3/سیرت پاک"الرحیق المختوم " دا پنجابی ترجما۔ لکھاری : مولانا صفی الرحمٰن مبارکپوری

جگت دُھمی سیرت پاک دی کتاب "الرحیق المختوم " دا پنجابی ترجما(تیجی قسط)

ابن عباس ؓ دا بیان اے کہ رسول پاک ؐ نے فرمایا”اللہ تعالیٰ نے خلق دی تخلیق کیتی تے مینوں سبھ توں چنگے گروہ وچ گھلیا فیر ایہناں گروہاں وچوں بُہتے چنگے گروہ وچ رکھیا،فیر قبیلیاں نوں چُنیا اَتے سبھ توں ودھیا قبیلے اندر بنایا۔فیر گھرانیاں نوں چُنیا تے سبھ توں ودھیاگھرانے وچ میں آیا،ایس لئی اپنی ذات دے حوالے نال اَ تے اپنے گھرانے دے اعتبار نال وی سبھ توں ودھیا ہاں“

(ترمذی 201/2)

بہر حال جدوں عدنان دی نسل ہور ودھ گئی تاں اوہ چارے تےپانی لئی عرب دے وکھ وکھ علاقیاں وچ پھیل گئی۔ایس کر کے قبیلا عبد القیس نے،بکر بن وائل دی کئی شاخاں نے بنو تمیم دے پرواراں نے بحرین دا رُخ کیتا تے اوتھے جا وسے۔

بنو حنیفہ بن صعب بن علی بن بکر نے یمامہ ول مونہموڑیا تے ایس دے وچکار حجز جا کے وسوں کیتی۔

بکر بن وائل دیاں باقی شاخاں نے یمامہ توں لے بحرین،ساحل کاظمہ،خلیج،سوادِعراق،اُبُلّہ تے ہِیت تک دے علاقیاں وچ وسوں کر لئی۔

بنو تغلب جزیرہ فراتیہ وچ جا وَسے تے اوہناں دیاں کجھ شاخاں نے بنو بکر نال ڈیرے لا لئے۔

بنو تمیم نے بادیہ بسرہ نوں اپنا وطن بنا لیا۔

بنو سلیم نے مدینہ منورہ دے نیڑے وسوں کیتی۔ایہناں دا علاقا وادی القری توں شروع ہو کے خیبر تے مدینہ شریف توں لنگھدا ہویا حرہ بنو سلیم نال جُڑدیاں دو پہاڑیاں تک جاندا اے۔

بنو ثقیف نے طائف نوں اپنا وطن بنا لیا تے بنو ہوازن نے مکہ دے مشرق وچ وادی اوطاس دے آل دوالے رہنا شروع کیتا ایہناں دے علاقے مکہ۔۔بصرہ دے راہ تے اے۔

بنو اسد تیما دے پورب تے کوفہ پچھم وچ خیمے لا بیٹھے۔ایہناںدے تیما دے وچکار بنوطی پروار دا اک پروار بحتر وی رہندا سی۔بنو اسد دی ابادی تے کوفے دے وچکار پنج دن دا پینڈا سی۔

بنو ذُبیان تیماء دے کول حوران دے چفیرے اَباد ہوئے سن۔

تہامہ وچ بنو کنانہ دے پروار رہ گئے سن۔ ایہناں وچوں ای قریشی پروار دی وسوں مکہ تے اوس دے آل دوال ای سی۔ ایہناں وچ وکھریواں نہیں سی ایتھوں تک کہ قُصَی بن کلاب اُبھر کے ساہمنے آیا تے قریشیاں نوں اکمٹھ کر کے مان بخشیا۔

عرب حکومتاں تے سرداریاں اسلام توں پہلاں عرب دے جہڑے حالات سی اوہناں بارے گل کردیاں ہوئیاں انج معلوم ہوندا اے کہ اوتھے دیاں حکومتاں،سرداریاں،مذہباں تے دِیناں دا اِک مختصر جہیا خاکا پیش کر دِتا جاوے تاں اسلامتوں پہلاں دی جہڑی حالت اے اوہ اَسانی نال سمجھی جا سکدی اے۔

جدوں عرب دی دھرتی اُتے اِسلام دیاں چانن کھلاردیاں کِرناں پئیاں تاں اوس ویلے اوتھے دو قسم دے حُکمران سن۔اِ ک تاج پوش جہڑے مکمل طور تے اَزاد نہیں سن تے نہ ای اوہناں کول کوئی اختیار سی جد کہ دوجے قبائلی سردار جہناں وچوں کافی سرداراں کول تاج پوش سرداراں جِنے ای اختیار سن پر بُہتیاں نوں ایس لئی وکھریواں سی کہ اوہ پوری طرحاں اَزاد تے من مرضی دے مالک سن۔تاج پوش حکمران ایہ سن:شاہان ِیمن، شاہان آل غستان(شام) تے شاہان خِیرہ (عراق) باقی عرب حکمران تاج پوش نہیں سن۔

یمن دی بادشاہی

عرب عاربہ وچوں جو سبھ توں ودھ پرانی قوم بارے جانکاری لبھی اے اوہ قومِ سَبا اے۔

اُور (عراق) توں جہڑے کتبے لبھے ہن اوہناں وچ مسیح ؑتوں ڈھائی ہزار ورھے پہلاں دی قوم دا ویروا ملدا اے پر ایس دی ٹِیسی دا زمانا یارہویں صدی قبل مسیح توں شروع ہوندا اے۔ایس دی تواریخ دے اُچیچے دَور ایہ نیں:

1۔مسیح ؑتوں 650ورھے پہلاں دا دَور۔

ایس دَور وچ شاہان سَبا دا لقب مکرب سَبا سی۔ایہناں دا تخت صرواح وچ سی جہدے کھنڈر اج وی مآرب دے پچھم وچ خریبہ دے ناں توں مشہور نیں۔

ایسے دور وچ مآرب دے جگ دُھمی بند دی بُنیاد رکھی گئی جہنوں یمن دی تواریخ وچ بڑی اُچیچ حاصل اے۔کہیا جاندا اے کہ ایس دَور وچ سَبا سلطنت نوں اینا عروج لبھیا کہ اوہناں نے عرب دے اندر تے باہر تھاں تھاں تے اپنیاں کالونیاں بنا لئیاں سن۔

2۔650توں 115ق م دا دَور۔

ایس دَور وچ سَبا دے بادشاہواں نے مکرب دا لفظ چھڈ کے ’ملک‘ دا لقب لے لیا تے صرواح دی بجائے مآرب نوں اپنی راجدھانی بنا لیا۔ایس شہر دے کھنڈر اَج وی صنعا دے سٹھ میل چڑھدے ول نیں۔

3۔115توں 300ق م دا دَور۔

ایس دَور وچ سَبا دے مُلک اُتے قبیلا حِمَیر دی چڑھائی رہی تے ایس نے مآرب دی بجائے ریدان نوں تخت بنایا۔فیر رَیدان دا ناں ظفار پے گیا جہدے کھنڈر اج وی شہر ”پریم“ دے نیڑے اِک گول پہاڑی تے مِلدے نیں۔

ایہی دَور اے جہدے وچ قوم سَبا کمزور ہونا شروع ہوئی،پہلاں نبطیاں نے اُتر حجاز وچ اپنا اثر قایم کیتا تے فیر سَبا وچ نویاں کالونیاں نوں مُکا یا۔فیر رومیاں نے مصر،شام تے اُتر حجاز وچ قبضا کر کے ایہناں دی تجارت نوں بحری راہ توں ہٹا دِتا جس نال اوہناں دی تجارت تباہ ہو گئی۔ایدھر کال دا دُکھ سہندیاں نے آپس وچ جھگڑنا شروع کر دتا ہویا سی جہدا سِٹا ایہ نکلیا کہ ایہ قبیلے ایدھر اودھر کھلر گئے۔

4۔مسیح ؑ توں تِن سو ورھے پہلاں توں اِسلام دے مُڈھلے دَور تیکر۔

ایس دَور وچ یمن اندر مسلسل افراتفری تے وکھریواں سی۔انقلاب آئے جنگاں لڑیاں گئیاں تے باہرلیاں قوماں نوں آون جاون دا موقعا مل گیا ایتھوں تک کے یمن دی اَزادی مُک گئی تے رُومیاں نے عدن تے قبضا کیتا ۔ایہناں دی مدد نال حبشیاں نے حمیر تے ہمدان دی آپسی لڑائی دا فائدا چُکدیاں ہوئیاں 340ء وچ یمن اُتے قبضا کر لیا جو378ء تک رہیا۔ ایس توں مگروں یمن تاں اَزاد ہو گیا پر مآرب دا سُمندری راہ رکاوٹاں وچ گھیریا گیا ایتھوں تک کے 450یاں ایس توں اگلے ورھے بند ٹُٹ گیا تے اوہ وڈا ہڑھ آیا، جس دا ذکر قرآن پاک دی سورۃ سَبا وچ ”سیل عزم“ دے ناں نال کیتا گیا اے ایہ بہت وڈا حادثا سی ایہدے سِٹے وچ ڈھیر ساریاں وستیاں اُجڑ پُجڑ گئیاں تے کئی قبیلے ایدھر اودھر کھلر گئے۔

(جاری اے)