اُچھاڑ

اُچھاڑ

توقیر چغتائی

لوکاں دے سراں ہیٹھ سرہانا نہ ہووے تاں اوہناں نوں نیندر نہیں پیندی پر میریاں باہواں وچ سرہانا نہ ہووے تاں مینوں نیندر نہیں پیندی۔ نیندر کی ہندی اے، سارے دن دے تھکیویں توں بھجّ کے، رات دی جھولی وچ پناہ۔ تے ساریاں جھیڑیاں نوں وسار کے انھیرے دیاں بانہواں وچ لُک جان دا ناں ۔پر کدی کدی انج وی ہندا اے، پئی رات تے انھیرا رل کے وی نیندر نوں ٹھگّ نہیں سکدے۔
باراں ورھیاں توں بعد ماں دی چھاتی تے پیو دی گلوکڑی وی اپنی نہیں رہندی۔ غلطی تاں میری اپنی سی جو ماں دی چھاتی تے پیو دی گلوکڑی کھس جان مگروں اک رات اوہدے کول سوں گئی ساں۔ شادی والے گھر اینے بسترے تاں نہیں ہندے کہ ہر جی اپنے سر ہیٹھاں وکھرا سرہانا رکھ سکے۔ ڈھیر سارے کڑیاں تے منڈیاں نال ویاہ دے گون گاؤندیاں تے ڈھولک وجاؤندیاں میں اوس وڈے کمرے وچ سوں گئی ساں جتھے ہور سارے جنے وی تھکّ تھکّ کے سوندے گئے سن۔
رات دا خورے کہڑا پہر سی جد مینوں تریہ لگی تے میری اکھ کھل گئی۔ مینوں انج جاپیا جویں میرے سر ہیٹھاں سرہانے ورگی کوئی شے ہووے۔ اوہ سرہانا تاں نہیں سی پر انج لگدا سی جویں انج دے سرہانے نال ورھیاں توں میرے سر دا واہ رہِ چکا ہووے۔ میں ہولی ہولی اُٹھ کے گھڑے ولّ تر پئی۔ اوہ کیہا بے خبرا ہو کے ستا پیا سی۔ میں اک واری پانی پیتا پر میری تریہ نہ لتھی۔ تے دوجا گلاس وی میں بھر کے پی لیا۔
پر ت کے آئی تاں اوہ انج ہی ستا پیا سی تے آلےدوآلے ہور وی سارے۔ میں آ کے اوہدے کول لیٹ گئی پر نیندر نہیں پئے رہی سی۔ ہولی ہولی میرا سر اوہدی بانہہ ولّ کھسکن لگّ پیا، تے کجھ چر مگروں اوہدی بانہہ میرے سر ہیٹھاں سی۔ میں پاسہ پرتا کے اوہدے ہور وی نیڑے ہو گئی۔ انج لگیا، جویں میرے نکّ دے لاگے بھجی ہوئی مہندی دی کنالی دھری ہووے تے اوہدی خشبو میرے سریر نوں کیلدی پئی ہووے۔
دوجی وار جدوں میری اکھ کھلی تاں میرا سر اوہدی بانہہ توں ودھ کے موڈھے تے اپڑ گیا سی۔ میں اچن چیت اٹھ کھڑوتی ساں۔ ایس پھیرے تاں اوہ وی اٹھ کے بہہ گیا۔ میں پھیر جا کے پانی پیتا، تے جدوں پر ت کے آئی، اوہ ڈور بھور بیٹھا ہویا سی۔
"کی ہویا اے؟" میں پچھیا۔
"تریہ لگی اے...۔"
"میں لیاؤنی آں پانی تیرے لئی...۔"
پانی پین مگروں اوہ لیٹ گیا۔ میں گلاس رکھ کے آئی تے میں وی لیٹ گئی۔ اسیں اک دوجے نال گلاں کرنا چاہندے ساں پر سمجھ نہیں سی آؤندی پئی کیہ گلاں کریئے۔ کنا چر اک دوجے نوں اکھیاں نال ٹونہدے رہے۔ چھیکڑ اوہنے اپنی بانہ لمی کر دتی تے میرا سر وی جویں اوہدی بانہ نوں اڈیک رہیا سی۔
"توں کتھوں آیا ایں؟" میں اوہدے کولوں پچھیا۔
"پنڈیؤں۔"
"پنڈی تاں بہوں دُور اے۔"
"چکوال وی تاں دور ہی اے نا۔"
"ہاں دور تاں ہے پر ہن کتھے رہِ گیا۔" میں ہولی جہی آکھیا۔ مینوں پھر نیندر آؤن لگّ پئی سی۔ ابے نوں مریاں دو ورھے ہو چلے سن تے اوہدی گلوکڑی نوں کھسیاں کنِے ای ورھے ، پر لگدا سی جویں اج ابا پھیر جیوندا ہو گیا ہووے۔
ہر منڈےوچ کوئی کڑی ہووے جاں نہ ہووے پر کڑی اندر اِک منڈا لکیا ہندا اے۔ اوہ کدی پیو ورگا لگدا اے تے کدی یار ورگاپراخیر دویں تُر جاندے نیں۔ دوجے دن اوہ وی تر گیا سی تے میریاں نیندراں نوں وی ادھال کے لے گیا سی۔
ویاہ مکّ گیا سی تے دوجی رات جویں کالیاں بدلاں وانگوں چڑھی آؤندی سی۔ جدوں سون دا ویلا ہویا تاں میں بے بے نوں آکھیا، "بے بے اج میں تیرے کول سونا اے۔"
"کیوں؟ خیر سلاّ اے، توں کوئی کاکی تے نہیں ایں نا۔ میں ویاہ دے سیاپے کر کر کے ٹٹی پئی آں۔ تیرے مامے دے پت دی شادی نے تاں میرے پنڈے نوں جویں بھور چھڈیا ہووے۔" بے بے نے آکھیا۔
میں سرہانا چکیا تے چپ چاپ زویں تے ڈٹھی دری اُتے لیٹ گئی ،پر نیندر نہیں پے رہی سی۔ میرا سر کوئی سرہانا اتے نکّ کوئی خشبوپیا لبھدا سی۔ میں سرہانے نوں گلوکڑی پا لئی تے ہولی ہولی نیندر وچ ڈبدی چلی گئی۔ سویرے جدوں اماں نے مینوں اٹھایا تاں سرہانا میریاں باہواں وچ دبیا ہویا سی اتے سر زویں تے۔ اک دم میریاں چیکاں نکل گئیاں۔
"بے بے میری دھون...۔"
"دِھیے! سرہانا سر ہیٹھاں رکھن لئی ہندا اے۔ توں ایہنوں گلوکڑی پا کے سوں گئی سیں۔ دھون نے تاں آکڑنا ہی سی۔ نالے ویکھ! توں سرہانے دا اُچھاڑ وی پاڑ چھڈیا اے۔"
ہن تیکّ تاں مینوں وی پتہ لگّ گیا سی، پئی کہڑی شے نوں سر تھلے رکھدے نے اتے کہڑی شے نوں گلوکڑی پاندے نیں پر پیڑ دی ماری چپ کر گئی۔ سوچیا، جے اوہ نہ ملدا تاں چنگا سی۔ حالی ہور خورے کیہ کیہ ہووےگا۔ اوہ دُوروں پاروں ساڈا ساک لگدا سی پر ایس توں پہلاں کدی نہیں سی آیا۔ خالدہ مسیری دس رہی سی، پئی اوہدے ماپے مر گئے ہوئے سن۔ بس اک وڈی بھین سی تے اک اوہ آپ۔ اوہ پنڈی دے راجا بازار وچ آٹے دی مشین تے کم کردا سی۔
دو تن دن انج ہی لنگھ گئے۔ اک دن مامی دا سنیہا آیا، پئی ساریاں کڑیاں رل کے ویاہ دی سنبھال کرو۔ میلے لیڑے اتے بھانڈے دھوتے جا رہے سن۔ گھر دیاں دوجیاں چیزاں وستاں نوں اپنے اپنے ٹکانے کیتا جا رہیا سی۔ میں ہتھ دھون لئی غسل خانے وچ گئی تاں انج جاپیا، جویں کوئی جانی پچھانی خشبو اندر گھمدی پئی ہووے۔ چھیتی نال بوہا بند کرکے کنڈی لا لئی تے اُس خشبو نوں لبھنا شروع کر دتا۔ وڈے سارے غسل خانے وچ کندھ تے ٹنگے ہینگر نال چوکھے سارے میلے لیڑے ٹنگے ہوئے سن۔
میں اک اک لیڑے نوں سنگھدی پھری۔ جھگے، ستھناں، دھوتیاں، بنیناں تے خورے کیہ کیہ! اچن چیت اک جوڑے دی خشبونے مینوں انج کیلیا کہ میں اگے ودھ کے اوہنوں گلوکڑی پا لئی تےخورے کنا چر انج ہی کھلوتی رہی۔ تد ہوش آیا، جد بوہے تے ٹھک ٹھکّ ہوئی۔
" نی ہن باہر وی آ جا۔ مر تے نہیں گئی ایں؟" ایہ خالدہ دی واج سی۔ میں بوہا کھولھ کے باہر آ گئی۔ پھیر خورے کنی وار پجّ بنا کے اندر گئی تے آئی۔
چوکھے سارے لیڑے دھون مگروں مامی نے خالد ہ نوں آکھیا، "غسل خانے وچوں باقی دے میلے لیڑے وی کڈھ لیا۔ اوہ وی دھو لئیے۔ خالد ہ سارے لیڑے چک کے باہر لے آئی تے کہن لگی، "ہائے ہائے! بے بے، سلمان بھائی اپنی قمیض تے سلوار ایتھے ہی بھل گیا اے۔ ہن خورے کدوں آئے گا۔"
"اوس وچارے نے ہن کیہ آؤنا ایں۔ مزوریاں کرے جاں لوکاں نوں ملدا پھرے۔ اوس دے لیڑے اک پاسے دھر دے۔ ہورناں پرانیاں لیڑیاں نال جوڑ کے جُلی بنا لواں گے، جاں کسے نکے منڈے دے لیڑے بن جان گے۔"
مینوں خورے کیہ ہویا۔ چھیتی نال اُٹھی، سلمان دے لیڑے انج پھڑے جویں میرے کولوں کوئی کھوہ لوےگا تے مامی نوں آکھیا، "ایہ لیڑے میں لے کے جاواں گی۔"
"توں کیہ کریں گی ایہناں دا؟" مامی نے حیران ہو کے پچھیا۔
"میرے سرہانے دا اُچھاڑپاٹ گیا اے۔ ایہناں دا اچھاڑ بناواں گی۔" تے لیڑیاں نوں کچھے مار کے میں اپنے گھر ول ٹر پئی۔

॥॥॥॥