"بریخت دی کہانی "دو ورھیاں دی سوانی

دوورھیاں دی سوانی

بریخت

جدوں میرا دادا چلانا کرگیا تے اوس ویلے میری دادی دی عُمر 72 ورھے سی‘ میرے داد یاڈن (YADEN) دے چھوٹے جہے شہر وچ لیتھو پریس دے مالک سن‘ جہدے وچ دو یاں تن ملازم اوہناں دے نال کم کردے سن‘ جدکہ میری دادی گھر دا سارا کم بغیر کسے ملازما دے آپ ای کردے سن۔ مکان دی دیکھ بھال‘ صفائی ستھرائی تے گھر دے سارے بندیاں لئی کھاناپکانا اوہناں دے ذمے سی۔

اوہ اک چھوٹی تے پتلی جہی سوانی سن جہناں دیاں محبت کرن والی چمکدیاں اکھاں سن۔ اوہ بہت گھٹ بولدے سن اوہناں دے ست بچے ہوئے جہناں وچوں دو بچپنے وچ ای مر گئے تے پنج نوں اوہناں نے غربت دی حالت وچ پال پوس کے وڈا کیتا۔ بالاں دی پیدائش تے مسلسل محنت نے اوہناں نو ں نچوڑ کے رکھ دِتا۔

ایہناں بالاں وچوں دو کُڑیاں تے امریکا چلیاں گئیاں تے دو مُنڈے روزگار دے سلسلے وچ اوہناں توں دُور ہو گئے۔ سبھ توں چھوٹا مُنڈاجہدی صحت ہمیشا خراب رہندی سی‘ اوہ اوہناں دے کول ایسے شہر وچ رہ گیا۔ اوہ اک پریس وچ کم کردا سی‘ اپنے خاندان دے نال مشکل نال گزارا کرداسی۔ایسے طرحاں اوہ میرے دادے دے مرن مگروں اکلے رہ گئے۔ اوہناں دے بال اکثر اوہناں دے اکلاپے دے سلسلے وچ اک دُوجے نوں خط لکھدے تے اک تے اوہناں نوں اپنے نال گھر وچ رکھناوی چاہندا سی۔ جدکہ چھوٹا مُنڈا اپنے خاندان دے نال اوہناں دے گھر آ کے رہن داخاہشمند سی۔ پر اوہناں نے کدی اوہناں دے مشوریاں تے کن نہیں دھریا۔ اوہ صرف اینا چاہندے سن کہ جے اوہناں دے مُنڈے اوہناں نوں تھوڑی بہت مالی امداد دے سکن تے ایہو بہت اے۔ لیتھو پریس جو عرصا ہویا پرانا ہو چُکیا سی اوہنوں ویچن تے اوہناں نوں کجھ زیادا تے نہیں ملیا تے جو تھوڑا بہت ملیا اوہ وی چڑھیا ہویا قرضا لاہون وچ پورا ہو گیا۔

اوہناں دے بچے اکثر اوہناں نوں خط لکھدے رہندے سن کہ اوہناں نوں بلکل اکلا نہیں رہنا چاہیدا پر اوہناں نے تے کدی ایہناں گلاں دا جواب ای نہیں دِتا۔ ایسے وجھا توں اوہ تنگ آکے خموش ہو گئے۔ اوہ ہر مہینے اپنی ماں نوں تھوڑے بہت پیسے گھل دیا کردیسن تے اوہناں دا خیال سی کہ آخر اوہناں دانِکابھرا تے اوسے شہر وچ رہندا اے۔

نِکے بھرا نے اپنے ذمے ایہ کم لیا ہویا سی کہ اوہ اپنے بھین بھراواں نوں اپنی ماں دے بارے لکھدا رہندا سی۔ میرے چھوٹے چاچے دے ایہناں خطاں توں جو اوہناں نے میرے پیو نوں لکھے سن مینوں پتا چلیا کہ میری دادی نے اپنی زندگی دے اخیری دو ورھیاں وچ کیہ کیتا؟

انج محسوس ہوندااے کہ میرا چھوٹا چاچا شروع توں ای دادی دے رویے توں مایوس تے ناراض سی کیوں جے اوہناں نے اوہنوں اپنے وڈے تے خالی مکان وچ رہن دی اجازت نہیں دِتی سی تے اوہ اپنے چار بچیاں دے نال تن کمریاں والے مکان وچ رہندے سن۔دادی نے ایہناں نال تعلقات وی بہت گھٹ رکھے‘ اوہ صرف ایتوار دے دیہاڑے دُپہر ویلے بچیاں نوں کافی تے بلا لیندے سن۔ ایس توں ودھ کُجھ نہیں۔

تن یاں چار مہینیاں وچ اک وار اوہ اپنے مُنڈے دے گھر چلے جاندے سن تے اپنی نُونہ نوں پکاون وچ مدد دیندے سن بھاویں ایہناں موقعیاں تے اوہناں نُونہ ایس داوکھالا کردی کہ ایس چھوٹے مکان وچ اوہناں دا مشکل نال گزارا ہوندا اے پر ایس دا دادی تے کوء یاثر نہیں ہوندا۔ ایس لئی ایہ گلاں لکھدے ہوئے میرے چھوٹے چاچے دے خًطاں وچ ناراضگی پائی جاندی سی۔

اک وار میرے پیو نے جدوں ایہ پتا کرایا کہ اوہناں دی ماں کیہ کرد ے نیں؟ تے جواب وچ ایہ لکھیا کہ اوہ سینما جاندے نیں۔ ایس زمانے وچ ایہ کوئی چنگی گل نہیں سمجھی جاندی سی۔ ایس لئی اوہناں دے بالاں لئی ایہ خبر حیرت دی وجھا بنی کیوں جے سینما اج توں ویہ ورھے پہلاں اوہ نہیں سی جو ہُن اے اوس ویلے ایس دا ماحول گندا ہویا کرداسی۔ ایس وچ وکھائیاں جاون والیاں فلماں مار دھاڑ تے سستی قسم دے المیے دے سرناویاں تے ہوندیں سن۔ ایس لئی سینمے جاون والے یاں تے نابالغ مُنڈے ہوندے سن یاں انھیرے وچ محبت کرن والے جوڑے۔ ایس لئی اک بُڈھی سوانی دا اکلے اوتھے جانا حیرانی دی گل سی۔ بھاویں سینمے دے ٹکٹ دی قیمت گھٹ ہویا کردی سی پر اوس ویلے ایس تفریح بارے ایہ آکھیا جاندا سی کہ ایس تے بلاوجاپیسے برباد کرنااے ایس لئی انج دے مشغلے وچ پیسے ضایع کرنا کوئی فخر جوگ گل نہیں سی۔

میری دادی نے کدی اپنے مُنڈیاں نوں گھر نہیں بلایا تے نہ ای کسے جانن والے تے واقف نوں اپنے گھر آون دی دعوت دِی تے نہ ای آپ شہر دے مان جوگ لوکاں دیاں محفلاں وچ جاندے سن۔ ایس دے بجائے اوہ اکثر اک موچی دی دکان تے جاندے سن جو غریباں دے اک محلے وچ بدنام گلی اندر واقع سی۔ ایتھے دُپہر دے بعدہوٹلاں وچ کم کرن والیاں خادماواں‘ مستریاں دیاں دکاناں تے کم کرن والے مُنڈے تے بے کار لوکاں دا اکٹھ ہو جاندا سی۔ موچی اک ودھیری عمر دابندا سی جو بھاویں شہر شہر گھُمیا ہویا سی پر اوہدے کول کُجھ نہیں سی اوہ شراب وی بہت پینداسی ویکھیا جاوے تے ایس دامیری دادی نال کوئی تعلق بندا نظر نہیں آندا سی۔

میرے چھوٹے چاچے نے اک خط وچ لکھیا کہ جدوں میں اپنی ماں دی توجا ایہناں گلاں ول دوائی تے اوہناں نے جواب دِتا کہ ایس نال کیہ فرق پیندااے تے کیہ اوہنے کُجھ ویکھیا اے؟“ جو اوہنوں اوتھے جاون توں منع کر رہیا اے۔ ایہناں لفظاں دے نال اوہناں نے گل مُکا دِتی۔ میری دادی دی عادت سی کہ اوہ جہڑے موضوع اُتے بولنا پسند نہیں کردے سن اوہناں تے اوہ بلکل بحث نہیں کردے سن۔

میرے دادے دے مرن دے کوئی چھے مہینے مگروں میرے چاچے نے میرے پیو نوں لکھیاکہ دادی ہن ہر دُوجے دیہاڑے ہوٹل وچ کھانا کھاندے نیں تے ایہ بڑےحیران کر دین والی خبر سی!

دادی جان جہناں نے زندگی بھر اک درجن دے نیڑے بندیاں دا کھاناپکایا ہوے‘ تے آپ ہمیشا بچیا کھُچیا کھاداہووے‘ اوہ ہوٹل وچ کھاون لگے۔ اخیر ایہ سبھ کیوں تے کویں ہویا؟

ایس دے کُجھ ای چِر مگروں میرے پیو نوں کاروبار دے سلسلے وچ سفر کرنا پیا۔ ایس موقعے توں فایدا چبکدے ہوئے اوہ اپنی ماں نوں وی ملن گئے۔ جدوں اوہ گھر پہنچے تے اوس ویلے اوہ کدھرے باہر جاونوالے سن۔ میرے پیو نوں ویکھ کے اوہناں نے اپنا ہیٹ لاہ کے رکھ دِتا تے اوہناں دی تواضع لال شربت تے بسکٹاں نال کیتی۔ اوہ بہت پُر سکون نظر آندے سن‘ نہ تے بہت زیاداجذباتی سن تے نہ بہت زیادا خُش۔ اوہناں نے میرے پیو توں ساڈے بارے پُچھیا بھاویں اوہناں دے لہجے وچ کوئی بہت زیادا لگاؤ نہیں سی۔ اوہناں دا کمرا بہت صاف ستھرا سی تے اوہ آپ وی صحت مند نظر آ رہے سن۔ اک تبدیلی جو اوہناں دی زندگی وچ آئی اوہ ایہ سی کہ اوہناں نے میرے پیو دے نال چرچ جاون توں نانہ کر دِتی تے نہ ای اوہ اپنے خاوند دی قبر تے جاون لئی تیار ہوئے۔

”تُسیں اکلے جاسکدے او“ اوہناں نے میرے پیو نوں آکھیا۔ سجے پاسے یارھویں لاین وچ تیجی قبر اے۔ مینوں ذرا کدھرے ہور جانااے۔“

بعد وچ میرے چھوٹے چاچے نے دسیا کہ اوہ موچی دی دُکان تے جا رہے ہون گے۔ اوس نے میرے دادے نوں نوں مَندا بولیا تے آکھیا کہ اوہ تنگ جہے مکان وچ رہ رہیا اے۔ پنج گھنٹے دا جو کم اوہنوں ملدا اے اوس نال آمدنی وی گھٹ ہوندی جا رہی اے۔ ایس اُتے دمے داروگ وکھرا اے تے اوہناں دا جدی مکان جو اینا وڈا اے اوہ بلکل خالی پیا ہویا اے۔

میرے پیو نے ہوٹل وچ کمرا کرایے تے لِتا ہویا سی تے اوہناں نوں اُمید سی کہ اوہناں دی ماں اوہناں نوں گھر رہن لئی ضرور آکھن گے جے دِلوں نہیں تے تکلف نال ای سہی پر اوہناں نے تے ایس موضوع تے کوئی گل ای نہیں کیتی۔ میرے پیو نوں یاد سی کہ ایس توں پہلاں اوہ ہمیشا اڑی کردے سن کہ اوہ اوہناں دے نال گھر وچ ای رہن تے ہوٹل وچ اپنا پیسا ضایع نہ کرن۔

انج جاپدا سی کہ اوہناں نے اپنے پروار نال تعلق ختم کر لئے سن‘تے اپنی دُنیا وکھری وسا لئی سی تے اوہ ایسے وچ رہنا پسندکردے سن۔ میرے پیو جہناں وچ مذاق دا ذوق چنگا سی جدوں اوہناں نے اپنی ماں نوں ایس وچ خُش پایا تے اوہناں نے خاص طور تے چھوٹے چاچے توں آکھیا کہ اوہ جو کُجھ کرنا چاہندے نیں کرن دیو تے اوہناں دی زندگی وچ کوئی دخل نہ دیو۔

پر سوال ایہ سی کہ آخر اوہ کرنا کیہ چاہندے سن؟

اوہناں بارے دوجی خبر جو آئی اوہ ایہ سی کہ جمعے دے دیہاڑے کرایے دی بگھی وچ سیر نوں جاندے نیں۔ مینوں یاد اے کہ اک ادھ وار جدوں اسیں دادا تے دادی نوں ملن گئے ساں تے اکثر داد کرایے دی بگھی منگوا کے سانوں گھماون لئی لے جاندے سن پر انج دی موقعیاں تے دادی ہمیشا گھر ای رہندے سن تے ہتھ ہلا کے نال آون توں نانہ کر دیندے سن۔

بگھی دی سیر دے بعد دُوجی خبر ایہ آئی کہ اوہناں نے نیڑے دے اک وڈے شہر داسفر کیتا جو اوتھوں ٹرین راہیں دو گھنٹے دا سفر سی اوتھے گھوڑیاں دی دوڑ ہویا کردی سی تے داد ی جان ایسے وچ رَلت لئی گئے سن۔

اوہناں دیاں ایہناں حرکتاں تے میرا چھوٹا چاچا پریشان ہوگیا۔ ایتھوں تیکر کہ اوہ ایس سلسلے وچ کسے ڈاکٹر نال مشورا کرنا چاہندے سن پر میرے ابا جی نے اوہناں نوں منع کر دِتا۔

گوانڈھ دے شہر وچ میری دادی اکلی نہیں گئے سن سگوں اوہناں دے نال اک نوجوان کُڑی وی سی تے جویں کہ میرے چھوٹے چاچے نے لکھیا کہ اوہ نیم پاگل تے بجھل سی۔ اوہ ایس ہوٹل دی خادما سی جتھے میری دادی ہر دوجے دن کھانا کھاون جاندے سن۔ بعدوں ایس بجھل کُڑی نے اوہناں دی زندگی وچ اُچیچا کرداراداکیتا۔

انج نظر آندا اے کہ میری دادی اوہدے چاہیوان ہو گئے سن۔ اوہ ایس نوں اپنے نال سینمے لے کے جاندے تے موچی دی دکان تے وی اوہ اوہناں دے نال جاندی۔ اکثر اوہ دوویں باورچی خانے وچ بَہ کے لال شربت پیندے تے تاش کھیڈدے۔

میرے چاچے نے مایوسی دے نال لکھیا کہ ماں نے ایس بجھل لئی اک ہیٹ خریدیا اے جہدے تے لال گلاب بنیا ہویا سی جد کہ میری بچی لئی چرچ جاون دے کپڑے تک نہیں۔“

ایس دے بعد میرے چھوٹے چاچے دے خط بڑے جذباتی ہوندے گئے تے ایہناں وچ اوہ اپنی ماں دی بے شرمی دے قصیاں توں وکھ ہور کُجھ ہوندا ای نہیں سی۔ ایس توں بعد کیہ ہویا ایہ گلاں میں اپنے ابا جی توں سُنیاں۔

میرے ابا جی جہڑے ہوٹل وچ ٹھہرے ہوئے سن۔ ایس دی مالکن نے دادی بارے ویرواکردے ہوئے آکھیاکہ اوہ ہن زندگی توں پورا پورا سواد چُک رہے نیں۔

حقیقت وچ میری دادی اپنی زندگی دے اخیری ورھے بڑے عیش نال جیوندے رہے۔ جدوں اوہ ہوٹل وچ کھانا نہیں کھاندے سن تے گھر دے تلے آنڈے‘ کافی تے اپنی پسند دے بسکٹ شوق نال کھاندے سن۔ سستا جہیا لال شربت ضرور خریدیا کردے سن تے کھانے وچ ایس دااک چھوٹا جہیاگلاس پیندے سن۔ گھر نوں بہت صاف ستھرا رکھدے۔ اپنے مُنڈیاں نوں دسے بغیر اوہناں نے گھرنوں رہن رکھ دِتا سی تے ایہ کسے نوں وی نہیں پتا چل سکیا کہ اوہناں نے ایس پیسے دا کیہ کیتا؟ خیال اے کہ شاید ایہ پیسا اوہناں نے اپنے موچی دوست نوں دے دِتا ہووے۔ کیوں جے اوہناں دے چلانا کرن مگروں اوہ اک وڈے شہر وچ چلا گیا جتھے اوہنے جُتیاں دی دکان کھولھ لِتی۔

ویکھیا جاوے تے میری دادی نے دو زندگیاں گزاریاں پہلی اک دِھی‘ بیوی ا تے ماں دی حیثیت نال تے دُوجی اِک عورت دی حیثیت نال۔ اوہناں دی پہلی زندگی 72 سال تک چلی جد کہ دُوجی زندگی صرف دو ورھے دی سی۔

میرے ابا جی دسیا کردے سن کہ زندگی دے اخیری دو ورھیاں وچ اوہناں نے اپنا ویلا بڑی ازادی نال لنگھایا۔ گرمیاں وچ اوہ صبح تن وجے جاگ جاندے سن تے شہر دیا ں خالی گلیاں وچ چہل قدمی کردے۔ محلے داپ ادری اکثر اوہناں دے کول آجاندا سی تے اوہناں دے اِکلاپے دا ساتھی ہوندا سی۔ کدی کدی اوہ اوہناں دے نال سینمے وی چلا جاندا سی۔

پر حقیقت وچ اوہ اکلے نہیں سن موچی دی دکان اوہناں دی تفریح دی جگھا سی۔ جتھے شہر دے خاُش مذاق تے بے فکرے جمع ہو جاندے تے ٹھٹھا مذاق وچ ویلا لنگھاندے سن۔ اوہ ہمیشا انج دے موقعیاں تے لال شربت دی بوتل نال رکھدے سن جدوں دُوجے لوک قصے سُنارہے ہوندے تے اوہ شربت دیاں چُسکیاں لیندے رہندے۔ لال شربت اوہناں دا من پسند سی جد کہ اپنے دُوجے ساتھیاں لئی اوہ تیز شربت لیایا کردے سن۔

خزاں دی اِک دُپہر نُوں اوہناں نے اپنے سوون والے کمرے وچ بڑی خموشی نال وفات پائی۔ اوس ویلے کھڑکی دے نیڑے رکھی ہوئی کرسی تے بیٹھے سن۔ اوس رات نو ں اوہناں نے اوس بجھل کُڑی نوں سینمے دی دعوت دِتی سی ایس لئی اوہناں دے اخیری لمحیاں وچ اوہ اوہناں دے نیڑے سی جدوں اوہناں دی وفات ہوئی تے اوہناں دی عمر 74 ورھے سی۔

میں اوہناں دا فوٹو ویکھیا اے جو اوہناں دے مرن دے بعد اوہناں دے بالاں لئی لای ا گیا سی۔ ایس وچ اوہنا ں دے جھُریاں نال بھرے چہرے نوں اَسانی نال ویکھیا جا سکدا اے۔ اوہناں دادہانا چوڑا تے ہونٹھ پتلے سن تے چہرا سُنگڑ کے چھوٹا ہو گیا سی۔ دادی نے حیاتی دا وڈا حِصا سیوا کرن وچ لنگھایا ا تے بہت تھوڑا اَزادی دے نال گزاریا۔ ایسے لئی اوہناں نے زندگی دے اخیری دِناں وچ اک اک لمحے توں سواد چُکیا۔

٭……٭……٭ ۔۔۔٭……٭