kraamaat@gmail.com
+ +92 333-430-6384
کرامت مُغل
May 02, 2020
میرا ہم جماعتیا
کرامت مُغل
بڑے ای چرپچھوں ساڈی ملاقات ہوئی۔
کوئی ویلا سی اسیں دو ویں اِکٹھے پڑھدے ہوندے ساں۔اِکّو جماعت وچ تے اِکّو ٹاٹ اُتّے نالو نال بیٹھدے ساں۔اسیں دوویں پِنڈ دے اوس سکول وچ پڑھدے ساں جہڑا اودوں مڈل سکول ہوندا سی۔
میں واہوا وڈا ہو کے سکولے پڑھنے پیا ساں۔ستویں جماعت تک جاندیاں چودھاں پندرھاں ورھیاں دا ہو گیا ساں۔ہڈاں کاٹھاں دا واہوا ساں۔قد سرُو دے بوٹے وانگوں ودھ گیا۔سکولے جاندیاں راہ وچ اک ڈھاری آندی سی۔کسے واہی وان نے اپنیاں پیلیاں وچ ای کوٹھے چھت کے وَسوں کیتی ہوئی سی۔تے اوہدی اِک کُڑی اوتھے روز ای سکولے جاندیاں تے واپس آندیاں دِسدی ہوندی سی۔پکّے رنگ دی اوہ کُڑی شاید میرے ہان دی سی،میتھوں وڈی سی، یاں فیر شاید چھوٹی سی۔ایس گل دا پکا پتا نہیں اُنج اوہ بھر جوان ای لگدی۔اوہدے جسم دی لچک اپنے ول کھِچ کردی ہوندی سی تے اک وار اوہدے کول بیٹھ کے اوہدے نال کوئی نہ کوئی سانگا جوڑ کے ڈھیر گلاں کرن نُوں جی وی کردا۔
میں چودھاں پندرھاں ورھیاں دی عمر وچ ای خُد نوں پورا جوان سمجھن لگ پیا ساں۔میں اوہ بھیڈ دا لیلا ساں جہدے تے کجھ پہلوں ای جوانی آگئی سی۔مینوں اوہناں دِناں وچ ہر جھاڑی سر سبزہریا بھریا رُکھ،ہر بطخ راج ہنس نظر آندی سی۔پکے رنگ دی اوہ کُڑی مینوں ہیر،صاحباں تے سوہنی نالوں کدھرے ودھ سوہنی لگدی سی۔تے اوہناں دے گھر کولوں لنگھدیاں میری رفتار ہولی ہو جاندی تے اوہ کُڑی کدھرے نہ کدھرے نظر وی آ ای جاندی۔
کجھ دِناں پچھوں..... جدوں دوواں پاسے..... کوئی تار جہی مِلی، کوئی تعلق بنیا۔ تاں فیر اوہ کڑی جتھے ہوربُہت سارے ماہیے مینوں گاکے سناندی ہوندی سی اوتھے اِک ماہیا اوہ کجھ بُہتاای سُریلا گاندی سی۔
مڈل سکول ہوندے
بہتیاں محبتاں والے
دھوکھے باز ضرور ہوندے
پتا نہیں کون دھوکھے باز سی تے کون نہیں سی؟ایہ نکھیڑا اَج اینے چراں پچھوں وی کرنا اوکھا لگ رہیااے تے ایہ نکھیڑا کرنا ہمیشا ای اوکھا ہوندا اے۔ ہر کوئی دُوجے اُتے ای الزام دَھردا اے۔
تے گل ہوندی پئی سی پِنڈ دے اوس مڈل سکول دی جتھے دور دور دے پنڈاں دے منڈے پڑھن آندے سن۔اسیں دوویں اوسے مڈل سکول دی ستویں جماعت وچ پڑھدے ساں۔دوویں نہ صرف ہم جماعتیے ساں سگوں اِکو ٹاٹ اُتّے نالو نال و ی بیٹھدے ہوندے ساں کیوں جے ساڈے دوواں دے رولنمبر اَگڑ پچھڑ سن۔ماسٹر صاحب سارے پڑھیاراں نوں رولنمبراں سر بٹھاندے سن۔
اوہ کسے دُراڈے پنڈوں آنداسی تے میں وی واہوا پندھ کرکے کسے ہور دور دے پنڈوں سکولے اپڑدا ساں۔اودوں اج وانگوں پیر پیر تے کھنبیاں وانگوں سکول نہیں اگرے ہوندے سن۔گورنمنٹ دے اوس مِڈل سکول،جہڑا بھلے ویلیاں وچ پتا نہیں کویں پرائمری سکول توں مڈل سکول ہوگیا سی، اِکلّے نے ای بہت سارے پنڈاں دے بالاں دی پڑھائی دا ذمّا چکیا ہویا سی۔پرائیویٹ سکولاں دا اودوں ناں نشان وی نہیں سی ہوندا۔
پُلاں تھلیوں کِنا ای پانی لنگھ گیا اے۔اَٹھ جماعتاں پاس کرن توں بعد کُھڈوں نکلے دَھک مکوڑے،آپو اپنی راہے دوڑ ے،اسیں وی کھِلر پُلر گئے۔ہر کسے نوں آپو اپنی پے گئی۔ روزی روٹی دی تلاش وچ اِنج بھاجڑ پئی کہ سارے ہم جماعتیے بھُل بھُلا گئے۔بس اوہ کُڑی چیتے رہی جہڑی ماہیا گاؤندی ہوندی سی۔
مِڈل سکول ہوندے
بُہتیاں محبتاں والے
دھوکھے باز ضرور ہوندے
”پتا نہیں کون دھوکھے باز اے؟بہتیاں محبتاں والا یاں فیر گھٹ محبت والی؟“ میں سوچدا رہندا۔
فیر ہولی ہولی اوہ کُڑی وی بھُلدی لگی گئی۔
ساڈی دوواں دی ملاقات اوسے قصبے وچ ہوئی جس قصبے دے مڈل سکول وچ کدے اسیں پڑھدے ہوندے ساں۔نہ صرف اوہ مڈل سکول ہُن تے ہائی سکول بن گیا اے سگوں اوس قصبے وچ کڑیاں دا وی اِک ہائی سکول اے۔
اوس قصبے وچ وسدے ایم پی اے۔ہوراں اِک رولا نبیڑن لئی پنچایت بلائی سی۔اوہ اپنے پنڈوں تے میں اپنے پنڈوں اوس پنچایت وچ شرکت کرن لئی آیا ساں۔اوتھے اَساں اِک دوجے نوں ویکھیا تے اَن ڈٹھا کر دتا۔اسیں اِک دوجے نوں سیہان ای نہیں سکے ساں۔لمّے ویلے نے شاید ساڈیاں شکلاں تبدیل کر دتیاں سن۔میں تھوڑا جہیا گنجا ہو گیا ساں۔چہرے نوں جویں چِب پے گئے سن۔جہناں نوں میں سنگھنی داڑھی رکھ کے لُکاون دی کوشش کیتی سی۔داڑھی نال وڈیاں تے بھاریاں مُچھاں دی کوئی تُک تاں نہیں بندی پر میں بھاریاں مُچھاں رکھیاں ہویاں سن۔
دُوجے پاسے اوہنوں نظردی عینک لگ گئی سی۔اوہدیاں کتراویاں مچھاں تے ٹھاپویں بگّی داڑھی سی۔اوہدے سِر دے وال وی دُدھ وانگوں چِٹّے سن۔اوہ خضاب نہیں سی لاؤندا۔ تے ہاں اوہ ڈِھڈ چھڈ آیا سی جہدی پاروں اوہدا نِکّا قد ہور نِکّا لگدا پیاسی۔
تے آخر کِنّا کُو چر۔آخر اَساں اِک دوجے نوں سیہانای لیا۔ایم پی اے صاحب نُوں گھر دے اندروں بلاوا آیا تاں پنچایت وچ وقفا ہوگیا۔ایس وقفے وچ اسیں اِک دُوجے دا حال احوال پُچھن دسن لگ پئے۔
”سنا فیر کیہ حال اے؟“میں پہل کیتی۔
”شکر اے اللہ دا“اوہنے مختصر جہیا جواب دتا۔
”سبھ خیر مہر اے“؟
”ہاں اللہ دا بڑا کرم اے۔ ہر طرحاں دی خیر اے“
اوہ اودوں وی بہت گھٹ بولدا ہوندا سی۔بڑا گھُٹیا گھُٹیا تے چُپ چپیتا جہیا رہندا سی۔مینوں یاد اے اوہدا مذاق اُڈاون لئی اسیں اوہنوں مِیسنا تے گھُنّا آکھدے ساں۔اوہنے کدے پرت کے جواب نہیں سی دِتا۔اوہ اینے جوگا ای نہیں سی۔تے میں میرا نہ ای پچھوہر ویلے لتر لتر تے شتر شتر کردا رہندا ساں۔اِک میرا سپیکر اُچا سی۔دوجا میں بولدا بہت ساں۔گلاں وچ کسے دی واری نہ آون دیندا۔اَج دی پرھیں پنجایت وچ وی میں وَدھ وَدھ کے بولیا ساں۔اِک دو واری ایم پی اے صاحب مینوں گھُوریا وی سی تے میرے پِنڈ دے بندیاں میرا ہتھ وی نپّیا سی۔
ایس وَدھ وَدھ کے بولن نے مینوں کئی واری …… گھاٹا وی پوایا اے۔ پر کیہ کراں عادت ای پک گئی اے۔
دُوجے پاسے اوہنے صرف اِک دو گلاں کیتیاں سن تے اوہ وی اودوں جدوں اوہنے ویکھیا کہ بولیوں بغیر سرنا نہیں۔مینوں یقین اے اوہدے پِنڈ والیاں نوں اوہدا اینا گھٹ بولنا پسند نہیں آیا ہووے گا۔ پِنڈ اپڑ کے پِنڈ دا کوئی نہ کوئی بندا ضرور اوہنوں اپنی نراضگی جتاوے گا۔
اوہدی گھٹ بولن والی خوبی اج خامی بن گئی سی۔
”بال بچیاں دی سُنا؟“میں دُبارا پچھیا۔
”سبھ خیر مہر اے۔اللہ دا بڑا احسان اے۔دو دِھیاں تِن پُترنیں۔“اوہنے دسیا فیر کجھ سوچ کے پُچھن لگا”تیرے کِنّے بال نیں؟“
”بال میرے وی تیرے جنّے ای نیں،ہاں اِک فرق اے،میرے کول تِن دھیاں تے دو پُتر نیں۔“میں ذرا ہس کے دسیا۔
”اِک دِھی ویاہی ہوئی اے۔“میں جھٹ ٹھہر کے دُبارا دسیا۔
”میرے سارے بال ویاہے ہوئے نیں تے اپنے اپنے گھریں سکھ نال وسدے پئے نیں“ اوہنے میرے پچھن توں پہلوں ای دَس دِتا۔
میں ویکھیا ایہ دَسن لگیاں اوہدیاں اکھاں اِکو واری لِشکیاں۔خُشی، جویں اوہدیاں اَکھاں وچوں آپ مہاری ڈُلھی۔
مینوں تھوڑا حسد،تھوڑا ساڑا وی محسو س ہو یا۔اَج کل دے دَور وچ چنگا تاں کیہ مندا ساک وی نہیں لبھدا تے اِک دِھی یاں پُتر ویاہنا وی اوکھا اے۔پورا ٹِل لاکے میں اِکو اِک دِھی ای ویاہی اے۔اوہنے اپنے پنجے بال ویاہ لئے سن۔تاں فیر مینوں حسد تاں محسوس ہونا ای سی۔ایہنے پک نال دِھیاں پُتر ویاہون دی کالھی کیتی ہونی اے۔بس کویں نہ کویں بِلے لگ جاون،نہ گھرویکھیا ہونا ایں نہ وَر“میں ایہ سوچ کے ساڑ کڈھیا۔اصل وچ میں ایہ سوچ وی نہیں ساں سکدا کہ اوہ ایس معاملے وچ میتھوں اگے ہووے گا۔ایس معاملے وچ کیہ میں اوہنوں کسے معاملے وچ وی اپنے نالوں اَگے نہیں ساں سمجھدا۔جدوں اسیں سکولے پڑھدے ہوندے ساں میں لگدے چارے اوہنوں کسے وی معاملے وچ اگے نہیں سی وَدھن دتا۔شرارتاں وچ میں اوہدے نالوں اَگے ساں۔لڑن جھگڑن وچ اوہ بلکل ماٹھا سی۔کسے اَگوں کُسکدا وی نہیں سی۔سارے ای اوہنوں دَبا لیندے سن۔جد کہ میرے کولوں سارے ای مُنڈے یرکدے سن۔میں اپنے ولوں بھیڈاں وچ اونٹھ ساں۔اپنے ایس قد توں میں بڑا فائدا چکیا۔مُنڈے میرا قد ویکھ کے ای ڈر جاندے۔لمّی چوڑی بدمعاشی کرن دی لوڑ ای نہ پیندی۔ایہ نہیں کہ میں صرف...لڑائی جھگڑا کرن وچ اوہدے نالوں اَگے ساں۔پڑھائی وچ وی میں اوہدے نالوں اَگے نہ سہی پچھے وی نہیں ساں۔صرف حساب اوہدا میرے نالوں چنگا سی۔انگریزی میری اوہدے نالوں کدھرے بہتر سی۔
پیسادھیلا خرچن وچ میرا ہم جماعتیا ذرا کنجوس ای سی۔اودوں اسیں اینے سیانے نہیں ساں۔بال عمر سی ایس پاروں سانوں نہیں سی پتا کہڑی گل کرنی اے تے کہڑی گل نہیں کرنی۔اسیں اوہنوں کنجوس مکھی چُوس آکھدے ہوندے ساں۔کیوں جے اسیں اوہنوں بہت گھٹ پیسے خرچدے ویکھیا سی۔اودوں اسیں کدے نہ سوچیاکہ اوہ گھروں کیہو جیہا اے۔اوہدا پیو غریب اے تے اوہ اوہنوں خرچن لئی پیسے نہیں دے سکدا،پراودوں اینیاں عقلاں کتھوں سن۔تے اسیں اوہنوں کنجوس مکھی چُوس آکھدے ہوندے ساں۔ایہ ویکھیاں بِناکہ ساڈے اِنج آکھن نال اوہدے تے کیہ گزردی ہووے گی۔
مینوں خیال آیا ہن تاں میرا ہم جماعتیا کنجوس مکھی چوس نہیں رہیا ہووے گا۔”میرا خیال اے ایم پی اے صاحب ہن چھیتی باہر نہیں آون گے۔“میں آکھیا۔
”ہاں انج ای اے۔پہلوں تاں چھیتی کیتیاں گھروں باہر نہیں نکلدے۔لوکی اُڈیکدے رہندے نہیں جے نکل وی آون تاں اوہناں نوں کدھرے نہ کدھرے جاون دی کالھی ہوندی اے۔ہُن جے ایہ دُبارا اندر وڑ گئے نیں تاں واہوا جھٹ لاکے ای نکلن گے۔کول کھلوتے اِک بندے نے غُصّاکڈھیا۔
”کیہ خیال اے کجھ کھاہدا پیتا نہ جاوے؟“میں اوہنوں آکھیا۔
”ایڈی لوڑ تاں نہیں اے۔“اوہنے جواب دتا۔
”چل تینوں اک کپ چاہ پیاواں“میں اوہنوں صلح ماری۔
ایہ ایم پی اے صاحب الیکشن دے دِناں وچ پورا مہینا ہر آئے گئے نوں مِٹّھے لُونے چاؤل کھواندے سن۔ چوّی گھنٹے دیگاں چڑھیاں رہندیاں سن۔ ساریاں دی موج لگی رہندی سی۔ خاص خاص لوکاں نوں بریانی وی کھوائی جاندی سی۔الیکشن توں بعد چاہ وی نہیں سن پچھدے۔چاہ کیہ پچھدے اوہ تاں لاہور یاں اسلام آباد ہوندے سن تے جدوں وی پُچھو کسے نہ کسے میٹنگ وچ ای ہوندے۔اَج پنچایت دے بندیاں نوں ایم پی اے صاحب دیاں بندیاں چاہ پیائی سی تے اوہ چاہ کیہو جہی سی اوہدا تہانوں پتا ای ہووے گا۔میں اپنی من پسند دُدھ پتی چاہ پینا چاہندا ساں۔ایس لئی اپنے ہم جماعتیے نوں وی چاہ دی صلح ماری۔اوہنے تاں نہ نہ کیتی پر میں اوہنوں بدوبدی قصبے دے اوس نکے جہے بزار وچ چاہ دے اِک کھو کھے تے لے گیا۔
”اینے چر پچھوں ملے آں۔بہت ساریاں گلاں کرنیاں نیں۔گلاں کرن دے نال نال مونہ وی ہِلدا رہوے تاں کیہ حرج اے۔“میں اوہنوں آکھیا۔
مینوں محسوس ہویا اوہنوں میرے نال گلاں کرن دی اینی چاہت نہیں اے۔کیہ پتا اوہنوں سکول دیاں کوڑیاں یاداں چیتے آگئیاں ہوون۔اودوں میرا رویّا اوہدے نال کوئی ایڈا چنگا نہیں سی۔تے کیہ پتا اوہنوں کجھ وی چیتے نہ ہووے۔ایہ صرف میرا احساس ہووے۔ اوہدا سبھا ای انج دا ہووے۔
چاہ دے کھوکھے تے چاہ دا آرڈر دے کے بیٹھے تاں میں ویکھیا ساہمنے اِک نکی جہی سموسیاں والی دُکان سی۔میں چاہ والے نوں آکھن دی بجائے آپ ای اوتھے اَ پڑ گیا۔اوہدے کولوں گرم گرم چکن سموسے لے کے پرتیا تاں چاہ والا چاہ تیار کر کے کپاں وچ پا رہیا سی۔سموسے کھاندیاں تے چاہ پیندیاں اسیں سکول دے دِناں دیاں چنگیاں چنگیاں گلاں یاد کردے رہے۔ہن اوہ تھوڑا تھوڑا کھُلن لگ پیا۔
چاہ پی کے ویلھے ہوئے تاں گرم گرم مٹھائی نکلدی ویکھ کے میرے مونہ وچ پانی آگیا۔”مونہ مِٹھّا وی ہونا چاہیدا اے“میں اوہنوں آکھیا۔
”کیہ مطلب؟“
”اوہ ساہمنے ویکھ“
”کیہ اے ساہمنے؟“اوہنے ساہمنے ویکھدیاں پچھیا
”یار تینوں حلوائی جلیبی کڈھدا نظر نہیں پیا آندا“
”ہاں دِسدا تاں پیا اے“
”دِسدا پیا اے تاں ایتھے بیٹھ کے ویکھ میں چلیاں اوہدے کول اپنے دوواں دے کھاون واسطے مٹھائی لین۔“میں ایہ آکھ کے اوہدے روکدیاں روکدیاں مٹھائی لین چلا گیا۔
”توں ایویں اینے پیسے فضول ای خرچ کر دِتے نیں‘‘جد میں گرم گرم جلیبی دا کاغذ اوہدے اَگے رکھیا تاں اوہ بولیا۔
”چھڈ یار ایہو جہیاں گلاں نہیں سوچی دیاں“میں جواب دے کے سوچن لگ پیا کہ میرا ہم جماعتیا حالے وی کنجوس مکھی چُوس اے۔
حالے اسیں جلیبی کھاندے ای پئے ساں کہ میں چکن سموسے ویچن آلے دی ریڑھی کول اِک کُڑی نوں رُکدیاں ویکھیا۔پتا نہیں ایہ پرانے ہم جماعتیے نال ملاقات دی وجھا پاروں سی یاں کہ میں پرانے زمانے وچ ساں۔مینوں اوہ کُڑی بلکل اوس کڑی وانگوں دی لگی جہڑی بہت عرصا پہلوں ماہیا گاؤندی ہوندی سی۔
مِڈل سکول ہوندے
بہتیاں محبتاں والے
دھوکھے باز ضرور ہوندے
میں ایویں ای بغیر کسے وجھا توں بڑے غور نال اوس کُڑی نوں ویکھن لگ پیا۔
میرا خیال سی اوہ کُڑی اوتھے چکن سموسے خریدن آئی ہووے گی۔پر ایہ چکن سموسے ویچن والا تاں اوہدے نال ہس ہس کے گلاں کرن لگ پیا ہاسا دوویں پاسیوں ای ودھ توں ودھ ڈُلھ رہیا سی۔فیر اوہنے اوس کڑی نوں کوئی سموسا دیون دی بجائے دساں دا نوٹ دتا۔کُڑی لہرا کے لک دُہرا کیتا تے کھُلھ کے ہسی۔فیر اوہ نال ای جُتیاں گنڈھدے اِک نوجوان موچی کول اَپڑی۔نوجوان موچی نے وی اوہدے نال چوہل موہل کیتی تے پنج روپے والا ٹھیپا اوہنوں دتا۔
اودوں مینوں پتا لگا کہ اوہ کُڑی، کُڑی کوئی نہیں سی اوہ تاں کھُسرا سی یاں شاید کھُسری سی۔
کھُسریاں بارے مینوں پتا سی کہ اوہ پنڈاں وچ اودوں آؤندے ہوندے سن جدوں کسے گھر منڈا ہوندا سی۔اوہ اوس گھروں منڈے ہوون دی خُشی وچ وَدھائی لین آؤندے ہوندے سن۔اِک وڈیری عمر دا کھسرا ہوندا تے اک لوا،نِکّی عمر دا یاں فیر بھر جوان کھُسرا ہوندا۔اِک اَدھا ڈھولکی والا وی اوہناں دا رلتی ہوندا۔وڈیری عمر دا کھُسرا نَوّ جمے بال نوں لوری دیندا۔بعدوں نوجوان کھسرا ڈھولکی دی تھاپ تے نچدا تے گاؤن کڈھدا۔پِنڈ دیاں عورتاں اوہناں نوں کنک،چاول تے آٹا یاں فیر اِک اَدھ رُپیے دی ویل دیندیاں سن۔جہناں گھر بال جمیا ہوندا اوہناں کولوں گڑ، شکر،چاول،دے بھرے تھال دے نال نال نویں کپڑیاں دا تے سو رُپیے دا وی مطالبا کردے۔ایسراں دُکاناں توں کھسریاں نوں منگدیاں کم سو کم میں تاں نہیں سی ویکھیا۔زمانا کِنّا بدل گیا اے۔اینے نوں اوہ کھُسرا چاہ والے کول آکھلوتا جتھے میں تے میرا بیلی بیٹھے ہوئے ساں۔
میرے ہم جماعتیے اِک نظراوہنوں ویکھیا فیر میرے ول ویکھیا،کجھ سوچیا تے فیر بوجھے وچ ہتھ ماریا۔اگلا لمحا میرے لئی حیرتاں لے کے آیا۔اوہنے اوس کھسرے نوں نہ دَس نہ پنجاہ نہ سو،پورے پنج سو دا نوٹ دتا۔حیرانی نال میرا مونہ تاں ٹڈیا ہویا ای سی۔کھسرا وی حیران تے پریشان ہو گیا۔ فیر جدوں اوہنوں پتا لگا کہ ایہ پورا پنج سو ای اوہدا اے تاں فیر جہڑیاں اوہدے مونہوں دُعاواں نکلیاں۔
”ایہناں دا حق اے“میرے ہم جماعتیے مینوں دسیا۔
”ایہناں دے کماون دا کوئی باعزت ذریعا ایہناں لئی اسیں نہیں چھڈیاتاں فیر ایہ کیہ کرن؟کتھے جاون؟ایہ تاں مہربانی اے چیف جسٹس صاحب دی جہناں حکم دتا اے کہ ایہناں دا شناختی کارڈ بنایا جاوے۔ایسراں بھلا جے ایہ باعزت شہری بن جاون تے جنا چر ایہناں نوں کوئی روزگار نہیں دِتا جاندا ساڈا فرض اے کہ ایہناں دی مدد کریے ایہناں دی مدد کرنا،رَبّ دا شکریا ادا کرنا اے۔“
”رب داشُکریا؟“مینوں لگا روئے زمیں تے میتھوں وڈا ہونق اوس ویلے کوئی نہیں اے۔
”ایس گل دا شکریا کہ رَبّ سانوں اوہناں دے مقابلے وچ ”پورا“ بنایا اے۔“
تے اوس ویلے مینوں پتا لگا تے صرف پتا ای نہیں لگا مینوں پک ہو گیا کہ میرا اوہ ہم جماعتیا کنجوس مکھی چُوس کدے وی نہیں سی۔ہاں اوہ میرے وانگوں فضول خرچ نہیں سی۔ دیر نال ای سہی میرابھلیکھا دُور ہو گیا سی۔
اُنج آپس دی گل اے بھلیکھے جِنیّ چھیتی دُور ہوجاون اونا ای چنگا ہوندا اے۔
٭٭٭٭٭
