے ناں نال لکھدے نیں۔

اُستاد نہ ہوندے تے کیہ ہوندے؟

٭ جے اُستاد نہ ہوندا تے کیہ ہوندا؟ یقینی طور تے آرمی آفیسر ہوندا۔ یاں شاید بہت وڈا دہشت گرد (ہسدیاں ہویاں)

تُسیں ایس ویلے تک ریسرچ، تنقید تے تخلیق دا کیہ کیہ کم کیتا؟

٭ 1993-94ء وچ زکریا یونیورسٹی ملتان بی۔ ایڈ کرن دے دوران ”ضلع وہاڑی میں پنجابی شعری ادب…… ایک جایزا (1100ء سے 1994ء)“ دے سرناویں ہیٹھ مقالا لکھ کے کھوج پرکھ سکھن شروع کیتی تے سکھن دا ایہ عمل اج وی جاری اے۔ جو وی چنگا ماڑا کیتا اپنی زبان دی محبت وچ کیتا۔ غزل، گیت وی لکھے پر اوہنوں ہُن خورے Own نہ کرسکاں۔ شاعری پکھوں صرف ”نظم اسا نوں لکھنا چاہوے“ تے ”فنشنگ لائن“ نوں Own کردا ہاں۔ باقی جے گنتری پچھدے او تاں 20 کتاباں چھاپے چڑھ چکیاں نیں۔ اَدھیاں تخلیقی نیں تے اَدھیاں تحقیقی، تنقیدی۔ خاہش اے تخلیقی سطح ے پنجابی نظم نوں کجھ نرویا پن دے سکاں۔

اج دے پڑھیار تے تہاڈے ویلے دے پڑھیار وچ کیہ فرق اے؟

٭ اسیں خورے کجھ سکھن سمجھن لئی پڑھدے ساں، اج نوکری تے پیسا کمان لئی پڑھیا جاندا اے۔ خورے ایسے لئی روحانی تے اخلاقی قدراں مر مُک گئیاں نیں، پر مایوسی نہیں بس اُڈیک اے، اصل وَل مُڑ پرتن دی۔

کہڑے کہڑے اُستاداں توں فیض حاصل کیتا؟

٭ شاعری وچ کلیم شہزاد جی، تحقیق، تنقید پکھوں پروفیسر سعید احمد جی، پروفیسر شوکت مغل جی، پروفیسر ڈاکٹر عصمت اللہ زاہد جی تے ڈاکٹر یونس احقر جی۔ باقی کتاباں تے ادبی علمی محفلاں نے وی بہت کجھ سکھایا۔ اپنے طالب علماں کولوں وی سکھدا ہاں۔

کہڑے کہڑے لکھیاراں نے متاثر کیتا؟

٭ ہر چنگی لکھت تے بول نے متاثر کیتا، ہُن وی کر دی اے۔

تُساں پنجابی شاعری دے اِک پہلو بارے پی ایچ۔ ڈی کیتی، اوہدے بارے کجھ دس پاؤ، اوس پچھوکڑ وچ اج کیہ ہو رہیا اے؟

٭ گیت اُتے پی ایچ۔ ڈی کیتی، ایس توں پہلاں تخلیقی یا تحقیقی تنقیدی حوالے نال میرا ایس نال کوئی سمبندھ نہیں سی۔ نہ میرا ایریا آف انٹرسٹ سی۔ بہرحال جو ہوسکدا سی چنگا کرن دی کوشش کیتی۔ جو رہ گیا اوہنوں آون والے پورا کر لین گے۔

پنجابی نظم وچ نویکلا پن لیائے، ایہدی لوڑ کیوں محسوس ہوئی؟

٭ ایہ گل چنگی نہیں سی لگدی کہ نویں پنجابی نظم شریف کنجاہی تے احمد راہی ہوراں توں شروع ہو کے منیر نیازی تے مُک جاوے۔ ایس حوالے نال اِک واری میں اوس ویلے ڈاکٹر یونس احقر جی نال گِلہ وی کیتا جدوں اوہناں پی ٹی وی دے اِک پروگرام وچ جدید پنجابی نظم دی گل کردیاں منیر نیازی ہوراں تے آکے مکا دتی۔ میں احقر ہوراں نوں آکھیا ایہ چنگی گل نہیں۔ مینوں ورھے لنگھ گئے ایہ سُندیاں۔ کیہ نیازی صاحب توں بعد پنجابی نظم کول کوئی ٹرینڈ سیٹر شاعر نہیں۔ اوہناں کہیا تسیں دی دیو؟ میں اوس دن توں بعد اظہار لئی نظم نوں چُن لیا۔ باقی میں آپ کیہ کر سکنا، تہاڈے ورگے ادب شناس ای دس سکدے نیں۔ میں سمجھناں حالی بہت کجھ کرن والا اے۔ بہت سارے سُفنے نیں کجھ صاف کجھ دُھندلے، بس ویکھ رہیا واں، ویکھن مگروں ایہناں نوں لکھاں گا۔ حالے تے پندھ چھوہیا اے نا۔

نویاں لیہاں تے ٹُرن والیاں نوں کرڑے نقاداں دا وی ساہمنا کرنا پیا، تہاڈے نال وی انج ہویا کجھ؟

٭ اردو دوست لکھاریاں ولوں بہت حوصلا افزائی کیتی گئی۔ پنجابی ولوں وی ہوئی پرگھٹ۔ ڈاکٹر محمد امین جی، ڈاکٹر عصمت اللہ زاہد جی، ڈاکٹر نبیلہ رحمن صاحبا، ڈاکٹر ضیاء الحسن جی تے نوید منور بیگ ہوراں نظماں بارے تفصیل نال لکھیا وی، شکر گزار ہاں ایہناں دا۔ ڈاکٹر ناہید شاہد ہوراں ”فنشنگ لائن“ دیاں نظماں سُندیاں آکھیا: ”اج توں بعد جے تحقیق، تنقید نہ چھڈی تے تہاڈے ہتھ وڈھ دیاں گا“ (ہسدیاں ہویاں)۔ اوہناں دا ایہ محبت بھریا انداز چنگا لگا، ایداں دی گل کوئی اپنا ای کردا اے ناں۔ باقی ٹرینڈیاں ڈکشن نوں رنگ جماون لگیاں کجھ ویلا تاں لگدا اے۔ فیر وی ضروری نہیں ہوندا کہ جمے۔ ویسے ایہ تخلیق کار دے سوچن دیاں گلاں نہیں۔ نقاد تے قاری دا کم اے۔ ڈاکٹر نبیلہ رحمن جی ”نظم اسا نوں لکھنا چاہوے (ساریاں نظماں، 2012ء تک)“ دے دوجے ایڈیشن لئی اپنے دیباچے تے نظرثانی کر رہے نیں۔

تنقید دا کہڑے کہڑے کم چھوہیا، شاعری دے حوالے نال؟

٭ نویں پنجابی نظم دے حوالے نال کجھ تنقیدی کم کرنا چاہندا ہاں۔ جاری اے۔

کہڑے شاعراں توں متاثر ہوئے؟

٭ کوئی خاص ناں نہیں لے سکدا۔ البتا ہر چنگی شعری تخلیق وچ گواچ جانا واں، گئیاں پلاں لئی، دناں لئی، ہفتیاں تے مہینیاں لئی وی۔

اپنی نمایندا نظم کس نوں متھو گے؟

٭ نمایندا نظم بارے کدی سوچیا ای نہیں۔ اجوکے سمے ”فنشنگ لائن“ دی پہلی نظم چنگی لگدی اے۔

پہلے مقابلے وچ شامل ہوندے سی ہُن ”جج“ او، کیسا سفر لگا؟

٭ کئیاں سالاں توں مقابلے وچ کتاب جمع نہیں کروائی۔ نوجواناں لئی ویلے سر تھاں چھڈ دینی چاہیدی اے۔ جج بنا دتا جاندا اے۔ ڈر دا رہناں۔ کسے دا دل نہیں وکھا سکدا۔ دوست ناراض وی ہو جاندے نیں۔ ہمیشا غیر جانبدار ہو کے فیصلا کردا ہاں۔

حیاتی دا کوئی یادگار واقعا؟

٭ ٹُٹن تے جڑن دے عمل چوں کئی واری لنگھ چُکیا ہاں۔ پر ایہناں کئی واراں وچوں اِک وار نہ بھُلن جوگ اے۔ ایس عمل وچ اندرلی دنیا دی ہر شے گواچ گئی سی، کُجھ لبھ گئیاں، کجھ گواچ گئیاں، کجھ دی بھال کردا رہناں۔

”فنشنگ لائن“ تہاڈی سجری شاعری اے۔ ایہدے وچ رومانوی رنگ دے پچھے کرن اے؟

٭ جو تسیں پچھنا چاہندے او، اوداں دی کوئی گل نہیں۔ میں باطن دا مسافر ہاں، اوس سفر وچ اکو ای ہم سفر ہوندا اے۔ اوہدا کوئی ناں رکھ لوو۔ فیر وی ایکتا قائم رہندی اے۔ اوہ اِک میرے نال اے تے میں اوہدے نال۔ جے اوہ بے نیازی وی ورتے تاں میں اوہدے پچھے نسدا رہناں۔ ہور رستا جو کوئی نہ ہویا۔ ایہو حق اے۔

کیہ پنجابی زبان دی اج دی ترقی توں مطمئن او؟

٭ کہڑی ترقی (حیرت نال)، ترقی مراعات یافتا زباناں دی ہوندی اے، اسیں تاں اپنے وجود دے بقا لئی جنگ لڑ رہے آں۔ کیہ تسیں ایس جنگ نوں ترقی کہہ سکدے او (دُکھ بھرے لہجے وچ)۔ البتا کجھ ہستیاں اپنی اپنی تھاں جتی ستی ہو کے ماں بولی دی سیوا وچ رُجھیاں ہوئیاں، ایہ عظیم تر نیں، تُسیں وی ایہناں وچوں ای او باقاعدگی نال ”رویل“ کڈھن دا پتا نہیں کویں سر بندھ کر دے او۔ جیوندے رہوو۔

ایہدے لئی ہور کیہ کیہ کرن دی لوڑ اے؟

٭ سبھ کجھ کرن دی لوڑ اے۔ سبھ توں پہلاں تاں مائنڈ سیٹ بدلن دی لوڑ اے پنجابیاں دا۔ جدوں تک اسیں اپنی دھرتی تے اپن زبان اُتے فخر کرن نہیں سکھاں گے اودوں تک کجھ نہیں ہوسکدا۔ دوجیاں زباناں تے دھرتیاں نال نفرت کرن جِنا بُرا اے اودوں کدھرے ودھ بُرا اپنی زبان بولن توں ہچکچاہٹ تے دھرتی ماں نال بے وفائی اے۔

"پیسہ اخبار" والا کم تہاڈا بہت جاندار رہیا، ایہدے وچ وقفا کیوں؟

٭ وقفا نہیں۔ اوہ کم تقریبن مکمل ہو چکیا اے۔ حالے تک کتابی صورت وچ نہیں دے سکیا۔ سُستی آکھ لوو۔ وائرل انفیکشن پاروں واہوا چر آپوں زیر علاج رہیا۔ میں تاں اودوں مایوس جہیا ہوگیا ساں جے آپنے دعاواں نہ کردے تے ڈاکٹر ظہیر احمد شفیق اوس ویلے سائے وانگوں میرے نال نہ جُڑے رہندے تاں خورے کلّا ہمت ہاری بہندا جُگ جیون سارے۔ اکلوتا پُتر اے، اُنی ورھیاں دا، پچھلے اٹھارھاں ورھیاں توں اوہ زیر علاج اے۔ بہرحال ایہ کوئی جواز نہیں حیاتی دا حصا اے۔ ایویں ذکر آگیا۔ سستی ای سمجھو۔

اج کل کس پراجیکٹ تے کم کر رہے او؟

٭ نویں نظم اُتے۔

پنجاب وچ مادری زبان نوں مُڈھلی تعلیم دے دیون دا ذریعا بناون بارے کیہ آکھو گے؟

٭ ایہ پنجابیاں دا مڈھلا حق اے ملنا چاہیدا اے۔ کیہ آکھاں، انٹرویو کسیلا ہوجاوے گا۔ سچ بولاں گا تے گل بہت دُور تک چلی جاوے گی۔ کنٹرولڈ ٹروتھ کدی بولیا نہیں۔

پنجاب یونیورسٹی دا شعبا پنجابی، پنجابی نوں بطور مضمون بچاون واسطے کیہ کردار ادا کر رہیا اے۔ کیوں جو BOGR کالجز وچ آون دی وجھا توں ایس نوں خطرا اے؟

٭ شعبہ پنجابی سرکار دا حصا ہوون پاروں اِک حد تک واج چک سکدا اے۔ اوہ چکدا رہندا اے۔ باقی رب جانے تے رب دے بندے، جہناں بارے الطاف قریشی نے آکھیا سی: ”رب دے بندے ہور وی ڈاڈھے“۔ بہرحال شعبا پنجابی تے اوہدے اُستاد ٹھیک جا رہے نیں۔ اشاعت، درس و تدریس تے دوجے پروگراماں توں وکھ ورھے وار انٹرنیشنل پنجابی کانفرنس تے مشاعرا وی کروایا جاندا اے۔ جہدا مقصد صرف پنجابی زبان تے ادب دا فروغ ہوندا اے۔ ایہ سارا کریڈٹ ڈاکٹر عصمت اللہ زاہد ہوراں نوں جاندا اے۔ اوہناں دی دوجی وڈیائی ایہ وے کہ اوہناں ایس پلیٹ فارم تے سارے پنجابیاں نوں بنا کسے تفریق د ے کٹھا وی کردتا اے۔ ہاں! وائس چانسلر پنجاب یونیورسٹی پروفیسر ڈاکٹر مجاہد کامران جی دی ادب دوستی دا ذکر نہ کرنا بے انصافی ہووے گی۔ خاص طور تے پنجابی، اوہناں ساڈی ہر طرحاں دی مدد کیتی تے ساتھ دتا، رب اوہناں نوں ماں بولی نال محبت کرن دا اجر دیوے۔ ایہو نبی پاکؐ دی سُنت اے، جہنوں اسیں بھُلے بیٹھے ہاں۔

اک چنگے اُستاد (پنجابی پڑھان والے) دا کیہ کردار ہونا چاہیدا اے؟

٭ قوم پرستی دا درس دیون اُستاد دا ای کم اے۔ قوم پرستی یاں ماں دی گود دیندی اے یاں اُستاد دے بول۔ جہڑا پنجابی اُستاد اپنے شاگرداں وچ پنجابیت نہیں پیدا کردا اوہ دھرتی ماں دا دیون دار اے۔ میں ایس بارے کوئی دوجی گل منن نوں تیار نہیں کہ چنگا پنجابی بھاویں نہ ہووے، پر چنگا پاکستانی ہووے۔ من لینا چاہیدا اے کہ چنگا پنجابی ای چنگا پاکستانی ہوسکدا اے۔ ایس لئی جے اسیں چنگے پاکستانی تیار کرنے نیں تے فیر چنگے پنجابی پیدا کرنے ہوون گے۔ محبتاں انجے اِک نقطے توں دائرا بناندیاں ٹردیاں جاندیاں نیں۔

تسیں بھارت وی گئے او، ایتھے تے اوتھے دے پنجاب دے رویّے وچ کیہ فرق اے؟

٭ اوہ ساڈے توں چنگے پنجابی نیں۔ خورے ایس پاروں کہ اوتھے سرکار پنجابی زبان تے ادب دی کُھلے دل نال سرپرستی کر دی اے۔ باقی دہشت گردی تے استحصالی طاقتاں نے ساتھوں بہت کجھ کھوہ لیا اے، ایس بہت کجھ وچ چنگے رویّے دی نیں۔ اِنج اوتھے بہت گھٹ ہویا۔

مشرقی تے مغربی پنجاب وچ ہوون والے کھوج دے کم نوں کویں ویکھدے او، کیوں کہ دوواں نوں اپنے اپنے کم اُتے مان اے؟

٭ دوہاں نوں مان کرنا وی چاہیدا اے۔ پر ایس مان وچ دوجے دی نندیا نہیں ہونی چاہیدی۔ نفرت یاں نندیا ادبی لوکاں نوں جچدی نہیں۔ کجھ کر دے نیں، میں اوہناں نوں دُکاندار آکھدا ہوناں۔ اوہناں نوں اپنی بقا تے دھندے لئی انج دا رویّہ اپنانا پیندا اے۔ بہرحال اوہ اپنا کم کر رہے نیں، ادبی دوستاں نوں اپنا کم کرنا چاہیدا اے۔ سرحداں حقیقت نیں، ایہناں نوں مَندا ہاں۔ پر ایہدا مطلب ایہ نہیں کہ اسیں مل ورتن یاں مترا پا نہیں رکھ سکدے۔ علمی ادبی سطح تے تعلق رہنا چاہی دا اے۔ اوہ وی پنجابی دی خدمت کر رہے نیں تے اسیں وی۔ جو وی ماں بولی وچ اِک اکھر وی سانجھ کردا اے میرے لئی اوہ صاحب اے۔

پنجابی دی تحریک نوں کویں تیز کیتا جا سکدا اے۔ کوئی تجاویز؟

٭ تواریخ نوں ساہویں رکھدیاں مستقبل دیاں راہواں ترتیب دتیاں جاسکدیاں نیں۔ اسیں اپنی تواریخ توں اُن سُونہے ہاں۔ میں لوک تواریخ دا منن ہار ہاں۔ تواریخی کتاباں دا جدوں تک تقابلی مطالعہ نہ کیتا جاوے، سچ ساہمنے نہیں آندا۔ اسیں پنجابی تحریک نوں ہن تک جذباتی سطح تے ٹوریا۔ انج کامیاب نہیں ملدی۔ سانوں اپنے لوکاں تے دھرتی دا مزاج پڑھ کے ٹرنا ہووے گا۔ دوجی گل ایکتا اے جہڑی ساڈے وچ نہیں۔ ڈیڈھ ڈیڈھ اِٹ دیاں مسیتاں ڈھانیاں پین گیاں۔

یونیورسٹی دے پنجابی شعبے وچ آکے کیہ محسوس کیتا؟

٭ چنگا محسوس کرنا واں۔ کسے نال کوئی جھیڑا نہیں۔ سبھ دا احترام کرناں۔ میرے نالوں سارے ای چنگے نیں۔ جھیڑا اودوں بندا اے جدوں دوجے نوں مد مقابل سمجھیا جاوے۔ مینوں اپنی ذات دیاں کمیاں گھاٹاں دا پتا اے، اوہناں اُتے ای نظر رکھدا ہاں۔ کسے دا بُرا نہیں سوچدا، چنگا نہ کرسکاں تاں چپ سادھ کے اِک بے ہو جاندا ہاں۔ ماں جی وی ایہو کہندے سن، اگوں بہشتی حضرت حکیم میاں محمد انور اعجاز چشتی نقشبندی، بہشتی حضرت علی اصغر چشتی صابری تے جیون جوگ حضرت ڈاکٹر شاہد ریاض سیفی نقشبندی جہے فقیراں، درویشاں دی ورھیاں بدھی صحبت توں وی ایہو ای سکھیا، جانیا۔

اپنے پڑھیاراں نوں کیہ نصیحت کرو گے؟

٭ کہ پڑھن دی عمرے صرف پڑھو۔ اپنی زبان تے اپنی دھرتی نال محبت کرن دا ول سکھو۔ ایہو ای آپا اے تے ایہو ای اپنی سیہان تک اپڑن دارستا۔ دوجی گل ایہ پئی حیاتی وچ کدی مخلوق نوں راضی کرن دی کوشش وچ ویلا ضائع نہ کرنا۔ دُنیا داراں دا ورتارا انجے ای اے جہدی توقع پوری نہ ہووے اوہ مخالفت تے اُتر آؤندا اے۔ میں توقعات رکھن والیاں دی کم ظرفی وانگوں محبت کرن والیاں دی محب توں وی ڈردا ہاں کہ کِدھرے اوہناں دی محبت کسے نہ پوری ہوون والی توقع راہیں کم ظرفی نہ اوڑھ لوے۔ ایس لئی راضی خالق نوں ای کرو یاں کوئی اپنے ورگا لبھ پوے تاں اوہنوں۔

کوئی ہور گل جہڑی ساڈے سوالاں وچوں رہ گئی ہووے پر تسیں کرنا چاہندے او؟

٭ حقیقت تے سچ نوں من لینا چاہیدا اے۔ جے لبھ جاوے تے بندا ”مکمل“ ہو جاندا اے ہجر تے وصال دوہاں صورتاں وچ وی ہجر ہوندا اے۔ ایہ ندی دے دو کنڈھیاں وانگوں نالو نال چلدے نیں۔ دوہیں سوغاتاں نیں، اِک مسلسل توڑ کے مسلسل جوڑ دی رہندی اے دوجی مسلسل جوڑ کے مسلسل توڑ دی رہندی اے۔ بس جمن مرن اے، پل پل دا جمن مرن۔

)ایہ انٹرویو 16 توں 30 جون 2013 دے رویل دے شمارے وچ چھپیا۔)

٭……٭……٭ ….٭……٭